Trước những thách thức ngày càng gia tăng do biến đổi khí hậu, các nhà khoa học Việt Nam đã phát triển một phương pháp dự báo hạn hán sớm với thời gian dự báo từ 1 đến 6 tháng, sử dụng chỉ số lượng mưa chuẩn hóa (SPI) kết hợp mô hình khí hậu khu vực và các phương pháp hiệu chỉnh thống kê tiên tiến.

Dự án nghiên cứu do nhà khoa học Trịnh Tuấn Long (Viện Khoa học Thủy lợi) và các đồng nghiệp tại Trường Đại học Mỏ - Địa chất, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG Hà Nội) và Trường Đại học Khoa học & Công nghệ Hà Nội thực hiện, tập trung vào việc tích hợp mô hình động lực với các phương pháp hiệu chỉnh thống kê hiện đại như mạng thần kinh nhân tạo (ANN) và hồi quy tuyến tính đa biến (MLR).

Chỉ số SPI được sử dụng làm thước đo chuẩn hóa mức độ khan hiếm của lượng mưa trong các giai đoạn thời gian khác nhau (từ 1 đến 12 tháng). Phương pháp này cho phép đánh giá diễn biến hạn hán trên nhiều quy mô thời gian, từ đó nâng cao độ chính xác trong dự báo và hỗ trợ công tác quản lý tài nguyên nước hiệu quả hơn.

Kết quả nghiên cứu cho thấy mô hình khí hậu khu vực sau khi hiệu chỉnh thống kê có khả năng tái hiện tốt các sự kiện hạn hán trong quá khứ, đặc biệt là hạn nhẹ. Dự báo chỉ số SPI từ 1 đến 6 tháng giúp nhận diện sớm những khu vực có nguy cơ cao bị hạn hán, từ đó cung cấp cơ sở khoa học cho việc lập kế hoạch ứng phó kịp thời.

Các khu vực thường xuyên chịu ảnh hưởng của hạn hán như miền Trung và Tây Nguyên sẽ hưởng lợi đáng kể từ nghiên cứu này. Việc triển khai các dự báo hạn hán chính xác giúp chính quyền địa phương, ngành nông nghiệp và các đơn vị quản lý tài nguyên nước chủ động hơn trong công tác điều tiết nguồn nước, tích trữ nước cho mùa khô, đồng thời có biện pháp thích ứng kịp thời nhằm giảm thiểu thiệt hại.

Mặc dù phương pháp dự báo hạn hán bằng SPI đã cho thấy hiệu quả cao, nhưng các nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên cứu để nâng cao độ chính xác, đặc biệt trong việc dự báo hạn hán vừa và nặng. Việc đồng bộ hóa và mở rộng dữ liệu quan trắc, kết hợp với các phương pháp hiệu chỉnh mô hình tiên tiến hơn, sẽ là hướng phát triển quan trọng trong tương lai.

Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp, việc phát triển và ứng dụng các mô hình dự báo hạn hán tiên tiến sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc đảm bảo an ninh nguồn nước, ổn định sản xuất nông nghiệp và giảm thiểu tác động tiêu cực của hạn hán đối với nền kinh tế - xã hội của Việt Nam.

Anh Minh