Đi biển mùa hè: Cách xử lý khi bị sứa biển cắn
Y tế - Ngày đăng : 07:30, 10/07/2023
Đặc tính của sứa
Theo đại diện phòng Giám sát ngộ độc thực phẩm, Cục ATTP sứa là động vật không có xương sống, sống ở biển hay những nơi nước mặn. Sứa còn sống chứa nhiều độc tố và khi chạm phải, con người sẽ bị dị ứng.
Độc tố của sứa biển, thường tập trung ở các xúc tu, chúng sử dụng các tế bào châm được gọi là nematocyst. Các tế bào này đều rất nhỏ và có độc. Một số loài sứa có đến hàng triệu nematocyst trong xúc tu, được sử dụng khi sứa bắt mồi và tự bảo vệ.
Biểu hiện trên cơ thể khi bị sứa cắn
Khi bị sứa cắn, các độc tố này sẽ ngấm qua da người xâm nhập vào cơ thể, nếu nhẹ, nạn nhân chỉ có phản ứng ngoài da, tại chỗ nổi rát, mẩn đỏ và ngứa nhiều. Toàn thân chỉ cảm thấy khó chịu, không nên quá lo lắng.
Ở thể nặng có thể gây đau đầu, tức ngực, tím tái, vã mồ hôi, khó thở, buồn nôn, nôn khan, đau bụng và tiêu lỏng nhiều lần, mạch nhanh, nhỏ, huyết áp tụt... cần đưa ngay vào bệnh viện để chống sốc phản vệ.
Ở thể cấp hay bán cấp, sau chừng 15 phút chạm phải sứa, nạn nhân ngứa ở bàn tay, bàn chân, trên da nổi ban đỏ từng vùng, nổi mày đay toàn thân, tim đập nhanh đều, huyết áp hạ thấp, ho khan, khó thở khò khè. Thanh quản phù gây khó thở. Nạn nhân buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy, chảy nước mắt, chảy nước mũi, vã mồ hôi thì phải đến viện ngay để được hồi sức và chống sốc.
Theo PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng - nguyên Trưởng khoa nhi Bệnh viện Bạch Mai cho biết, để xử lý kịp thời khi bị sứa biển cắn, chúng ta cần nhanh chóng thực hiện theo những bước sau:
Với trẻ nhỏ:
- Bố mẹ cần hết sức bình tĩnh, trấn an để trẻ bớt lo lắng, sợ hãi.
- Hạn chế vận động vùng bị thương.
- Nhanh chóng rửa vết thương bằng nước biển để làm sạch các tế bào phóng độc chưa bị kích hoạt. Không rửa bằng nước thường vì làm tổn thương nặng hơn. Có thể dùng dấm, ammoniac, cồn hoặc soda cũng phát huy tác dụng tốt.
- Dùng vật có cạnh như que kem, thìa, vỏ sò, dao, hoặc bìa cứng cạo hay chà xát nhẹ lên vết đốt để đẩy các tế bào phóng độc ra khỏi vết thương. Có thể chườm đá để giảm đau.
- Trong trường hợp trẻ bị sốc phản vệ sau khi bị sứa đốt với các biểu hiện như ớn lạnh, lo sợ, hoảng hốt, xuất hiện các triệu chứng nóng bừng, nổi ban đỏ ngứa trên da, phù mắt, phù môi, ngạt mũi…, cảm thấy khó thở, đau bụng, tiêu chảy, buồn nôn, đau đầu, chóng mặt… cần nhanh chóng đưa đến viện ngay.
- Ngoài ra, dù đảm bảo sơ cứu nhưng vẫn cần theo dõi kỹ trong 8 giờ. Nếu trẻ còn đau hoặc xuất hiện bất cứ triệu chứng nào cần đến cơ sở y tế ngay.
Với người lớn:
- Người sơ cứu cần đeo găng hoặc quấn khăn, túi nilon… lấy các xúc tu hoặc tay sứa còn bám trên người ra khỏi nạn nhân.
- Nhanh chóng rửa vết thương bằng nước biển để làm sạch các tế bào phóng độc chưa bị kích hoạt (không rửa bằng nước ngọt hoặc nước nóng vì sẽ làm tổn thương nặng hơn). Loại bỏ các xúc tu hay phần cơ thể của vật cắn còn bám lại trên da.
