Cây gỗ Bên – loại gỗ quý hiếm trong sách đỏ Việt Nam
Môi trường - Tài nguyên - Ngày đăng : 09:02, 19/01/2023
Gỗ Bên là loại cây lớn có tán lá rộng và xanh mát nên được trồng để tạo cảnh quan cho công viên, khuôn viên nhà máy, xí nghiệp, các vỉa hè đường phố hay hàng rào để bảo vệ sân vườn...
Hình dáng của cây gỗ Bên
Gỗ Bên hay còn được gọi là gỗ Gõ đỏ, có tên khoa học là Afzelia xylocarpa. Loại cây này sở hữu một phần thân cao lớn. Chiều cao khi trưởng thành của cây gỗ Bên có thể lên đến 28m, cũng có cây cao tới 30m. Đường kính của thân khoảng từ 0,8m đến 0,9m.
Khi còn non thì vỏ của cây gỗ Bên mịn và nhẵn, có thể cảm nhận trực tiếp bằng tay khi chạm vào thân cây, thấy thoải mái. Còn khi cây trưởng thành, gỗ Bên già sẽ xuất hiện sần sùi trên phần vỏ và chuyển dần sang màu nâu xám.
Cây gỗ Bên là một giống cây phát triển chậm. Nó thường xuất hiện ở rừng cây nửa rụng lá hoặc rừng xanh. Cây mọc trên nền đất thấp có phần cơ giới chất dinh dưỡng trung bình. Đặc biệt, loại cây này không ưa sáng. Chính vì đặc tính đó mà cây Bên thường được phân bố ở một số nước Đông Nam Á như: Lào, Campuchia. Thái Lan, Trung Quốc...ở Việt Nam, là loại gỗ phân bố khá rộng từ Bắc vào Nam, từ đồng bằng đến miền núi.
Lá cây Bên có hình dạng kép. Một số cụm lá thường có từ 3 đến 5 chiếc hình dạng trái xoan. Chiều rộng khoảng trên dưới 5cm. Trong khi lá của các cây khác có một mặt nhẫn và một mặt lông thì lá cây gỗ Bên không giống như vậy mà cả hai mặt đều nhẵn.
Loại cây này thường nở hoa vào tháng ba đến tháng tư trong năm. Khi đó, các đỉnh của cành sẽ xuất hiện những chùm hoa có hình thù như cái chuỳ, độ dài từ 7cm đến 16cm. Hoa cây gỗ Bên có màu trắng hoặc pha chút hồng ở mặt trong. Đây là loài hoa lưỡng tính.
Cây gỗ Bên cho quả vào tháng 10 đến tháng 11. Quả của cây gỗ Bên cũng khá lớn, có chiều rộng khoảng 7cm đến 9cm và chiều dài từ 14cm đến 20cm, hình bầu dục hoặc hình trứng chim, khi già có màu nâu sẫm, chứa từ 5-8 hạt. Đặc biệt, loại quả này có khả năng tái sinh vô cùng mạnh mẽ.
Gỗ bên thuộc nhóm mấy?
Gỗ bên là loại cây có trong danh sách đỏ của Việt Nam. Nó là một giống cây quý hiếm và thuộc nhóm gỗ thứ I. Đây là cây có giá trị kinh tế cao.
Ưu điểm của loại gỗ này là có độ cứng cao, nó có thể chịu lực va đập lớn và chống chịu nước tốt. Bên cạnh đó, thớ gỗ này lại dày thịt, vì thế, nó rất bền và dùng được lâu dài với thời gian.
Gỗ bên còn có khả năng thích nghi tuyệt vời với môi trường. Vì thế nó được ứng dụng tại nhiều nước khác nhau và có thể chế tạo thành nhiều đồ mỹ nghệ đa dạng.
Đường vân của gỗ Bên có màu đỏ đậm. Không chỉ vậy, những giác gỗ không có sự chênh lệch màu giữa các chỗ mà tương đối đồng đều. Bên cạnh đó, vân gỗ Bên có sự độc đáo và lạ mắt với hình cuộn xoắn bên cạnh các đường rất rõ nét. Do đó, những đường vân của gỗ Bên là một trong những đường vân gỗ đẹp nhất hiện nay.
