Tết trồng cây và tầm nhìn của Bác Hồ về kinh tế xanh

Bác Hồ - Người khởi xướng Tết trồng cây

Ngay sau khi trở về nước để lãnh đạo Cách mạng Việt Nam, ngày 01/01/1942, trong bài “Năm mới, công việc mới” viết cho báo Việt Nam Độc lập số 114, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã sớm nhận thấy tính tất yếu phải trồng cây: “Muốn ăn quả thì phải trồng cây”. Cụm từ “trồng cây” từ khi ấy liên tục được Bác nhắc lại trong nhiều bài viết, bài nói của mình.

Lý do phải trồng cây, theo Bác, trước hết là lấy gỗ làm nhà, ổn định cuộc sống. Vì thế, ngày 30/5/1959, với bút danh Trần Lực, Bác đã viết bài: “Nông dân phải trồng cây chuẩn bị làm nhà ở”, đăng trên báo Nhân Dân số 1901 có căn dặn: “Ngay từ bây giờ, đồng bào nông dân phải bắt tay vào việc chuẩn bị vật liệu làm nhà: Mỗi người (trong mỗi gia đình, tính cả già, trẻ, gái, trai) phải trồng ít nhất là 5 cây (cây xoan và các thứ cây khác có thể làm kèo, làm cột). Và mỗi gia đình phải trồng một bụi tre”.

Sau đó, ngày 28/11/1959, trên báo Nhân Dân số 2082, Chủ tịch Hồ Chí Minh viết bài “Tết trồng cây”, nêu rõ mục đích trước mắt và lâu dài của việc trồng cây: “Từ năm 1960 - 1965 (là năm cuối cùng của kế hoạch 5 năm lần thứ nhất), chúng ta sẽ có 90 triệu cây, vừa cây ăn quả, cây có hoa, vừa cây làm cột nhà. Và trong mười năm, nước ta phong cảnh sẽ ngày càng tươi đẹp hơn, khí hậu điều hòa hơn, cây gỗ đầy đủ hơn. Điều đó sẽ góp phần quan trọng vào việc cải thiện đời sống của nhân dân ta”.

Với tinh thần đó, ngay sáng ngày 11/01/1960, trong không khí Tết trồng cây đầu tiên mừng Đảng, mừng Xuân sôi nổi, Chủ tịch Hồ Chí Minh cùng đồng bào Thủ đô đã trồng cây ở Công viên Hồ Bảy Mẫu (nay là Công viên Thống Nhất). Tại nơi đây, Bác đã tự tay cầm xẻng, xúc đất vun cho một cây đa nhỏ. Trồng cây xong, Bác nói chuyện thân mật với mọi người về lợi ích của việc trồng cây. Người nói đại ý rằng: “Mấy năm trước nơi đây còn là bãi rác, nhờ có lao động của mọi người mà nay cây đã lên xanh tốt. Ngày nghỉ, các cô, các chú dẫn con cái ra đây hóng mát, xem hoa, ngắm cây vui chơi. Đây chính là vườn hoa của các cô, các chú. Vậy chúng ta phải lao động cho thật tốt, ta làm cho ta và cho con cháu đời sau”.

Sâu xa hơn, Người cho rằng, thi đua trồng nhiều cây nhằm mục đích lớn lao đó là tạo ra giá trị vật chất và môi trường cho xã hội; bởi theo Người: “Nếu mỗi cháu thanh niên một năm trồng 3 cây, chăm sóc cho thật tốt, thì 8 triệu thanh niên miền Bắc sẽ trồng được 24 triệu cây. Năm năm liền, các cháu sẽ trồng được 120 triệu cây. Hãy tính giá rẻ mỗi cây 3 đồng thôi, sau 5 năm sức lao động của các cháu bỏ ra sẽ thu hoạch được một số tiền rất lớn là 360 triệu đồng, có thể xây dựng được 8 nhà máy cơ khí loại khá. Nếu các cháu đem 120 triệu cây ấy trồng trên đường nối liền Hà Nội - Mátxcơva thì con đường từ chủ nghĩa xã hội lên chủ nghĩa cộng sản càng thêm xanh tươi”.

Cũng trong bài báo đầu tiên về Tết trồng cây, Bác viết: “Chúng tôi đề nghị tổ chức một ngày Tết trồng cây. Việc này tốn kém ít mà lợi ích rất nhiều”. Bác phân tích: “Đó là cuộc thi đua dài hạn, nhưng nhẹ nhàng, mà tất cả mọi người từ các cụ phụ lão đến các em nhi đồng có thể tham gia.”

Quả nhiên, lời kêu gọi Tết trồng cây năm ấy của Bác đã được toàn dân từ già đến trẻ tham gia nhiệt liệt. Từ thực tế nghe báo cáo kết quả của năm trước, năm sau Bác có bài viết: “Tết trồng cây đã thắng lợi bước đầu”, Bác nhắc nhở: “Phải nắm đúng nguyên tắc xem trọng chất lượng, nghĩa là trồng cây nào chắc cây ấy, không nên tham trồng quá nhiều mà không ra sức bảo vệ và trông nom cây”. Và tính từ năm 1959 đến đầu năm 1969, năm nào Bác cũng có bài viết về Tết trồng cây. Điều đó cho thấy Bác quan tâm đến việc trồng cây gây rừng đến mức nào. Trong từng bài, Bác đưa ra những dẫn chứng, ích lợi của việc trồng cây: vừa có tính kinh tế, an ninh, quốc phòng, vừa mang tầm chiến lược lâu dài. Bài nào của Bác cũng có những dẫn chứng cụ thể, nên có tính thuyết phục cao.

