Ra mắt sách “Địa chấn” – Cuốn phóng sự trải dài 25 năm của nhà báo Xuân Quang

“Địa chấn” gồm 70 phóng sự, ghi chép đưa theo thứ tự thời gian, trải dài trong 25 năm làm báo của tác giả. Xuân Quang được đánh giá là một trong nhưng cây bút phóng sự xuất sắc của làng báo chí hiện đại. Gần một nửa phóng sự của anh là những hành trình “lao vào điểm nóng”, từ biên cương đến hải đảo, từ động đất đến sóng thần… Bước chân anh đã trải hầu khắp dải đất hình chữ S cũng như hàng chục quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới. Anh đã đoạt nhiều giải thưởng Báo chí Quốc gia, trong số đó có phóng sự “Vượt sóng dữ Trường Sa” in trong tập sách này.

Về tác giả Xuân Quang, nhà báo Trần Nhật Minh – Trưởng ban Văn học Nghệ thuật, Đài Tiếng nói Việt Nam chia sẻ: “Lứa làm báo chúng tôi, Xuân Quang vào nghề sớm hơn, những năm đầu 90 của thế kỷ trước. Trong khi chúng tôi đang tập tọe viết thì Xuân Quang đã có những phóng sự xã hội hé lộ một cây bút xông xáo và cá tính.

Cuốn sách “Địa chấn” gồm 70 phóng sự, ghi chép theo thứ tự thời gian trong sự nghiệp làm báo của nhà báo Xuân Quang.

Xuân Quang tập trung dành nhiều tâm huyết cho phóng sự và dần dà có “thương hiệu” riêng với ba lợi điểm: Gen gia đình, môi trường đại học và đặc biệt là sau tờ khởi sự được chuyển sang tờ báo uy tín bậc nhất lúc bấy giờ: tờ Lao Động với trùng trùng điệp điệp đội quân viết có số má. Hồi ấy Lao Động khổ to, riêng phóng sự được “rành rành định phận” nửa trang lớn, thành một trong những “địa chỉ” đọc không thể bỏ. Trang báo đó nuôi lớn những Vĩnh Quyền, Đức Chính, Đặng Bá Tiến, Huỳnh Dũng Nhân, Trần Đăng, Nguyễn Quang Vinh, Lưu Quang Định, Ngô Mai Phong, Đỗ Quang Hạnh, Lê Thanh Phong… Và đương nhiên lứa trẻ có những Xuân Quang, Hoàng Văn Minh, Nhật Anh, Đỗ Doãn Hoàng, Tri Thức, Quảng Hà, Thanh Hải…

Quang giỏi trong việc tạo không khí cho phóng sự, không thuần túy số liệu, thông tin mà luôn có cảnh huống. Dẫn dắt câu chuyện là những nhân vật thực – hư hòa nhuyễn, khi đan cài, lúc trung tâm; khi nhân vật của báo chí, lúc lại ngỡ như trong truyện. Âu cũng là thành công khi anh “đẩy” được người đọc vào chốn hư chiêu. Đọc thấy hay, thú vị mà không cần phải định rõ tính thể loại. Bút pháp kiểu này Quang như ảnh hưởng từ đàn anh chung báo mà anh trân quý: Huỳnh Dũng Nhân với những Con đường bia bọt, Tôi đi bán tôi… Quang “giam” người đọc lại ngay từ những cái tít ấn tượng, kiểu như: Ngư Lộc góa bụa, Mai Châu chân đất, Trôi cả Mường Lay, Tom chát Phủ Giầy, Thày trò cùng… hít… Ngó tít không thể không đọc nội dung!”

Nhà báo Đỗ Doãn Hoàng (báo Dân Việt) kể lại: “Tôi rất nhớ những phóng sự hào hoa và xông pha của nhà báo Xuân Quang độ ấy, từ “Mai Châu chân đất”, đến “Trôi cả Mường Lay”, rồi khắp xứ sở mây mù Sa Pa, nơi cuối trời Tây Bắc có Lai Châu, miền địa đầu nồng say Lào Cai… – những chỗ hoang thẳm, quyến rũ với các cộng đồng người muôn đời thương mến – hình như nơi nào bước chân anh cũng đã trải.

Sau này, đi làm báo, trở lại hầu khắp các miền đất Xuân Quang từng đi, tôi đã chứng kiến có người già bật khóc khi nhắc đến phóng sự “Trôi cả Mường Lay” của Xuân Quang khi anh viết về quê họ với thảm họa lũ bùn, lũ quét, lũ ống kinh hoàng. Cơn lũ đã làm cả trăm người thiệt mạng, trong đó có nhiều người ruột thịt của ông. Đúng là nước ta ít có cái “Mường…” nào bị “Trôi cả” trong chớp mắt như thế. Cái anh nhà báo đến kịp thời, mang hàng cứu trợ đến và nhìn thảm họa bằng cái nhìn của người dân ven sông Nậm Na, Nậm He và Nậm Tè (sông Đà thượng du) quê ông. Chúng tôi vẫn gọi “tếu” Xuân Quang là người có tâm, có nghề đi viết về…thảm họa. Viết để độc giả khóc chân thành, người bị thảm họa cũng khóc chân thành được, mười năm sau đọc lại vẫn thích, khó lắm”.

Nhà báo Xuân Quang từng là cây viết phóng sự nổi tiếng.

Nhà báo Trần Đức Chính – Nguyên Uỷ viên BCH Hội Nhà báo Việt Nam, Nguyên Tổng Biên tập Báo Nhà báo & Công luận, nguyên Phó Tổng Biên tập báo Lao Động nói: “Đội ngũ các cây bút phóng sự trong làng báo chí kể ra cũng không ít, nhưng Xuân Quang xứng đáng xếp vào “topten”.

Xuân Quang thuộc nhóm nhà báo “chân dài”, đôi lúc tung bờm như ngựa hoang, rồi lại suy tư, dằn vặt với sự đời còn lắm éo le. Có nhiều phóng sự Xuân Quang không đưa vào tuyển tập này. Tôi nhớ đã hơn một lần ngòi bút anh đam mê với đời, với số phận những con người đầy trắc trở. Ở mảng đề tài ấy, nhà báo Xuân Quang đã hành nghề như một văn sĩ. Cái thời trai trẻ, anh em phong hàm “Trịnh công tử” cho anh. Xuân Quang sau này đã (rất tiếc) bị “trói chân” vào công việc của người làm biên tập, tổ chức tờ báo, của một ông quan báo; sau này thậm chí còn ra làm doanh nghiệp, nghề báo chỉ là thứ yếu. Nhưng với xuất thân cử nhân Ngữ văn, tin rằng Xuân Quang sẽ và đủ sức “chế” được những phóng sự hay và đẹp, như cuộc đời này còn nhiều cái hay, cái đẹp cần khám phá và lên tiếng”.

Phạm Anh

Phạm Anh