Thủ tướng chỉ ra 6 nguyên nhân thành công và 6 bài học kinh nghiệm từ ngoại giao vaccine

Y tế - Ngày đăng : 14:30, 01/12/2022

Phát biểu kết luận Hội nghị tổng kết công tác ngoại giao vaccine, Thủ tướng Phạm Minh Chính chỉ rõ 6 nguyên nhân để thực hiện thành công hoạt động ngoại giao vaccine và 6 bài học kinh nghiệm rút ra từ lĩnh vực này.
1-tk-hn-vacxin.jpg
Thủ tướng Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị Tổng kết công tác ngoại giao vaccine.

Hội nghị tổng kết công tác Ngoại giao vaccine vừa diễn ra tại Hà Nội. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì và kết luận Hội nghị. Phó Thủ tướng Thường trực Phạm Bình Minh, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cùng tham dự.

Hội nghị diễn ra theo hình thức trực tiếp tại trụ sở Văn phòng Chính phủ và trực tuyến tới trụ sở UBND một số tỉnh, thành phố cùng các đại sứ quán, cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài.

Phát biểu khai mạc Hội nghị, Thủ tướng Phạm Minh Chính nhắc lại thời điểm cách đây hơn 1 năm, ngày 11/10/2021, thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị và Nghị quyết 30 của Quốc hội, Chính phủ ban hành Nghị quyết 128 về thích ứng an toàn, linh hoạt, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh COVID-19 , chuyển trạng thái từ "zero COVID", phòng chống dịch bằng các biện pháp hành chính sang phòng chống dịch bằng các biện pháp chuyên môn, nhất là vaccine. Thực tế đã chứng minh việc chuyển hướng này đúng và kịp thời, kinh tế từ tăng trưởng âm hơn 6 % trong quý III năm 2021 đã đạt tăng trưởng dương ở quý tiếp theo và quý sau cao hơn quý trước, dịch bệnh được kiểm soát.

Trước khi ban hành Nghị quyết 128, chúng ta đã ban hành và thực hiện Chiến lược vaccine với 3 nội dung chính: Thành lập Quỹ Vaccine; triển khai ngoại giao vaccine với việc thành lập tổ ngoại giao vaccine do Bộ trưởng Ngoại giao làm tổ trưởng, Bộ Ngoại giao là nòng cốt; tổ chức chiến dịch tiêm chủng vaccine miễn phí cho người dân với quy mô lớn nhất từ trước tới nay. Chúng ta đã thực hiện thành công Chiến lược vaccine trong bối cảnh nguồn cung vaccine hạn chế, tiếp cận vaccine rất khó khăn.

Hội nghị hôm nay nhằm nhìn lại những việc đã làm được cũng như chưa làm được thời gian qua, xác định nguyên nhân, rút ra những bài học kinh nghiệm quý để không chỉ áp dụng cho công tác ngoại giao vaccine mà tiếp tục mở rộng sang lĩnh vực ngoại giao kinh tế, triển khai Chỉ thị số 15-CT/TW ngày 10/8/2022 của Ban Bí thư về công tác ngoại giao kinh tế phục vụ phát triển đất nước đến năm 2030, nhằm tận dụng và phát huy hiệu quả mọi cơ hội, tiềm lực và các công cụ phục vụ phục hồi nhanh và phát triển bền vững.

Ở thời điểm ban đầu, khó khăn của chúng ta là có tiền và chấp nhận chịu mọi rủi ro khi mua, nhưng vẫn không có được vaccine, do tiếp cận vaccine không bình đẳng ở thời điểm đó. Tháng 4/2021, chúng ta mới nhận được lô vaccine đầu tiên từ COVAX nhưng đến tháng 10/2021, chúng ta đã có khoảng 97,5 triệu liều vaccine và đây là thành công lớn nhờ đưa ra chiến lược vaccine rất kịp thời gồm 3 thành tố là quỹ vaccine, ngoại giao vacccine và chiến dịch tiêm chủng.