Khi đã phát động, thì Bác luôn sát sao theo dõi phong trào này. Không chỉ có nghe báo cáo, Bác còn xuống tận cơ sở, thấy bộc lộ một số thiếu sót như thiếu hướng dẫn, việc trông nom cây đã trồng còn lỏng lẻo, còn nhiều cây trồng hỏng, bị héo chết nên Bác đã viết tiếp bài: “Thêm vài ý kiến về Tết trồng cây”. Bác nhắc nhở một cách cụ thể, chi tiết hơn: “Chúng ta phải rút kinh nghiệm của đợt một, phải sửa chữa những khuyết điểm, phải có kế hoạch, có hướng dẫn, tìm thêm hạt, ươm thêm giống… phải làm đúng khẩu hiệu: “Trồng cây nào, tốt cây ấy”.

Năm 1965, Bác viết bài: “Năm mới nhiệt liệt tổ chức Tết trồng cây”, mở đầu là hai câu thơ:

“Mùa xuân là Tết trồng cây

Làm cho đất nước càng ngày càng xuân”.

Trong bài viết, Bác nhận xét tổng quát, đánh giá phong trào: “Nơi nào mà các cấp Đảng bộ từ tỉnh đến chi bộ trực tiếp lãnh đạo, có kế hoạch đầy đủ, có biện pháp rõ ràng, hạt giống, vườn ươm… có kiểm tra cẩn thận, khéo động viên quần chúng, khéo dựa vào lực lượng các cụ phụ lão và thanh niên, nhi đồng thì nơi đó phong trào Tết trồng cây phát triển tốt”.

Mùa xuân năm 1969, Bác lại có bài viết về Tết trồng cây. Trong bài này, Bác có ý tổng kết những kết quả của 8 năm Tết trồng cây, Bác chỉ ra những ưu, khuyết điểm, đồng thời cũng biểu dương nhiều đơn vị, cá nhân xuất sắc trong phong trào trồng cây. Song Bác cũng không vui vì bên cạnh những gương tốt đó còn những địa phương trồng nhiều mà cây sống ít, diện tích đồi trọc còn nhiều. Nguyên nhân là do ngành lâm nghiệp chưa quan tâm đúng mức, nhưng chủ yếu là do cấp uỷ và uỷ ban hành chính địa phương chưa lãnh đạo tốt phong trào trồng cây. Đó là bài báo cuối cùng của Bác về Tết trồng cây.

Trồng cây gắn với phát triển kinh tế xanh

Trong một thời gian dài, nhiều người quên mất mục tiêu lâu dài của việc trồng cây, theo đuổi tăng trưởng bằng mọi giá nên gây tổn hại đến môi trường. Hiện nhân loại đứng trước những thách thức to lớn của biến đổi khí hậu toàn cầu, các hiện tượng thời tiết cực đoan như bão, lụt, sạt lở, hạn hán, xâm nhập mặn... gây hậu quả nặng nề. Do đó, việc trồng cây là nhiệm vụ cấp bách mang nhiều ý nghĩa với cuộc sống của người dân và sự phát triển bền vững đất nước.

Sinh thời, dù bận trăm công nghìn việc, kinh tế đất nước còn bộn bề khó khăn nhưng Bác Hồ vẫn luôn quan tâm tới việc trồng cây, gây rừng, làm đẹp cảnh quan, tạo điều kiện sống trong lành, góp phần nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân. Tư tưởng, tác phong về trồng cây gắn với kinh tế xanh của Người là di sản vô giá của dân tộc.

Học tập Bác Hồ, trong việc trồng cây xanh, các cơ quan chức năng trong cả nước mỗi năm đều có kế hoạch cụ thể, khoa học, như trồng cây ở khu vực nào, trồng loại cây gì cho phù hợp, số lượng cụ thể bao nhiêu để cây phát triển tốt, ai sẽ chăm sóc, gìn giữ... Việc động viên các cơ quan và người dân trồng cây xanh hướng đến sự thực chất, như trồng cây phải bảo đảm cây phát triển tốt, tránh làm theo phong trào, hình thức, tránh trồng cây với thái độ đối phó... Cùng với việc trồng cây, chăm sóc cây, các cơ quan chức năng cần có biện pháp xử lý nghiêm khắc hành vi phá hoại cây xanh, nhất là cây trồng trên vỉa hè, vốn hay bị một số người phá hoại để lấy chỗ buôn bán.

Việt Nam đang tiếp tục đà đổi mới, đẩy mạnh chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo chiều sâu, đề cao chất lượng và hiệu quả, do đó, phát triển bền vững từ kinh tế xanh cũng được xác định là xu hướng, nhiệm vụ quan trọng. Muốn phát triển kinh tế xanh bền vững thì phải bắt đầu bằng việc trồng cây xanh, bảo vệ môi trường, thực hiện tốt di huấn của Bác Hồ về trồng cây, trồng người.

Quang Minh