Chuyện rau xanh, nước ngọt ngoài “pháo đài thép” – Kỳ 1: Rau xanh trên sóng nhà giàn
Tài nguyên nước - Ngày đăng : 11:30, 04/04/2020
Một thời “rau muống phơi khô”
Một ngày trung tuần tháng ba, tôi đến nhà ông Nguyễn Văn Nam, nguyên Thượng tá Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn DK1 để hỏi chuyện “trồng rau trên sóng nhà giàn” những năm 1990 của thế kỷ 20. Ông Nam cười khà khà bảo: “Cứ tưởng dễ như trồng rau, nhưng ngoài biển khơi thì khác. Thời đó có rau xanh ăn giữa đại dương khắc nghiệt là một diệu kỳ”- ông Nam bắt đầu câu chuyện.
>> Xem thêm: Xuân mới ở Trường sa
Nhà giàn DK1 thành lập tháng 7-1989 của thế kỷ trước. Tên gọi là Cụm Kinh tế khoa học dịch vụ kỹ thuật (viết tắt là DK1). Nhà giàn DK1 đầu tiên được đóng trên san hô ngầm ở Bãi Cạn Phúc Tần với kết cấu boong tong nửa chìm nửa nổi. Thời tiết ở vùng biển này rấy khắc nghiệt. Ngày nắng như dội lửa, đêm sóng vỗ ầm ầm và thường xuyên có lốc tố bất thường.
Giàn mồng xanh tơi mơn mởn ở nhà giàn Tư Chính
Những nhà giàn DK1 thế hệ đầu tiên có sàn công tác chỉ cao 3 mét so với mực nước biển, nên chỉ cần sóng cấp 6 cấp 7, toàn bộ mặt sàn đã bị sóng phủ, hơi mặn bốc lên tận giường ngủ các chiến sĩ, mặt sàn lúc nào cũng nhèm nhẹp ướt vì nhiễm mặn, bởi vậy chẳng có cây nào sống được, đời sống của bộ đội khi đó vô cùng khó khăn. Bên cạnh cảnh giác phát hiện mục tiêu từ xa, đối mặt với thời tiết, bão tố, còn nén lòng chịu đựng “ba khát”: khát rau xanh, khát nước ngọt và khát hơi ấm đất liền, trong đó rau xanh thuộc “hàng hiếm” nhất. “Thức ăn lúc đó chủ yếu là đồ hộp và cá câu từ biển. Mỗi lần đi nhà giàn, chúng tôi mua theo hàng chục bao rau muống khô. Còn đối với các tàu trực trên biển, mua rau muống tươi, luộc sẵn đóng trong bao ni lông cho vào hầm lạnh, mỗi lần ăn xả đông rồi chế biến. Mặc dù rau muống khô, nhưng cũng phải dè xẻn. Ngày ăn một bữa. Hai tháng mới có tàu thay trực một lần. Mỗi lần ăn, anh em lấy rau khô ra ngâm nước cho mềm rồi xào. Rau xanh và nước ngọt ngày ấy gọi là “mì chính cánh”. Do không có rau xanh, nhiều chiến sĩ trên các nhà giàn bị đau bóp bụng hoặc kiết lỵ, có chiến sĩ đau bao tử phải chuyển vào đất liền điều trị”- cựu binh Nam trải lòng.
Đất mẹ vượt sóng ra giàn
Làm thế nào để có rau xanh cho bộ đội nấu canh mỗi bữa trong điều kiện khí hậu khắc nghiệt? một bài toán đặt ra cho Ban chỉ huy Tiểu đoàn DK1 lúc đó. “Bộ đội không chịu bó tay, một “cuộc” thí nghiệm “rau xanh trên sóng” bắt đầu”, cựu binh Nam tiếp tục câu chuyện.
Thượng tá Nam chia sẻ tiếp: Do không có “chất xơ”, chính ông đã bị kiết lỵ gần một tháng ròng khi ở nhà giàn Phúc Tần 3. Khi sự cố nhà giàn này bị lốc tố đánh sập lúc nửa đêm, ông được Lữ đoàn 171 điều về đất liền nhận chức vụ Chỉ huy trưởng Khung quản lý DK1. “Việc làm đầu tiên của tôi là nghĩ cách trồng rau xanh trên nhà giàn. Trước đó, tôi cũng thử trồng trong chậu sắt, nhưng hạt không mọc mầm được. Tìm hiểu nguyên nhân mới rõ do nhiễm mặn nước biển. Một số loại rau mọc mầm nhưng chỉ lên một gang tay là thối gốc, hoặc bị gió tạt bay cả chậu xuống biển”, ông Nam bộc bạch
Rau mầm siêu sạch ở nhà giàn DK1/10, ảnh Vũ Tuấn
Tháng 4-1995, thế hệ nhà giàn DK1 thứ hai được xây dựng ở các cụm Tư Chính, Cà Mau, Quế Đường. Ngoài sự vững chãi, chịu đựng bão tố, sóng biển dâng cao đến cấp 10, thì điểm nổi trội của nhà giàn này là chân cao 10 mét, sàn công tác và sàn ở cao hơn 13 mét so với mực nước biển. Không thể để bộ đội “đói rau” mãi được, phải trồng được rau xanh ngay trên sóng biển – phong trào “rau xanh trên sóng” được triển khai rộng khắp trên các nhà giàn DK1 giữa năm 1995.
