Đào Nhật Tân “Linh hồn” ngày Tết của người Hà Nội

Không ai nhớ rõ đào Nhật Tân có từ bao giờ. Nhưng theo câu chuyện mà các bậc cao niên ở Nhật Tân vẫn thường kể lại cho con cháu, vào năm 1789, sau khi vua Quang Trung đại phá quân Thanh, các bô lão trong làng đã dâng lên nhà vua một cành đào, là biểu tượng của phường Nhật Chiêu lúc bấy giờ (nay là phường Nhật Tân). Vì thế, có thể khẳng định hoa đào Nhật Tân đã có từ hàng trăm năm trước.

Cách trung tâm thành phố khoảng 3km di chuyển, làng đào Nhật Tân là vùng đất trồng đào lâu đời và nổi tiếng nhất của Thủ đô. Cứ mỗi dịp xuân về, Nhật Tân lại ngập tràn sắc đào đỏ thắm. Những ngày giáp Tết, hoa đào bắt đầu bung nhụy, tung cánh khoe sắc, vườn đào Nhật Tân như vươn mình thức giấc sau những ngày ngủ đông dài. Người Hà Nội và khách thập phương cũng theo đó tìm về đây tham quan, thỏa mãn thú chơi đào mỗi dịp Tết đến xuân về.

Anh Nguyễn Duy Hải, một chủ vườn đào ở Nghệ An chia sẻ: “Tôi đã đi tham quan rất nhiều vườn đào lớn trên cả nước nhưng đào Nhật Tân thực sự ấn tượng. Bên cạnh thuận lợi về điều kiện tự nhiên, thì người Nhật Tân có những kĩ thuật chăm rất đặc biệt, họ lai ghép gốc đào cổ thụ được vận chuyển từ rừng về với đào bích để tạo nên những cây thế và tiểu cảnh bonsai đáp ứng được mọi nhu cầu chơi và thưởng thức hoa của người Hà Nội từ cao cấp đến bình dân”.

Đào bích là loài hoa đào phổ biến, cũng là đặc trưng của làng Nhật Tân. Cánh hoa màu hồng thắm xếp thành nhiều lớp bao quanh nhị vàng tươi, hoa to, mỗi cụm chỉ nở độ dăm bông, mỗi bông có mười hai hay mười bốn cánh nhưng đôi khi cũng có loại bông kép có đến ba mươi hai cánh. Lá đào hình mũi mác màu xanh biếc và cành vươn thẳng đứng. Bên cạnh đó còn có đào phai hoa kép, sắc hồng phảng phất kiêu kì.

Đào Thất Thốn – giống đào tiến vua, được chăm sóc trong phòng điều hòa, nở hoa đúng dịp Tết Nguyên đán Canh Tý.

Chính những màu mỡ, phù nhiêu từ vùng đất châu thổ sông Hồng đã nuôi dưỡng, duy trì sự phát triển cho những cây đào làng Nhật Tân ngày nay. Gốc đào to, nhỏ tùy thuộc vào tuổi đời của cây. Cây trên bảy năm sẽ được thợ triết cành, uốn lượn với nhiều thế khác nhau, phù hợp với sở thích của dân sành đào cũng như thị hiếu người tiêu dùng dịp Tết.

Gặp ông Lê Hàm, người đã gắn bó hơn 30 năm với những gốc đào Nhật Tân. Nâng niu cành đào Thất Thốn, ông Hàm cho biết: “Những năm gần đây thời tiết thay đổi thất thường, chúng tôi phải vất vả chăm sóc từng cành hoa để phục vụ khách hàng đúng dịp Tết cổ truyền. Năm nào thời tiết ủng hộ thì hoa nở đẹp bán được nhiều, nhưng cũng có năm không được như ý. Dù vất vả nhưng nhìn những cành đào bung nở hoa, trong lòng cũng rất vui sướng”.

Vườn đào nhà ông Lê Hàm cũng là hộ duy nhất đến nay đã áp dụng hệ thống phòng điều hòa nhằm đảm bảo cho cây không bị ảnh hưởng bởi thời tiết thất thường. Có khoảng 100 gốc đào Thất Thốn – giống đào quý, xưa gọi là đào tiến vua được đưa vào phòng điều hòa để đảm bảo nở đúng dịp Tết Nguyên đán, đem lại lợi nhuận kinh tế cao.

Để đào Nhật Tân có “sắc thắm” đến thế, người trồng đào phải chăm sóc, cắt tỉa, uốn nắn ngay từ khi cây còn non, làm sao cho cây phải có thế và nhiều lộc. Người trồng đào phải thức đêm, dậy sớm lấy đất vun cho cây, để cây ra hoa đẹp, đất phải lấy đất phù sa sông Hồng. Không chỉ vậy, để tạo ra một cây đào khỏe mạnh, hoa nở đẹp, chịu đựng được thời tiết khắc nghiệt, công đoạn ghép đào cũng vô cùng quan trọng.