Nhờ kiểm soát được dịch bệnh, chúng ta đã chuyển sang giai đoạn phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội, ổn định kinh tế vĩ mô, kiểm soát lạm phát, thúc đẩy tăng trưởng, bảo đảm các cân đối lớn (về thu – chi, xuất – nhập khẩu, cân đối lương thực, thực phẩm, cân đối năng lượng, cung cầu lao động); giữ vững ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội, bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, thúc đẩy và mở rộng hội nhập và đối ngoại có hiệu quả.

5 thách thức trong công tác ngoại giao vaccine

Báo cáo kết quả triển khai công tác ngoại giao vaccine, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn cho biết: Trong bối cảnh đại dịch COVID-19 diễn biến hết sức phức tạp, Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ đã kịp thời chỉ đạo triển khai Chiến lược vaccine, trong đó ngoại giao vaccine là một trong ba trọng tâm.

Việc triển khai công tác ngoại giao vaccine đứng trước rất nhiều khó khăn, thách thức, đó là: Thứ nhất, khan hiếm vaccine là vấn đề cấp bách toàn cầu. Sự bùng phát của biến chủng Delta khiến tình trạng khan hiếm vaccine toàn cầu đã nghiêm trọng càng nghiêm trọng hơn.

Thứ hai, việc tiếp cận vaccine đối với các nước đang phát triển hết sức khó khăn, do nguồn cung vaccine khan hiếm.

Thứ ba, với kết quả phòng, chống dịch trong năm 2020, Việt Nam chưa được ưu tiên viện trợ vaccine.

Thứ tư, do đại dịch COVID-19 là dịch bệnh chưa có tiền lệ, việc sản xuất, phân phối và mua bán vaccine đặt ra những quy định phức tạp, gây nhiều khó khăn cho các nước, nhất là các nước đang phát triển.

Thứ năm, ngoại giao vaccine là chiến dịch chưa có tiền lệ, liên quan trực tiếp đến sinh mạng người dân, sự ổn định kinh tế - xã hội của đất nước, đặt ra rất nhiều yêu cầu mới.

Dưới sự chỉ đạo sáng suốt của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị và Ban Bí thư, Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ, sự tham gia trực tiếp của các đồng chí Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Quốc hội, sự vào cuộc khẩn trương, đồng bộ của các bộ, ngành, Cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài, sự ủng hộ, đồng lòng của doanh nghiệp và nhân dân, chiến dịch ngoại giao vaccine đã được triển khai quyết liệt, thần tốc, thành công vượt kỳ vọng, được cộng đồng quốc tế và nhân dân ghi nhận và đánh giá cao.

Các đồng chí Lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ đã có hơn 130 cuộc điện đàm, tiếp xúc, trao đổi, gửi hơn 100 thư tới Lãnh đạo các nước, tổ chức quốc tế và các tập đoàn; Bộ trưởng và Lãnh đạo các Bộ Ngoại giao, Y tế, Quốc phòng, Công an, các bộ, ngành cũng đã có rất nhiều cuộc trao đổi, điện đàm để tiếp cận, vận động vaccine.

Tổ Công tác của Chính phủ về Ngoại giao vaccine, dưới sự chỉ đạo sâu sát, thường xuyên và trực tiếp của Thủ tướng Chính phủ, đã làm tốt công tác tham mưu và tổ chức triển khai hoạt động ngoại giao vaccine với tinh thần khẩn trương, hiệu quả và trách nhiệm cao.

Kết quả, đến ngày 27/4/2021, Việt Nam mới có 320 nghìn liều vaccine viện trợ của COVAX; đến tháng 10/2021, ta đã tiếp nhận trên 97,5 triệu liều; đến hết năm 2021 đã tiếp nhận khoảng 192 triệu liều. Đến tháng 9/2022, Việt Nam đã nhận tổng số hơn 258 triệu liều, trong đó nguồn viện trợ đạt gần 120 triệu liều, chiếm gần 50% số vaccine tiếp nhận được, tiết kiệm cho ngân sách nhà nước hơn 900 triệu USD (tương đương gần 23 nghìn tỷ đồng).

Về thiết bị y tế, hơn 30 quốc gia, vùng lãnh thổ, các tổ chức quốc tế và cộng đồng người Việt Nam ở nước ngoài đã hỗ trợ thiết bị y tế với tổng trị giá khoảng 80 triệu USD (tương đương 2 nghìn tỷ đồng).

