Vụ gây ô nhiễm môi trường đầu tiên ở TP. HCM bị xử lý hình sự

Vụ việc xảy ra từ cuối năm 2018, được cơ quan chức năng điều tra, đề nghị truy tố sau những thông tin phản ánh của cơ quan truyền thông mà cụ thể là báo Tuổi trẻ.

Nhận san lấp mặt bằng để chôn rác thải

Theo cáo trạng, tháng 5/2018, ông T.H.T. ký hợp đồng san lấp mặt bằng 2 thửa đất tại ấp 2, xã Phong Phú, huyện Bình Chánh với ông Nguyễn Văn Cơ. Ông Cơ cam kết vật liệu san lấp là xà bần, đất, cát và không đổ rác thải công nghiệp khác.

Ký hợp đồng xong, ông Cơ chuyển lại việc san lấp trên cho Vũ Anh Vũ, sinh năm 1973, trú tại Long An thực hiện. Theo đó, từ đầu tháng 5/2018, Vũ đã yêu cầu 3 tài xế là người chạy xe thuê cho Vũ gồm: Bùi Chí Công, sinh năm 1985, trú tại Long An; Tống Viết Mười, sinh năm 1990, trú tại tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và một lái xe tên Tâm (chưa rõ lai lịch) chở xà bần, đất, cát từ các công trình xây dựng về đổ tại khu đất.

Hai tháng sau, Vũ quen một người tên Tuấn (chưa rõ lai lịch) tự xưng là quản lý bãi tập kết phương tiện Công ty TNHH kỹ thuật môi trường Bắc Nam (xã Long Thới, huyện Nhà Bè). Vũ được Tuấn thuê chở xà bần vào đổ tại khu đất của bãi tập kết Công ty Bắc Nam với giá 1,1 triệu đồng/xe 10 tấn, đồng thời thuê Vũ chở rác thải đang chứa tại bãi tập kết đem đi nơi khác đổ với giá 500.000 đồng/xe 10 tấn.

Đáng ra phải đem số rác thải nhận chở thuê của Tuấn về nơi tập kết theo qui định thì Vũ lại yêu cầu 3 tài xế của mình chở số rác thải trên về khu đất của ông T. để san lấp. Nhằm che giấu việc làm của mình và cũng tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng cũng như người dân xung quanh, Vũ thuê người tên La (chưa rõ lai lịch) dùng xe cuốc để mỗi khi rác thải do xe của tài xế kể trên chở đến thì múc đất lấp lên rác.

Đến cuối tháng 10/2018, việc san lấp kết thúc, theo hợp đồng, ông T. và bà S. trả cho ông Nguyễn Văn Cơ số tiền 945 triệu đồng. Cơ trả cho Vũ 750 triệu, hưởng chênh lệch gần 200 triệu đồng.

Ngày 23/11/2018, Phòng cảnh sát môi trường Công an TP.HCM kiểm tra, phát hiện trên bề mặt các thửa đất được san lấp là chất thải rắn gồm bao bì nhựa phế liệu thải, sợi ni lông, vải vụn, cao su, mút xốp...Kết quả giám định khối lượng chất thải được dùng để san lấp tại khu đất này gần 4.400 tấn.

Từ những thông tin phản ánh của truyền thông

Vụ án này xuất phát từ loạt bài điều tra của báo Tuổi Trẻ. Cụ thể, vào khoảng cuối năm 2018, nhóm phóng viên báo Tuổi Trẻ bắt đầu tiếp cận bãi tập kết của Công ty TNHH kỹ thuật môi trường Bắc Nam đóng trên địa bàn xã Long Thới, huyện Nhà Bè, TP.HCM. Tại bãi rác rộng khoảng 10.000m2 của công ty này, các phóng viên phát hiện hàng đống chất thải dạng xỉ, tro, nilông vụn và nhiều tạp chất khác được san lấp.

Sau nhiều ngày lần theo lộ trình bất thường của những chiếc xe chở rác thải cho Công ty này, các phóng viên báo Tuổi Trẻ đã tìm ra nguồn gốc của số rác thải này là từ Nhà máy Lee and Man (địa chỉ tại thị trấn Mái Dầm, huyện Châu Thành, Hậu Giang).