Nghệ nhân Lê Hàm cẩn thận chăm sóc từng cành đào Nhật Tân.

Ông Nguyễn Văn Chung cũng là một chủ vườn đào lâu năm ở Nhật Tân cho biết: “Để có được một cây đào dáng đẹp theo ý muốn, những người thợ phải tỉ mỉ uốn từng cành từ nhỏ đến lớn, buộc bằng dây thép đến độ chai lì 10 đầu ngón tay. Từng búp, nụ hoa được lau chùi cẩn thận, những cánh hoa héo phải khéo léo loại bỏ làm sao không ảnh hưởng để cả chùm hoa đang độ khoe sắc”.

Dân làng Nhật Tân từ bao đời nay sống chủ yếu bằng nghề trồng đào cảnh. Không khó để tìm được những vườn đào nở hoa rực rỡ ở khu vực này. Tuy nhiên, mỗi gia đình làng đào Nhật Tân đều giữ cho mình những bí quyết, kỹ thuật chăm sóc riêng mà không ai giống ai. Chính vì vậy, các sản phẩm được hình thành cũng rất khác nhau, có dáng đào trông sừng sững như vị anh hùng, có dáng lại yểu điệu như thiếu nữ tuổi xuân. Từng hình dáng, từng thế đào tạo nên sự hấp dẫn, mà ngay cả những vị khách khó tính nhất cũng bị thuyết phục.

Anh Nguyễn Tuấn Anh, người mua đào cho biết: “Đã là người Hà Nội thì trong nhà phải có một cành đào Nhật Tân dịp Tết đến xuân về. Năm nào tôi cũng phải đi lựa đào từ sớm, thường là đầu tháng Chạp, phải đến tận vườn xem cây nào ưng mắt nhất, đặt chủ vườn chăm sóc rồi gần Tết mới ra đánh về nhà. Chọn được cây đào ưng ý mà giá cả phù hợp mất rất nhiều thời gian, người chủ vườn phải có kinh nghiệm lâu năm thì mới tư vấn cho khách hợp lý được”.

Làng đào Nhật Tân trước kia chủ yếu là trồng đào để bán, sau đó, nắm bắt được nhu cầu ngày càng lớn của du khách đến đây, chủ các vườn đào đã mở rộng, trang trí phục vụ nhu cầu chụp ảnh cho du khách, vừa tăng thêm nguồn thu nhập cho gia đình.

Mỗi dịp Tết đến xuân về, gia đình chị Phùng Ngọc Hằng ở phường Nhật Tân lại đến làng đào để lưu giữ những hình ảnh rực rỡ sắc hoa bên gia đình và người thân. “Năm nào gia đình chúng tôi cũng ra vườn đào để chụp ảnh. Đàn ông mặc com-lê, phụ nữ mặc áo dài truyền thống đủ màu sắc. Thời điểm cận Tết đào nở rực rỡ, lên hình rất đẹp. Đây cũng là dịp để gia đình, bạn bè lưu giữ những kỉ niệm để tạm biệt năm cũ, chào đón năm mới với nhiều niềm vui hơn”, chị Hằng chia sẻ.

Trong hàng trăm du khách ở đây, có không ít du khách nước ngoài đã chọn Nhật Tân là điểm đến để ghi lại những khoảnh khắc xuân trong chuyến tham quan Việt Nam của mình. Họ đều thực sự ngỡ ngàng trước khung cảnh cả một vùng đào nhuộm sắc thắm và chia sẻ rằng mùa xuân ở Việt Nam thật rực rỡ, tươi đẹp.

Ông Nguyễn Trọng Mẫn – Phó giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp dịch vụ tổng hợp Nhật Tân cho biết: “Hiện nay trên địa bàn phường Nhật Tân có khoảng 70 héc-ta đất trồng đào, có nhiều loại đào quý đem lại giá trị kinh tế cao. Người dân nơi đây quanh năm vất vả chăm sóc từng cành đào cũng là mong chờ đợi dịp Tết đến xuân về. Mấy năm gần đây, các nhà vườn đầu tư trang trí  Nhờ cây đào mà kinh tế của người dân đã được nâng cao đáng kể”.

Quan sát sự thích thú, hào hứng của những du khách đến với vườn đào trong những ngày giáp Tết, có thể thấy sức sống của làng hoa đào Nhật Tân sẽ còn vươn xa hơn trong tương lai. Cùng với hình ảnh bánh chưng, mứt, Đào Nhật Tân đã dần trở thành giá trị không thể thiếu trong những ngày Tết cổ truyền dân tộc.

Thế Đoàn

Thế Đoàn