Phát triển nguồn gen lúa mới nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu

Thực trạng hạn hán và xâm nhập mặn tại các tỉnh Đồng bằng Sông Cửu Long đã ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động sản xuất đặc biệt là sản xuất lúa. Vì vậy, cần phải lai tạo những giống lúa mới có khả năng chống chịu cao nhằm đảm bảo duy trì hoạt động sản xuất lúa.

Cần phát triển những giống lúa mới nhằm thích ứng với biến đổi khí hậu (nguồn: internet)

Tính đến hết năm 2014 đã có 90 giống lúa lai của Viện Nghiên cứu lúa gạo quốc tế (IRRI) được công nhận là giống xác nhận ở Việt Nam, phía Việt Nam cũng đã gửi 3.000 giống lúa cho ngân hàng của IRRI để lưu trữ và bảo tồn. Trước đó, IRRI cũng đã gửi 2.000 mẫu lúa cho Việt Nam sử dụng làm vật liệu trong nghiên cứu và chọn tạo giống mới.

Theo Phó Cục trưởng Trồng trọt Trần Xuân Định, hiện năng lực sản xuất trong nước mới đáp ứng 40 đến 45% nhu cầu, với một số tổ hợp lai nghiên cứu trong nước và chủ động được giống bố, mẹ, dòng duy trì (dòng R và A, B) như HYT100; Nhị ưu 838, LC20; TH3-3, TH3-5…Thực hiện chương trình hỗ trợ sản xuất hạt giống lúa lai (cả giống bố, mẹ và hạt lai F1), mỗi năm chúng ta sản xuất được 6.500 – 7.000 tấn giống. Số giống lúa lai còn lại khoảng 11 đến 12 nghìn tấn phải nhập từ nước ngoài.

Theo số liệu từ Viện Nghiên cứu khoa học nông nghiệp Việt Nam, mỗi năm Việt Nam được cung cấp 40 giống lúa tốt nhất ở các nước trên thế giới, tuy nhiên các giống này không thể sử dụng ngay, bởi khi trồng ở điều kiện nước ta lại không hiệu quả hơn giống đối chứng. Do đó các giống này cần chọn lọc, cải tạo, đưa những gen chống chịu sâu bệnh tốt, năng suất cao để tạo ra được những giống lúa phù hợp với điều kiện biến đổi khí hậu (BĐKH) tại Việt Nam.

Trong cuộc hội thảo bàn về các chương trình ưu tiên nhằm nâng cao vị thế cho ngành lúa gạo Việt Nam, diễn ra vừa qua tại Hà Nội, ông M.Mo-ren, Tổng Giám đốc IRRI khẳng định: Các ngân hàng gen của IRRI hiện đang tập hợp nguồn gen tự nhiên, các cấu trúc di truyền và đại diện dòng lúa chọn tạo là nguồn tài nguyên quan trọng cho việc tổng hợp các tính trạng quan trọng cũng như các giống thích ứng với tác động của BĐKH mà Việt Nam đang cần. IRRI có thể hỗ trợ các đối tác của Việt Nam tăng năng suất, giảm đầu vào (thuốc trừ sâu, phân bón, nước, lao động, giống) mà vẫn nâng cao chất lượng gạo. Những nghiên cứu của IRRI có thể giúp giảm thất thoát trong và sau thu hoạch, tối ưu hóa nguồn cung cấp và chất lượng sản phẩm…

Thứ trưởng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Quốc Doanh đề xuất, là nên thay đổi cách hợp tác chọn tạo giống với IRRI, không chỉ đơn giản là gửi nguồn gen cho nhau. Mà phía Việt Nam mong muốn có những hợp tác sâu rộng hơn trong lĩnh vực nghiên cứu chọn tạo giống lúa phù hợp với điều kiện sản xuất của Việt Nam, tiến tới xây dựng thương hiệu lúa gạo cho Việt Nam.

Giáo sư Lê Huy Hàm, Viện trưởng Di truyền nông nghiệp Việt Nam đề xuất, Việt Nam đã có nhiều giống lúa nên không muốn tạo nhiều giống lúa nữa mà muốn đưa những gen có khả năng thích ứng với BĐKH vào những giống lúa đã có. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng mong muốn hợp tác trong các lĩnh vực khoa học mới như gen nông học.

Hiện nay, các đơn vị nghiên cứu trong nước đã hoàn toàn chủ động công nghệ chọn, tạo giống thông qua phương pháp lai truyền thống kết hợp với kỹ thuật công nghệ sinh học, cho nên việc chủ động trong sản xuất giống lai, thuần chủng là hoàn toàn trong tầm tay của các nhà khoa học Việt Nam. Đây chính là giải pháp để hạn chế và đi dần đến nói không với nhập khẩu giống lúa từ nước ngoài phục vụ cho sản xuất trong nước. Đồng thời, dành nguồn lực cho hợp tác với nước ngoài để trao đổi nguồn vật liệu, phối hợp nghiên cứu cho một số đối tượng mà chúng ta còn hạn chế: nghiên cứu lúa lai, lúa japonica, lúa theo hướng thực phẩm chức năng, nhằm đa dạng sản phẩm lúa gạo xuất khẩu.

Hồng Hạnh (t/h)