Thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam Bài 4: “Chìa khóa vàng” để phát triển Kinh tế xanh

Emagazines - Ngày đăng : 08:58, 30/09/2024

Phát triển thị trường tín chỉ carbon không chỉ là một xu hướng trong “hành trình xanh” mà còn là một cơ hội để các quốc gia tiến tới mục tiêu “Net Zero” và đối phó tích cực với biến đổi khí hậu, một vấn đề đang diễn biến ngày càng phức tạp. Tại Việt Nam, việc phát triển thị trường carbon mang lại nhiều cơ hội, song cũng đặt ra nhiều thách thức.
Emagazines

Thị trường tín chỉ carbon tại Việt Nam Bài 4: “Chìa khóa vàng” để phát triển Kinh tế xanh

Hà Thu 30/09/2024 08:58

Phát triển thị trường tín chỉ carbon không chỉ là một xu hướng trong “hành trình xanh” mà còn là một cơ hội để các quốc gia tiến tới mục tiêu “Net Zero” và đối phó tích cực với biến đổi khí hậu, một vấn đề đang diễn biến ngày càng phức tạp. Tại Việt Nam, việc phát triển thị trường carbon mang lại nhiều cơ hội, song cũng đặt ra nhiều thách thức.

92-1712832593-1685372496515.jpg

Xây dựng thị trường tín chỉ carbon

Thị trường carbon lần đầu tiên được đề cập trong Quyết định 1775/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ vào năm 2012, phê duyệt Đề án quản lý phát thải khí gây hiệu ứng nhà kính; quản lý các hoạt động kinh doanh tín chỉ carbon ra thị trường thế giới. Theo đó, Đề án rà soát, bổ sung hệ thống văn bản quy phạm pháp luật làm cơ sở cho tổ chức và hoạt động của thị trường tín chỉ carbon tự nguyện; xây dựng chính sách nhằm tạo điều kiện cho các địa phương, cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đầu tư vào dự án kinh doanh tín chỉ carbon từ rừng theo hướng xã hội hóa công tác bảo vệ, phát triển rừng...

Nghị quyết 24-NQ/TW năm 2013 của Đảng về chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường đã đặt ra nhiệm vụ thúc đẩy các hoạt động giảm nhẹ phát thải khí nhà kính phù hợp với điều kiện nước ta trên cơ sở hỗ trợ tài chính, công nghệ của các nước và tổ chức quốc tế; phát triển thị trường trao đổi tín chỉ carbon trong nước, tham gia thị trường carbon toàn cầu.

2.jpg

Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực từ ngày 1/1/2022 đã quy định việc tổ chức và thực hiện thị trường carbon. Theo đó, thị trường carbon trong nước gồm các hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon thu được từ cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước, quốc tế, phù hợp với quy định của pháp luật, điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

Luật Bảo vệ Môi trường 2020 quy định các cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính thuộc danh mục quy định, được phân bổ hạn ngạch phát thải khí nhà kính và có quyền trao đổi, mua bán trên thị trường carbon trong nước.

Cơ sở phát thải khí nhà kính chỉ được phát thải khí nhà kính trong hạn ngạch đã được phân bổ; trường hợp có nhu cầu phát thải vượt hạn ngạch được phân bổ thì mua hạn ngạch của đối tượng khác thông qua thị trường carbon trong nước.

kinh-te-xanh-2.jpg
Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 có hiệu lực từ ngày 1/1/2022 đã quy định việc tổ chức và thực hiện thị trường carbon

Năm 2021, Nghị quyết 50-NQ/CP của Chính phủ đã xác định "thực hiện Đề án phát triển thị trường carbon tại Việt Nam" là một trong các nhiệm vụ nhằm ứng phó với biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường.

Ngày 7/1/2022, Chính phủ đã ban hành Nghị định 06/2022/NĐ-CP quy định chi tiết việc giảm phát thải khí nhà kính, bảo vệ tầng ozone và phát triển thị trường carbon.

Nghị định này áp dụng đối với tổ chức, cá nhân có liên quan đến hoạt động phát thải khí nhà kính, giảm nhẹ phát thải, hấp thụ khí nhà kính; tham gia phát triển thị trường carbon trong nước; sản xuất, nhập khẩu, xuất khẩu, tiêu thụ và xử lý các chất làm suy giảm tầng ozone, chất gây hiệu ứng nhà kính được kiểm soát theo Nghị định thư Montreal về các chất làm suy giảm tầng ozone.

