Vu Lan báo hiếu – Nét đẹp mang tính nhân văn
Môi trường xã hội - Ngày đăng : 05:30, 20/08/2021
Ngày lễ Vu Lan là một trong những ngày lễ lớn nhất của Phật giáo nhằm báo đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ.
Ngày lễ Vu Lan là một trong những ngày lễ lớn nhất của Phật giáo nhằm báo đáp công ơn sinh thành, dưỡng dục của cha mẹ. Kể từ khi Phật giáo được truyền vào Việt Nam, ngày lễ Vu Lan (ngày Rằm tháng Bảy Âm lịch hàng năm) đã trở thành truyền thống của tinh thần báo hiếu, báo ân, phù hợp với tinh thần tín ngưỡng thờ tổ tiên thiêng liêng của người dân Việt.
Lễ Vu Lan được xuất phát từ sự tích Bồ tát Mục Kiền Liên (một trong những đại đệ tử của Phật Thích Ca Mâu Ni) đã cứu mẹ mình ra khỏi kiếp ngạ quỷ (quỷ đói) nhờ tấm lòng hiếu thảo của mình.
Kinh Vu lan ghi rõ, khi ngài Mục Kiền Liên đã tu luyện phép lục thông thành công, ngài nhớ tới người mẹ Thanh Đề đã khuất của mình nên dùng phép thần tìm kiếm khắp nơi xem bà đã đi đâu, về đâu.
Không ngờ, ngài lại nhìn thấy người mẹ đang bị đày thành ngạ quỷ, đi lang thang khắp nơi, cực khổ, đói khát bởi đây là quả báo từ những việc ác trước đây mà bà đã thực hiện. Quá đau lòng, ngài Mục Kiền Liên liền dùng phép thần thông để biến ra cơm đưa tới tận địa ngục cho mẹ nhưng tiếc thay những thức ăn ấy đều bị hóa thành lửa.
Ngài Mục Kiền Liên vội vàng đến bạch Đức Phật Thích Ca Mâu Ni để tìm cách cứu mẹ mình. Và Đức Phật đã chỉ dạy cho Mục Kiền Liên rằng: Vì mẹ ông tội gốc rất sâu cho nên dù ông có thần lực nhiệm màu, dù lòng hiếu thảo của ông thấu tận đến 9 tầng trời và cả khắp các cõi thì cũng không thể cứu được mẹ của ông. Muốn cứu được mạng của mẹ, ông phải nhờ vào thần lực của chư tăng mười phương. Và Đức Phật chỉ dạy rằng, ngày Rằm tháng Bảy chính là ngày Tự tứ, chính ngày đó Phật Đà hoan hỉ, khi đó chư Tăng mười phương đều dự lễ này, ông cần sắm sửa đủ đầy lễ vật, món ăn chay được đựng trong bình bát tinh sạch, kỹ lưỡng… để cúng dường Tam Bảo và chư tăng mười phương thì nhờ phước đức đó thì mẹ của ông sẽ được siêu thăng, bà con quyến thuộc của ông cũng nhờ ân đức này được hưởng thọ, mạnh khỏe, đến khi chết cũng không bị đọa vào 3 đường khổ (ngạ quỷ, súc sinh, địa ngục), cha mẹ quá vãng 7 đời đều được sinh lên cõi trời, có tướng mạo đẹp đẽ, hưởng sự sung sướng và cha mẹ trong đời hiện tại còn sống thì sẽ hưởng cảnh thanh nhàn, tuổi thọ đến trăm năm. Phật cũng nói thêm, trước khi các thánh tăng dùng cơm chay thì tất thảy các vị ấy đều phải nhất tâm cùng cầu nguyện cho cha mẹ, cho toàn gia đình thí chủ, cầu chú nguyện cho 7 đời cha mẹ của tín chủ…Ngài Mục Kiền Liên đã dùng tấm lòng thành của mình và thực hiện việc cúng dường Tam bảo, thánh tăng khắp mười phương vào đúng ngày Rằm tháng Bảy, nhờ công đức đó, mẹ của ngài đã được giải thoát.
Đức Phật cũng chỉ dạy, chúng sanh ai muốn báo hiếu cho cha mẹ thì cũng có thể dùng cách này vào ngày Rằm tháng Bảy. Kể từ đó, lễ Vu Lan (hay còn gọi là Pháp Vu Lan Bồn) ra đời để những người con có dịp đền đáp công ơn của các đấng sinh thành hiện còn hoặc đã qua đời, cũng là để cứu vớt chúng sanh muôn loài. Bên cạnh đó, “Vu Lan Bồn” được chuyển tự thành từ “ullambhana” trong tiếng Phạn có nghĩa là “giải thoát” nhằm chỉ sự giải thoát cho những kẻ khổ sở tột cùng dưới địa ngục.
Ngày nay, ngày lễ Vu lan không đơn thuần chỉ có ý nghĩa tôn giáo mà đã trở nên phổ biến trong xã hội nhờ những ý nghĩa giáo dục tốt đẹp.
Lễ Vu lan còn có ý nghĩa đặc biệt sâu sắc, hướng mỗi người trở về với cội nguồn dân tộc, về với đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” với tiên tổ.
Vì những lẽ trên, ngày Lễ Vu lan ngày càng được bồi đắp, góp phần làm sáng đạo lý của dân tộc Việt Nam.
Theo truyền thống của người Việt thì ngày Rằm tháng Bảy âm lịch còn là ngày “mở cửa ngục” để các cô hồn nhận đồ cúng lễ nên được gọi là “ngày xá tội vong nhân”. Theo cách hiểu của văn hóa tín ngưỡng, lễ xá tội vong nhân là để cầu cho những vong linh không hoặc chưa được thờ cúng ở một gia đình nào.
Giá trị nhân văn của lễ này được thể hiện ở sự thương cảm sâu sắc với các vong linh chết ở nơi đất khách quê người, nơi chiến trận, những kẻ thấp hèn,… mà người thân chưa tìm được. Lễ xá tội vong nhân và lễ Vu lan báo hiếu ở Việt Nam trong cùng một ngày, mặc dù có sự khác nhau nhưng đều thể hiện nét đẹp văn hóa của dân tộc và nhiều khi hai lễ này được hòa vào làm một. Mục đích của cả 2 lễ đều thể hiện sự nhớ ơn những người đã khuất, nhất là gia tiên tiền tổ và thể hiện sự thương cảm đối với những người bị mất trong những cảnh ngộ éo le khác nhau mà không được thờ cúng.
Hồng Ngân