Về thuốc điều trị, ta đã kịp thời tiếp cận, vận động, nhập khẩu các loại thuốc điều trị mới nhất để phục vụ nhu cầu điều trị trong nước.

Về hợp tác đầu tư, chuyển giao công nghệ, ta thúc đẩy Tập đoàn AstraZeneca đầu tư 90 triệu USD phát triển lĩnh vực dược phẩm tại Việt Nam. Việt Nam cũng là một trong 05 nước được WHO công bố chuyển giao công nghệ sản xuất vaccine mRNA.

1-bui-thanh-son.jpg
Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Bùi Thanh Sơn báo cáo kết quả triển khai công tác ngoại giao vaccine.

Có thể khẳng định, chiến dịch ngoại giao vaccine đã hết sức thành công, cùng với chiến dịch tiêm chủng đã giúp "xoay chuyển tình thế", đưa Việt Nam trở thành một trong ít quốc gia "đi sau về trước" trong triển khai tiêm chủng vaccine, một trong những quốc gia quyết định chuyển chiến lược từ ứng phó sang chủ động thích ứng an toàn, kiểm soát hiệu quả dịch bệnh sớm nhất ở khu vực. Từ một nước có tỷ lệ tiêm nằm trong số các nước thấp nhất khu vực, Việt Nam đã trở thành nước có số lượng tiêm, tốc độ tiêm và tỉ lệ bao phủ vaccine cao hàng đầu thế giới.

6 nguyên nhân để thực hiện thành công hoạt động ngoại giao vaccine

Thủ tướng nêu rõ, việc kiểm soát được dịch bệnh có những nguyên nhân chủ quan và khách quan nhưng quan trọng nhất là chúng ta đã đề ra chiến lược vacicne phù hợp, đúng đắn, hiệu quả.

Nguyên nhân thứ nhất là thực hiện đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, là bạn tốt, đối tác tin cậy, thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực và trên thế giới. Đường lối đối ngoại đúng đắn đã giúp chúng ta tranh thủ được sự ủng hộ của bạn bè, đối tác quốc tế.

Nguyên nhân thứ hai là nhờ có sự lãnh đạo sáng suốt của Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, đứng đầu là đồng chí Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng; cùng các quyết sách quan trọng của Nhà nước. Trong đó, có quyết định chuyển hướng kịp thời từ phòng chống dịch bằng các biện pháp hành chính sang phòng chống dịch bằng các biện pháp chuyên môn, khoa học.

Nguyên nhân thứ ba là lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp một cách quyết liệt, quyết đoán, trách nhiệm, "tinh thần là không câu nệ, không ngại ngùng gì cả, miễn là có vaccine bằng mọi cách, mọi biện pháp như mua, vay, mượn, ứng trước, ở đâu có vaccine cũng tiếp cận, không phân biệt châu lục, địa bàn, chế độ chính trị".

Nguyên nhân thứ tư là sự tâm huyết, trách nhiệm của các đại sứ, trưởng đại diện, nhân viên các đại sứ quán, cơ quan đại diện Việt Nam tại nước ngoài, đã làm việc rất tận tụy, trách nhiệm không kể ngày đêm sớm tối trong tiếp cận vaccine và thuốc, trang thiết bị y tế, thu thập mọi thông tin, kinh nghiệm để chuyển về nước.

Nguyên nhân thứ năm là sự chung tay, giúp đỡ chân thành, tận tình, tình cảm của bạn bè quốc tế và chúng ta cũng thể hiện trách nhiệm, sự chân thành với cộng đồng quốc tế trong phòng, chống dịch.

Có những nước đề nghị giữ kín thông tin việc hỗ trợ Việt Nam, bán vaccine với giá thấp hơn, phân phối vaccine nhiều hơn cho Việt Nam…

Nguyên nhân thứ sáu là sự phối hợp chặt chẽ, có hiệu quả của các bộ, ngành, địa phương trong thực hiện ngoại giao vaccine.