Chia sẻ với báo chí, ông Nguyễn Tuấn Quang, Phó Cục trưởng Cục Biến đổi khí hậu, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết: Việt Nam đã ban hành nhiều văn bản chiến lược quan trọng về tăng trưởng xanh và phát triển bền vững; trong đó có lộ trình phát triển công cụ định giá carbon, nhất là thị trường carbon tuân thủ.

2-1711839681497357648231.jpg
Bảo vệ và phát triển rừng tạo nền tảng vững chắc cho thị trường carbo rừng Việt Nam - Ảnh: VGP/Đỗ Hương

Việt Nam dự kiến đẩy nhanh xây dựng quy định quản lý tín chỉ carbon, hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính; hướng dẫn thực hiện cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước, quốc tế phù hợp với quy định của pháp luật và điều ước quốc tế và thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon kể từ năm 2025.

Đòn bảy để phát triển kinh tế xanh

Thị trường carbon có thể ví như một loại "thuốc bổ" cho môi trường khi mang lại nhiều lợi ích to lớn trong nỗ lực giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy chuyển đổi xanh. Trước hết, nó giúp giảm lượng khí thải CO2 một cách hiệu quả. Thông qua cơ chế bắt buộc, các doanh nghiệp có động lực tài chính để giảm phát thải nhằm tiết kiệm chi phí hoặc tạo thêm lợi nhuận từ việc bán tín chỉ. Điều này không chỉ giúp giảm lượng phát thải toàn cầu mà còn thúc đẩy sự đổi mới công nghệ trong lĩnh vực năng lượng sạch.

Một lợi ích quan trọng khác của thị trường carbon là tạo ra nguồn tài chính cho các dự án bảo vệ môi trường. Các dự án như trồng rừng, sản xuất năng lượng tái tạo hoặc cải tiến hiệu quả năng lượng có thể tạo ra tín chỉ carbon và bán chúng trên thị trường. Số tiền thu được từ việc bán tín chỉ này sẽ giúp tài trợ cho các hoạt động bảo vệ môi trường và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu.

Bên cạnh đó, thị trường carbon cũng đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức cộng đồng về bảo vệ môi trường. Các doanh nghiệp và tổ chức khi tham gia vào thị trường này sẽ phải công khai báo cáo về lượng phát thải và các biện pháp giảm thiểu, từ đó giúp nâng cao nhận thức và trách nhiệm của họ đối với vấn đề biến đổi khí hậu.

Trong thế giới toàn cầu hóa, xây dựng thị trường tín chỉ carbon, tài chính xanh là xu thế tất yếu, để tăng năng lực cạnh tranh cấp độ toàn cầu. Việc đáp ứng các tiêu chuẩn hàng rào thuế carbon mà những thị trường lớn đang áp dụng sẽ đóng vai trò quyết định cho cuộc đua mới trong chuỗi cung ứng toàn cầu.

3.jpg

Việt Nam không nằm ngoài xu thế chung với các quốc gia trên thế giới, buộc phải nỗ lực thực hiện các biện pháp cắt giảm phát thải khí nhà kính hướng tới mục tiêu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Mục tiêu này không chỉ là yêu cầu cấp thiết về môi trường mà còn mang đến những cơ hội đáng kể cho các tổ chức thuộc mọi quy mô; bao gồm việc tiết kiệm chi phí từ sử dụng hiệu quả năng lượng, nâng cao uy tín thương hiệu, phù hợp với nhu cầu ngày càng tăng của người tiêu dùng và nhà đầu tư đối với các hoạt động bền vững.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Phạm Hồng Quân - Cố vấn chiến lược Trung tâm Bảo vệ môi trường và Ứng phó biến đổi khí hậu, Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam cho biết: Việt Nam tham gia vào thị trường carbon là xu hướng của thế giới. Đây là xu hướng không thể đảo ngược. Chúng ta phải tham gia vào các xu hướng xanh hóa, giảm phát thải. Việt Nam đã rất tích cực khi triển khai thị trường carbon, cụ thể hóa bằng Luật Bảo vệ môi trường 2020, các Nghị định, hành lang pháp lý và có những chiến lược, đề án phê duyệt cam kết hành động quốc gia về biến đổi khí hậu.

7.jpg

Tại Việt Nam, thị trường carbon đang được triển khai xây dựng với mục tiêu giảm phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050. Dự kiến đến năm 2028, Việt Nam sẽ vận hành chính thức sàn giao dịch tín chỉ carbon.

Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà cho rằng việc hình thành thị trường tín chỉ carbon là thực hiện cam kết giảm phát thải ròng khí nhà kính bằng 0 (Net Zero).