Bởi đặc tính mượt, mịn và có độ bắt vít cao nên gỗ Bên rất dễ dàng để chạm khắc. Do đó, các nghệ nhân có thể thoải mái chế tác ra mọi kiểu dáng nội thất cao cấp với mẫu mã và chủng loại đa dạng hơn.
Cũng bởi chất lượng của nó vô cùng tốt, loại gỗ này không chỉ dễ gia công mà còn không bị ảnh hưởng bởi thời tiết. Do vậy, nó được dùng để làm và chế tác ra những món đồ nội thất cao cấp. Ngoài ra, gỗ bên cũng được dùng để điêu khắc ra những tác phẩm nghệ thuật vô cùng đẹp mắt và có giá trị cao.
Tuy có rất nhiều ưu điểm, nhưng gỗ Bên vẫn có một số nhược điểm nhất định trong đó nhược điểm lớn nhất của gỗ này chính là giá cả và sự khan hiếm của nó trên thị trường.
Ngoài ra, gỗ Bên có khối lượng rất nặng. Điều này ảnh hưởng tới việc chế tạo và gia công thành sản phẩm hoàn chỉnh. Bởi nó sẽ tiêu tốn nhiều thời gian hơn và không hề đơn giản khi bước vào khâu sản xuất.
Với những ưu, khuyết điểm trên, có thể thấy rằng, gỗ Bên là một loại gỗ rất tốt, có rất nhiều ứng dụng trong cuộc sống. Đầu tiên nó được trồng ở các khu vườn, công viên để tạo môi trường mát mẻ và không khí trong lành. Còn trong sản xuất công nghiệp, gỗ bên được dùng để chế tạo các đồ mỹ nghệ đắt tiền và cao cấp.
Ứng dụng của cây gỗ Bên
Tại nước ta, phần lớn gỗ bên có nguồn gốc từ Lào và các nước Nam Phi. Gỗ bên Lào có chất lượng và tính thẩm mỹ cao hơn gỗ bên Nam Phi nên giá cũng cao hơn. Cụ thể giá một số loại gỗ bên Lào đang chào bán ở nước ta với giá từ 50 triệu đến 70 triệu một m3 trong khi giá gỗ Bên Nam Phi khoảng từ 30 triệu đến 40 triệu/m3. Các loại này thường có giấy tờ bởi các nước Nam Phi nổi tiếng với việc xuất khẩu gỗ bên. Đặc biệt là Gỗ bên Pachyloba (Gõ châu Phi).
Gỗ Bên là loại cây lớn có tán lá rộng và xanh mát nên được trồng để tạo cảnh quan cho công viên, khuôn viên nhà máy, xí nghiệp, các vỉa hè đường phố hay hàng dào để bảo vệ sân vườn...
Gỗ Bên là loại gỗ có thể chịu nắng mưa rất tốt và không hề bị cong vênh mối mọt hay bị tác động bởi thời tiết, dễ gia công dùng để đóng đồ trang trí nội thất, trạm trổ, làm sàn nhà, đóng bàn ghế...với vân gỗ đẹp đem lại giá trị thẩm mĩ cao. Tuy nhiên, gỗ Bên còn có một đặc tính rất đặc biệt so với những loại cây khác khi sinh trưởng. Đó là khi cây gỗ bị thương tật, sâu bệnh hay chặt, chém...làm xây xước thân cây, khi đó cây sẽ sinh ra chất dinh dưỡng để nuôi vết thương tật ấy lành lại, do đó, chất dinh dưỡng thu được từ đất, không khí sẽ tích tụ ở nơi thương tật làm nó phát triển không bình thường, chỗ thương tật bị phình ra và tạo thành các bươu, những bươu này có kích thước đường kính gần bằng thân cây, nhưng bươu này có vân gỗ xoăn rất đẹp dùng làm ghế và đồ mỹ nghệ với giá trị cao, tuy nhiên quá trình tạo bươu là rất khó, hàng trăm cây mới được một bươu.
Chính bởi đặc tính, chất liệu và màu sắc vân gỗ của nó mà gỗ Bên luôn được coi là dòng gỗ quý hiếm nhất tạo nên những sản phẩm nội thất cực kì sang trọng và cao cấp, đây chính là dòng gỗ thể hiện cho sự quyền lực trong trang trí nội thất.