Thừa Thiên – Huế: Về lại ngôi làng khởi sắc 20 năm sau cơn “đại hồng thủy“

20 năm trước, ngày 24-9 âm lịch nhằm 1-11, là ngày cuối cùng đại gia đình anh Thu vẫn còn đầy đủ cha mẹ, anh em, dâu rể, cháu chắt.

Đêm kinh hoàng 2-11-1999

Căn nhà của anh Thu ở giờ là khu tái định cư với cái tên “làng Rồng” do Tổng bí thư Lê Khả Phiêu đặt, nay thuộc tổ dân phố An Hải, thị trấn Thuận An, huyện Phú Vang, Thừa Thiên Huế. Trong căn nhà đánh số 54, mâm cơm được đặt trên bàn thờ dày đặc những bát hương nghi ngút.

Anh Thu trầm giọng kể khoảng 5h chiều 2-11 năm đó, nước dâng lên rất nhanh. Cả thôn Hải Thành bị ngập. Ngoài biển thì sóng lớn đánh vô, bên trong phá Tam Giang thì nước lũ dâng lên. Anh Thu thấy nền nhà lún dần do nước biển đã ăn sâu vào dưới bãi cát.

Ngôi nhà ông Trần Văn Cựu, cha anh Thu, nằm gần phía biển, xây rất kiên cố, nên con cái cháu chắt đều di tản hết về đây.

Sau khi đưa vợ con yên ổn ở nhà cha mẹ, anh Thu trở về nhà mình để dọn dẹp đồ đạc, nhưng khi quay lại thì không thể vô nhà cha được nữa vì nước chảy quá mạnh.

Lúc đó khoảng gần 12h đêm, anh Thu nghe những tiếng nổ ầm ập và thấy nước chảy ào ạt ra phía biển, cuốn trôi lần lượt những ngôi nhà và rừng dương. “Tôi nhìn ra phía nhà ông bà già, nghe có tiếng đập xoong nồi và tiếng người kêu la, tiếng bà già tôi kêu cứu”.

Chỉ trong vài phút, anh Thu không còn nghe tiếng gì nữa. Anh bị dòng nước lũ cuốn trôi ra phía biển. Trong giây phút tuyệt vọng, anh nắm được sợi dây điện nổi lên trong dòng nước lũ và lội vô được phía bên trong vịnh.

Chiếc đò máy của ông cậu chở Thu và 20 người khác chạy thoát vào đồn biên phòng 220. Tài liệu hải đội 2 bộ đội biên phòng ghi lại thời khắc cửa biển bị phá lở: khoảng 23h45 đêm 2-11-1999.

Sáng hôm sau, Thu lết ra phía nhà cha mẹ và chỉ nhìn thấy một cửa biển mênh mông!

Cả xóm biển thôn Hải Thành với 64 nóc nhà cùng một rừng dương và một đoạn đường quốc lộ 49 đã trôi sạch ra biển. Người dân đã di tản hết vô trong làng nên may mắn thoát chết. Riêng nhà ông Cựu xây dựng kiên cố nên cả đại gia đình quyết ở lại.

Trong nhà có vợ chồng ông Cựu, bốn người con trai, hai con dâu, bốn cháu nội, trong đó có vợ và ba đứa con của anh Thu, cùng với một người hàng xóm qua lánh nạn.

Tổng cộng 13 người trú ẩn trong căn nhà ông Cựu đã trôi hết ra biển! Ngoài ra, còn có một người đàn ông khác cũng bị cuốn trôi, cùng hai người lính hải đội 2 Bộ đội biên phòng Thừa Thiên Huế.

16 người đã ra đi trong cái đêm kinh hoàng, Hòa Duân bị vỡ thành cửa biển.

Một tháng sau, anh Thu tìm được thi thể người thân cách đó 20km, nhưng hai người lính biên phòng là trung úy Phạm Văn Điền và binh nhất Lê Đình Tư bị cuốn trôi mất tăm ngoài biển, không tìm thấy xác.

Trận lụt lịch sử năm 1999 nhấn chìm tỉnh Thừa Thiên Huế

Trận lũ không có trong kịch bản phòng, chống

Năm 1999, Thừa Thiên – Huế mưa nhiều và rét. Đây cũng là năm mà hiện tượng La Nina hoạt động mạnh, gây ra những biến động khác thường về thời tiết. La Nina thường bắt đầu hình thành từ tháng 3 đến tháng 6 hàng năm, gây ảnh hưởng mạnh nhất vào cuối năm cho tới tháng 2 năm sau.

Đầu tháng 11/1999, đội bóng Huế có trận đấu khai mạc mùa giải 1999-2000 trên sân nhà với Đà Nẵng. Trên khán đài sân Tự Do, ông Nguyễn Văn Mễ, Chủ tịch tỉnh Thừa Thiên – Huế dự khán trong khi trời mưa rả rích.

Ngồi trên khán đài, ông Mễ theo dõi trận đấu nhưng cảm thấy bất an khi nhiều đám chuồn chuồn bay khá thấp rồi sà xuống mặt sân. Trông về hướng đông, ông thấy ráng đỏ nổi lên.

Sáng hôm sau, mưa lớn trút xuống Huế. Biết chuyện không lành, ông Mễ báo cho lái xe đến đón lên cơ quan sớm hơn. “Tôi lên cơ quan, ở nhà mưa lớn nếu có gì mấy mẹ con cứ xử lý”, ông kể lại lời dặn vợ con hôm đó khi trời mưa mỗi lúc một nặng hạt.