4.jpg

Bằng công cụ kinh tế để quản lý phát thải khí nhà kính của doanh nghiệp. Mục tiêu là tạo ra thị trường tín chỉ carbon công khai, minh bạch, trên cơ sở xác định tổng lượng phát thải, phân bổ hạn ngạch phát thải cho các địa phương, lĩnh vực, thậm chí đến từng chủ thể phát thải; sử dụng các công cụ kinh tế để thay đổi nhận thức, hành vi trong phát thải khí nhà kính.

Thị trường tín chỉ carbon chỉ có hiệu quả, lợi ích thực sự nếu được áp dụng đồng bộ, rộng khắp và công bằng trên quy mô toàn cầu.

Tuy nhiên đến nay mới chỉ có một số quốc gia, khu vực bắt đầu áp dụng những công cụ kinh tế để quản lý lượng phát thải khí carbon đối với một số sản phẩm hàng hóa.

Phải chủ động xây dựng thị trường tín chỉ carbon ngay từ bây giờ để có ứng xử phù hợp với các quốc gia, khu vực đã áp dụng công cụ kinh tế, tài chính để quản lý lượng phát thải khí carbon, tránh tổn thất, thiệt thòi cho doanh nghiệp, bảo vệ được lợi ích quốc gia.

Tại Việt Nam, thị trường carbon trong nước gồm các hoạt động trao đổi hạn ngạch phát thải khí nhà kính và tín chỉ carbon thu được từ cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon trong nước và quốc tế phù hợp với quy định của pháp luật và điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.

5.jpg

Mới đây, Phó thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà vừa ký Quyết định số 13/2024 ban hành danh mục lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính cập nhật năm 2024. Đây là bước đi quan trọng nhằm thực hiện lộ trình giảm phát thải ròng về 0 (net zero) của VN.

Quyết định số 13/2024 chính thức có hiệu lực từ ngày 1.10.2024 và các lĩnh vực, cơ sở phát thải khí nhà kính trong danh mục sẽ phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính ngay từ thời điểm nói trên. Đây là bản cập nhật cho Quyết định 01/2022 theo đúng lộ trình như thông lệ quốc tế. Có 6 lĩnh vực thuộc diện phải kiểm kê khí nhà kính là năng lượng, GTVT, xây dựng, công nghiệp, nông nghiệp, và xử lý chất thải.

Danh mục 2.166 doanh nghiệp (DN) phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính cập nhật năm 2024 gồm: 1.805 cơ sở thuộc ngành công thương, 75 cơ sở thuộc ngành GTVT, 229 cơ sở thuộc ngành xây dựng và 57 cơ sở thuộc ngành TN-MT. Nguồn lợi từ thị trường quốc tế rất lớn và nhu cầu rất cao, nhưng Việt Nam vẫn phải ưu tiên thực hiện các mục tiêu giảm phát thải quốc gia đến năm 2030 và phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Thực hiện các chủ trương, định hướng của Đảng, Nhà nước về phát triển kinh tế xanh, nhiều chính sách tài chính đã được ban hành nhằm cụ thể hóa các chủ trương này, góp phần tạo điều kiện huy động và thu hút nguồn lực đầu tư hướng tới tăng trưởng xanh.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết từ nay đến hết năm 2027, Bộ sẽ tập trung xây dựng các hệ thống quy định, chính sách tạo nền tảng cho thị trường vận hành cũng như thành lập và tổ chức vận hành thí điểm sàn giao dịch tín chỉ carbon, hướng đến chính thức vận hành sàn giao dịch tín chỉ carbon vào năm 2028.

Với vai trò là cơ quan được giao chủ trì xây dựng, thành lập sàn giao dịch tín chỉ carbon và ban hành cơ chế quản lý tài chính cho hoạt động của thị trường carbon, Bộ Tài chính đang nghiên cứu xây dựng Đề án Phát triển thị trường carbon để trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt.

9.jpg

Có thể thấy, sự tham gia của các doanh nghiệp và địa phương là quan trọng để có thị trường carbon hoạt động hiệu quả trên toàn quốc, hướng đến mục tiêu chung là giảm phát thải khí nhà kính và phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Phát triển thị trường carbon là một trong những chìa khóa quan trọng để đạt được mục tiêu chuyển đổi xanh và bảo vệ môi trường. Thị trường này không chỉ giúp giảm phát thải khí nhà kính mà còn tạo ra nguồn tài chính cho các dự án bảo vệ môi trường, khuyến khích sự đổi mới công nghệ và nâng cao nhận thức cộng đồng. Mặc dù đối mặt với nhiều thách thức, nhưng với sự hợp tác và cam kết của chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng, thị trường carbon hứa hẹn sẽ là chìa khóa cho thành công trong quá trình chuyển đổi xanh.

Hà Thu