6 bài học kinh nghiệm từ hoạt động ngoại giao vaccine

Thứ nhất, kiên trì đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, đa phương hóa, đa dạng hóa, là bạn tốt, đối tác tin cậy, thành viên có trách nhiệm của công đồng quốc tế, vì hòa bình, ổn định, hợp tác và phát triển trong khu vực và trên thế giới

Thứ hai là nắm chắc diễn biến tình hình, xuất phát từ tình hình thực tiễn để xác định nhiệm vụ, giải pháp phù hợp, hiệu quả.

Thứ ba là càng khó khăn, phức tạp, nhạy cảm thì càng phải bình tĩnh, sáng suốt, kiên trì, kiên định chủ trương, đường lối, phương pháp, cách làm mà mình thấy là đúng, tất cả vì mục tiêu bảo vệ tính mạng và sức khỏe nhân dân.

Thủ tướng lấy ví dụ, ở thời điểm đó, cũng có nhiều ý kiến khác nhau về việc mua vaccine như xuất xứ vaccine, giá vaccine… nhưng chúng ta vẫn xác định phải có được vaccine bằng mọi cách, mọi biện pháp, nếu chập chờn thì tình hình sẽ rất phức tạp.

Bài học thứ tư, vận động cấp cao có ý nghĩa quyết định nhưng công tác tham mưu, tư vấn, vận động, tạo điều kiện và sự đeo bám, thúc đẩy quan hệ của các cơ quan đại diện ngoại giao và tinh thần, trách nhiệm của các đồng chí cấp dưới là hết sức quan trọng.

Bài học thứ năm là sự đoàn kết, thống nhất, đồng lòng của cả hệ thống chính trị, nhân dân và doanh nghiệp, bởi có vaccine mà không tiêm được thì cũng rất khó khăn.

Thứ sáu, ngoại giao vaccine cho chúng ta có thêm những kinh nghiệm quý trong vận động ngoại giao và thực hiện ngoại giao kinh tế.

Về nhiệm vụ sắp tới, Thủ tướng nêu rõ, WHO dự báo đại dịch chưa kết thúc và tình hình dịch bệnh còn diễn biến phức tạp, virus có thể tiếp tục biến đổi và hiệu lực miễn dịch của vaccine suy giảm theo thời gian, khoảng một nửa dân số thế giới chưa được tiêm vaccine. Chúng ta không thể lơ là, chủ quan, mất cảnh giác, tiếp tục nỗ lực chống dịch, ưu tiên kiểm soát dịch bệnh COVID-19 và các dịch bệnh khác.

Do đó, chúng ta phải tiếp tục thúc đẩy ngoại giao vaccine; chúng ta đã chuẩn bị kinh phí để tiếp tục mua vaccine và việc mua được vaccine cũng là nhờ ngoại giao vaccine. Cùng với đó, phải tiếp tục đẩy mạnh tiêm chủng, nhất là cho các đối tượng nguy cơ cao, các em học sinh và các đối tượng theo quy định của Bộ Y tế một cách an toàn, khoa học, hiệu quả. Đồng thời, đẩy mạnh nghiên cứu, chuyển giao để làm chủ công nghệ sản xuất vaccine.

Thủ tướng cho biết đã giao Bộ Ngoại giao tiếp tục phát huy kết quả đạt được, xây dựng chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Chỉ thị 15 của Ban Bí thư, nhất là trong bối cảnh hiện nay khi các thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam bị thu hẹp do các biến động kinh tế thế giới. Vừa qua, Thủ tướng và Phó Thủ tướng Phạm Bình Minh đã có các cuộc làm việc với các cơ quan đại diện thương mại và đại diện ngoại giao Việt Nam.

Nhân dịp này, Thủ tướng chia sẻ những khó khăn, vất vả của ngành ngoại giao, các cơ quan ngoại giao Việt Nam tại nước ngoài trong phòng, chống dịch và thực hiện ngoại giao vaccine với việc phải xa gia đình, người thân; đánh giá cao các đồng chí có đóng góp quan trọng trong công tác ngoại giao vaccine. Thủ tướng cũng gửi đến các đồng chí, cán bộ và nhân viên Đại sứ quán, cơ quan ngoại giao Việt Nam tại nước ngoài lời chúc sức khoẻ, thành công và hạnh phúc.

Hà My