7h sáng 2/11/1999, mưa như trút nước xuống toàn tỉnh. Nước từ thượng nguồn đổ về. Gỗ, củi trôi lềnh bềnh, nước sông Hương đục ngầu. Ông Mễ bước vào cơ quan, nhìn ra bên ngoài nước đã lênh láng mặt đường. Chỉ vài phút sau, nước dâng, tràn vào đến sân ủy ban tỉnh.

Đúc kết lại các sự kiện thiên nhiên chứng kiến hôm xem trận bóng, ông nghĩ tỉnh sắp có lũ lớn. Chưa kịp điện hỏi các địa phương ảnh hưởng ra sao thì ông đã nhận được tin báo đồi Long Thọ, phường Thủy Biều bị cô lập, nhiều người mắc kẹt trên đó. Trường THCS Hương Thọ, huyện Hương Trà (nay là thị xã Hương Trà) báo về có 57 học sinh cùng thầy cô giáo mắc kẹt trên mái, nước lũ áp sát dưới chân.

“Phải đi lên ngay vùng Hương Thọ xem tình hình thế nào”, ông Mễ phát lệnh. Một chiếc ca-nô của công an được đưa đến, chạy được một đoạn bị cầu Bạch Hổ chắn ngang. Nước lũ ngập tràn qua mặt cầu, ca-nô không vượt qua được. Người dân và xe cẩu phụ đưa qua khỏi đường ray xe lửa, nhưng được một đoạn phải quay lại do nước lũ cuồn cuộn đổ về. Hành trình đi lên vùng dân tiếp tục bị cô lập.

“Trận lũ 1999 nằm ngoài mọi kịch bản thời đó, không có kế hoạch phòng chống lụt bão nào lường trước được sự việc này”, ông Mễ nói.

Rừng cây, xóm làng đã thành cửa biển Hòa Duân sau trận lũ kinh hoàng – Ảnh: Nguyễn Khoa Quả

Tái thiết sau lũ

Cơn lũ lịch sử đi qua, đầu năm 2000, nhiều cuộc họp của lãnh đạo tỉnh Thừa Thiên – Huế và Bộ GTVT được triển khai, tìm phương án hàn khẩu cửa biển Hòa Duân. Bởi nếu để như vậy thì cư dân các xã của huyện Phú Vang, Phú lộc nằm dọc biển sẽ bị cô lập.

Nhiều ý kiến trái chiều về việc hàn khẩu cửa biển. Một số các nhà khoa học, báo chí thời đó cho rằng chính quyền tỉnh Thừa Thiên – Huế đang “bẻ nạng chống trời”, “ném tiền qua cửa sổ”.

Khó khăn không chỉ đến từ sự chỉ trích mà còn đến từ thiên nhiên. Cầu cống để vận chuyển vật liệu cũng trở nên khó khăn khi xe tải hạng nặng không dám đi qua, phải vận chuyển bằng ghe, thuyền.

Tập kết đủ cát, rọ đá, cuộc hàn khẩu chính thức bắt đầu. Rọ đá được đưa xuống neo gia cố chặt rồi lần lượt đổ bao tải cát xuống, hai nhánh quân bắt từ hai bên bờ, chặn dần ra giữa.

Khi hàn khẩu xong, tối đến, sóng biển đánh vào, đập lại bị vỡ một cửa miệng 4 m. Phương án mới được đưa ra để tiếp tục làm, và rồi cửa biển Hòa Duân hàn khẩu thành công.

Công cuộc tái thiết sau lũ là một hành trình gian nan. Bùn đất có nơi dày nửa mét. Công trình giao thông, hạ tầng đô thị bị hư hỏng nghiêm trọng. Một núi công việc đặt ra trước mắt lãnh đạo tỉnh.

Năm 2000, Festival Huế vẫn diễn ra đầy ấn tượng, mặc dù Huế vừa mới trải qua cơn lũ lịch sử.

Cũng trong năm đó, nguyên Tổng bí thư Lê Khả Phiêu vào thăm và động viên người dân. Theo âm lịch, năm đó là Canh Thìn, vậy nên nguyên Tổng bí thư đã chọn Làng Rồng để đặt cho khu tái định cư thị trấn Thuận An.

“Mấy năm nay, tình hình sức khỏe bác Phiêu không tốt nên ít vô, nhưng Tết nào cũng gửi quà vào cho người dân liên hoan, ăn tết”, bà Cao, cư dân Làng Rồng nói.

Làng Rồng sau 20 năm

Sau 20 năm, cư dân Làng Rồng đông đúc hơn. Những ngôi nhà được người dân sửa lại, cuộc sống của bà con nơi đây đổi thay nhiều.

Thừa Thiên – Huế đã có một cuộc “rũ bùn đứng dậy sáng lòa” sau cơn lũ năm 1999, kinh tế – xã hội tỉnh tăng trưởng ổn định. Cơ sở hạ tầng, giao thông được xây dựng, đảm bảo liên kết cho các vùng nếu kịch bản lũ 1999 có lặp lại. Bên cạnh việc tìm cách chống chọi lại với thiên tai thì cuộc tái thiết vẫn tiếp tục. Những căn nhà chống lũ được dựng lên cho các hộ nghèo, hộ có hoàn cảnh khó khăn. Cư dân vùng dễ bị ảnh hưởng bởi thiên tai cũng được di dời, tái định cư ở nơi kiên cố, cao ráo hơn.

Các ứng dụng khoa học công nghệ, dự báo, cảnh báo mưa lũ được đầu tư. 60 tháp báo lũ trải đều trên địa bàn các huyện. Sự chủ động với lũ lụt luôn được người dân cảnh giác, không còn tính chủ quan, bị động như trước.

Huyền Thương (T/h)