Pha dung dịch gồm 10 phần nước với một phần a-mo-ni-ac, dấm, soda hoặc mì chính sau đó bôi vào vùng bị thương (nếu không có sẵn những hóa chất trên có thể dùng chanh chà vào vết thương), dùng dao hoặc các vật có cạnh (thìa, que kem…) để cạo nhẹ nhàng quanh vùng bị đốt, tránh làm mạnh tay kẻo gây ra những tổn thương trên da.
- Vết thương do sứa đốt thường mẩn đỏ, có dạng thẳng hoặc xoắn, gây đau rát dữ dội. Khi gặp phải vết thương này, cần hạn chế cử động, tránh chạm vào vùng bị thương, chườm lạnh lên vết thương trong vòng 1 tiếng đầu sẽ giảm được đau. Tại chỗ bị chích có thể dùng một loại histamin bôi hoặc kem hydrocortison nhằm làm giảm ngứa, giảm sưng. Khi nạn nhân bị sứa đốt tình hình trở nên trầm trọng đưa ngay đến cơ sở y tế gần nhất.
Chuyên gia khuyến cáo, vào mùa du lịch biển nên phòng sẵn một số thuốc giảm ngứa, thuốc kháng sinh, thuốc chữa tiêu chảy và một chai dấm để chủ động xử lý khi bị sứa cắn. Khi xuống tắm, nếu cơ thể bị ngứa cần lên bờ ngay để kiểm tra xem có phải sứa cắn không, từ đó điều trị kịp thời.
Sai lầm mọi người thường mắc phải khi bị sứa biển cắn
Rửa vết thương bằng cồn: Cồn có tính sát khuẩn, sát trùng và làm sạch vết thương nên nhiều người đã dùng cồn để vệ sinh da khi bị sứa cắn. Tuy nhiên trường hợp này hoàn toàn ngược lại, việc rửa cồn càng khiến vết thương nghiêm trọng hơn.
Rửa vết thương bằng nước ngọt: Mọi người thường bị thương khi tiếp xúc với xúc tu của sứa biển, trong môi trường nước biển. Vì thế các nematocysts hay các tế bào châm sẽ có một hàm lượng nước mặn nhất định. Nếu bạn rửa vết thương bằng nước ngọt, việc thay đổi nồng độ mặn trong nematocysts sẽ kích thích ác tế bào phóng thích nọc độc nhanh hơn.
Rửa vết thương bằng nước tiểu: Đến thời điểm hiện tại vẫn chưa có bất cứ bằng chứng hay nghiên cứu khoa học nào về việc rửa vết sứa cắn bằng nước tiểu. Cách này chủ yếu được truyền miệng theo kinh nghiệm dân gian. Nước tiểu có thể khiến vết thương tồi tệ hơn.
Phòng ngừa bị sứa đốt
Trong mùa hè khi đu du lịch biển, các gia đình nên phòng sẵn một số thuốc giảm ngứa, thuốc kháng sinh, thuốc chữa tiêu chảy và một chai dấm để chủ động xử lý khi bị sứa đốt.
Trước khi xuống tắm biển cần tìm hiểu thêm thông tin từ người dân địa phương để biết những vùng biển nào có nhiều sứa thì nên hạn chế xuống tắm. Khi quan sát thấy sứa biển, tuyệt đối không xuống tắm để tránh bị sứa tấn công.
Một vài con sứa có thể trôi dạt vào bờ biển. Do chúng có hình dạng và màu sắc đẹp nên dễ gây hiếu kỳ cho người xung quanh. Chúng ta cần nhớ rằng khả năng tiêm chất độc của sứa vẫn còn ngay cả khi chúng đã chết. Vì vậy không chạm tay hay dẫm đạp lên xác những con sứa này để tránh bị dính chất độc vào da.
Mức độ vết thương do sứa cắn có thể nặng, nhẹ khác nhau nhưng mọi người tuyệt đối không được chủ quan. Khi có các biểu hiện bị sứa cắn cần nhanh chóng sơ cứu, nhờ đến sự giúp đỡ của nhân viên cứu hộ bãi biển khi cần thiết. Quan trọng nhất vẫn là tự có biện pháp phòng ngừa để không xảy ra sự cố đáng tiếc.