Quá trình điều tra thu thập tư liệu, các phóng viên nắm được thông tin Nhà máy Lee and Man có làm hợp đồng thuê các đơn vị vận chuyển đưa rác thải tới các điểm xử lý theo quy định tại huyện Tân Thành, Bà Rịa - Vũng Tàu. Tuy nhiên, trong hàng chục ngàn tấn rác thải từ nhà máy này được Công ty Bắc Nam chuyên chở, một số được vận chuyển tới đúng nơi quy định, số còn lại bị đưa về bãi tập kết trái phép, sau đó đưa đi san lấp mặt bằng như trên.

Sau khi loạt bài điều tra "Đem chất thải, rác rưởi... san lấp mặt bằng" khởi đăng vào ngày 21/11/2018 trên báo Tuổi Trẻ, Cơ quan CSĐT Công an TP.HCM đã vào cuộc xác minh điều tra, sau đó quyết định khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Vũ Anh Vũ về tội gây ô nhiễm môi trường. Viện KSND TP.HCM đã chuyển vụ án đến Cơ quan CSĐT Công an huyện Bình Chánh để xử lý theo thẩm quyền.

Cơ quan CSĐT công an huyện Bình Chánh đã khởi tố Bùi Chí Công, Tống Viết Mười về hành vi gây ô nhiễm môi trường, đề nghị xử lý hình sự. Tuy nhiên, vụ án đã nhiều lần trả hồ sơ để điều tra bổ sung.

Điển hình như tại phiên tòa 14/4/2021, hội đồng xét xử TAND huyện Bình Chánh đã trả hồ sơ vụ án cho viện kiểm sát cùng cấp để điều tra bổ sung, đề nghị đưa cơ quan có thẩm quyền tham gia tố tụng, nhằm xác định trách nhiệm khắc phục hậu quả và bồi thường thiệt hại của các bị cáo; yêu cầu làm rõ vai trò của ông Cơ trong vụ án.

UBND xã Phong Phú đã phân công cán bộ tham gia tố tụng. Riêng ông Cơ không rõ đang ở đâu nên không ghi được lời khai. Từ đó viện kiểm sát giữ nguyên quan điểm truy tố.

Ngày 11/9/2023, TAND huyện Bình Chánh mở lại phiên xét xử sơ thẩm vụ chôn lấp 4.400 tấn rác thải đối với các bị cáo Vũ Anh Vũ, Bùi Chí Công và Tống Viết Mười.

Tại tòa, luật sư bào chữa cho bị cáo Vũ đã đề nghị hoãn phiên tòa để bị cáo có thể thực hiện khắc phục hậu quả và làm rõ khối lượng chất thải trên cơ sở giám sát của cơ quan nhà nước.

Theo luật sư, bị cáo Vũ đã ký hợp đồng với đơn vị xử lý chất thải. Công ty này hẹn trong vòng 7 ngày sẽ giao hợp đồng và bắt đầu xử lý chất thải.

Người đại diện của ông T.H.T. (chủ khu đất) cũng đề nghị hoãn phiên tòa vì ông Nguyễn Văn Cơ (người trực tiếp ký hợp đồng san lấp mặt bằng) liên quan trực tiếp đến vụ việc này nhưng vắng mặt.

Sau khi hội ý, hội đồng xét xử quyết định hoãn phiên tòa. Dự kiến phiên tòa sẽ được mở lại vào ngày 25/9.

Mặc dù vụ án đã phải mất nhiều thời gian điều tra bổ sung mới được đưa ra xét xử và nay lại phải tạm hoãn vì người trực tiếp liên quan vắng mặt, song việc lần đầu tiên một vụ gây ô nhiễm môi trường bị xử lý hình sự cho thấy sự vào cuộc quyết liệt của các lực lượng trong việc xử lý nghiêm những đối tượng gây ô nhiễm, góp phần bảo vệ môi trường sống trong lành và sự an toàn cho sức khoẻ người dân. Hy vọng rằng đây cũng là lời cảnh tỉnh cho những ai đang có những hành vi huỷ hoại, làm ô nhiễm môi trường chỉ vì lợi ích của bản thân.

Mai Hạ