Để có đất trồng rau, trước ngày tàu đi biển, Tiểu đoàn DK1 cử sĩ quan đến tận huyện Châu Đức (Bà Rịa Vũng Tàu) mua đất đỏ bazan đóng bao chuyển xuống tàu rồi vận chuyển ra nhà giàn. Những năm 1995-2009, phương tiện lên nhà giàn lúc đó chủ yếu bằng xuồng máy chứ chưa có cẩu ròng rọc như bây giờ. Mỗi lần thay quân mùa biển lặng, xuồng của tàu chở người và đất vào nhà giàn. Gặp mùa sóng gió, đất được bọc trong bao ni lông thả xuống biển để chiến sĩ trên giàn kéo lên, người bám theo dây bơi vào. Vì thả trôi dưới biển, nên nhiều bao đất bị nhiễm mặn, khi kéo lên nhà giàn cũng không sử dụng được. Bỏ thì tiếc công sức bộ đội, để lại thì làm gì cho đất hết nhiễm mặn. Các chiến sĩ đã sáng tạo phơi đất cho bay hơi mặn, hoặc dùng nước vo gạo lọc mặn.
Những ngày đầu tiên chưa có khay chất liệu composite như bây giờ, mọi xô, chậu thủng, thanh gỗ, mẹ giường được các chiến sĩ tận dụng đóng khuôn trồng rau. Trước khi gieo, hạt rau được ủ trong nước ấm cho nảy mầm. “Trồng rau xanh ngoài nhà giàn nâng niu từng li từng tí. Khi có gió lớn, phải bê bồn rau đi dấu chỗ kín kẻo gió tạt hết. Mùa bão tố, sóng dâng, phải che đậy, hoặc vác lên trần nhà chống nhiễm mặn. Có đêm cả mười anh em chúng tôi ngồi bên bồn rau xanh thao thức mừng rỡ. Kể chuyện cho nhau nghe để vơi bớt nhớ nhà”, Thượng tá Nam kể lại.
“Công nghệ” rau mầm siêu sạch
Cho đến bây giờ hơn 30 năm kể từ ngày thành lập, 15 nhà giàn DK1 đều trồng được rau xanh. Tuy không nhiều như đất liền, nhưng ngày nào cũng đủ nấu canh hai bữa trưa, chiều. Ngoài ra, các chiến sĩ còn biết trồng rau mầm- một loại rau mà ở đất liền trồng không phải dễ dàng.
Thiếu tá Phạm Văn Bảy là người có khiếu trồng rau mầm siêu sạch ở nhà giàn DK1/15. Anh Bảy cho biết, mặc dù khí hậu khắc nghiệt nhưng nếu có bí quyết thì vẫn có rau mầm ăn hàng ngày như ở đất liền. “Trước khi trồng, hạt rau ủ trong nước ấm một đêm, gieo dày dưới lớp đất mỏng. Nếu không có đất, gieo lên mặt vải, hoặc bì gai. Sau một tuần là có rau ăn. Nước tưới chủ yếu là nước vo gạo hoặc nước sau rửa mặt của bộ đội dồn lại. Đây là loại rau siêu sạch”- Thiếu tá Bảy cho biết. Thiếu tá y sĩ Bùi Sĩ Sơn là một “chuyên gia” trồng rau xanh kỳ cựu quả quyết: “Tuy ở biển xa, nhưng phất đấu có rau mầm ít nhất tuần ăn bốn bữa. Mặc dù khí hậu thời tiết khắc nghiệt, nhưng chịu khó chăm bón thì chuyện rau xanh ăn hàng ngày là chuyện nhỏ”.
>> Xem thêm: Trường Sa xanh
Cũng trồng rau mầm siêu sạch, nhưng ở nhà giàn DK1/16 lại có “công nghệ” trồng mới. Tận dụng lan can ngoài cùng trên sân thượng, các chiến sĩ dùng bẹ giường cũ đóng thành khung rồi đổ đất vào. Ở vị trí này, vừa lấy được ánh sáng mặt trời nhiều nhất, vừa tránh nước biển bốc hơi nhiễm mặn, dùng ngay nước dự trữ trên sân thượng tưới mỗi ngày. Gặp mưa to dùng bạt chằng che. Một giàn có 5 bồn rau như vậy thì quay vòng ngày nào cũng có rau mầm ăn. “Khi câu được con cá tươi dưới biển, anh em ngồi quây quần quanh nồi lẩu, nhai miếng rau mầm mát ruột lắm. Mùa biển lặng trồng được nhiều, chúng tôi chia cho tàu trực. Tiểu đoàn khuyến khích các nhà giàn trồng rau mầm siêu sạch, vừa bảo đảm vệ sinh, vừa nâng cao sức khỏe”, Chỉ huy trưởng nhà giàn DK1/16 , Trung tá Lê Xuân Nam, cho biết.
Mai Thắng