Vi nhựa xuất hiện khắp mọi nơi, từ thực phẩm, nước uống đến không khí, khiến con người vô tình hấp thụ chúng mỗi ngày. Nghiên cứu gần đây của Đại học New Mexico cho thấy lượng vi nhựa trong gan và não người đã tăng đáng kể từ năm 2016 đến 2024. Các hạt nhựa siêu nhỏ, có kích thước dưới 0,2 micromet, có thể vượt qua hàng rào máu não. Tác động lâu dài của chúng vẫn chưa được xác định rõ.

Một trong những nguồn vi nhựa lớn nhất là nước đóng chai. Uống nước từ chai nhựa có thể khiến cơ thể hấp thụ nhiều hơn 20 lần số hạt vi nhựa so với uống nước máy. Ngay cả nước trong chai thủy tinh cũng có thể chứa nhựa do quá trình đóng chai. Túi trà nhựa cũng là rủi ro tiềm ẩn, khi ngâm trong nước nóng, chúng có thể giải phóng một lượng lớn vi nhựa vào nước trà.

Hộp nhựa đựng thực phẩm cũng góp phần làm tăng phơi nhiễm vi nhựa. Hâm nóng đồ ăn trong hộp nhựa, đặc biệt là trong lò vi sóng, có thể làm giải phóng nhiều hạt nhựa siêu nhỏ.

Ngay cả khi bảo quản thực phẩm trong hộp nhựa ở nhiệt độ phòng hoặc tủ lạnh, vi nhựa vẫn có thể thẩm thấu vào thức ăn. Thay vào đó, nên sử dụng hộp thủy tinh hoặc thép không gỉ để hạn chế rủi ro.

BPA - một hợp chất từ nhựa - cũng được tìm thấy trong thực phẩm đóng hộp. Nghiên cứu cho thấy những người ăn súp đóng hộp liên tục trong 5 ngày có mức BPA trong nước tiểu tăng lên đáng kể. Bên cạnh đó, thực phẩm chế biến kỹ cũng chứa nhiều vi nhựa hơn thực phẩm chế biến tối thiểu.

Dù vi nhựa có mặt ở khắp nơi, các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng cơ thể có khả năng đào thải chúng qua mồ hôi, nước tiểu và phân.

Các thí nghiệm trên động vật cho thấy vi nhựa có thể gây viêm nhiễm, rối loạn miễn dịch và thậm chí ảnh hưởng đến sự phát triển của cơ quan. Để hiểu rõ hơn về tác động của vi nhựa với con người, cần có thêm nhiều nghiên cứu quy mô lớn.

Ngoài ra, một nghiên cứu khác còn phát hiện rằng những người mắc chứng mất trí có nồng độ vi nhựa trong não cao hơn. Dù chưa thể xác định liệu vi nhựa có gây ra bệnh mất trí hay không, các nhà khoa học cho rằng bệnh này có thể làm suy yếu hàng rào máu não, khiến vi nhựa dễ xâm nhập hơn.

Nói tóm lại, để giảm thiểu vi nhựa trong cơ thể, mỗi người có thể bắt đầu từ những thay đổi nhỏ như uống nước máy thay vì nước đóng chai, dùng trà lá thay vì túi trà nhựa, và hạn chế sử dụng hộp nhựa khi bảo quản hoặc hâm nóng thực phẩm, cũng như hạn chế sử dụng thực phẩm đóng gói.

Nên hạn chế dùng đồ nhựa trong mọi điều kiện

PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh, nguyên Trưởng khoa Công nghệ Thực phẩm, Giảng viên Viện Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm - Trường Đại học Bách Khoa Hà Nội khuyên, hãy sử dụng các sản phẩm thay thế cho các sản phẩm nhựa bất cứ khi nào có thể. Đặc biệt là xung quanh nhà bếp, nơi nhựa tiếp xúc với thức ăn hoặc đồ uống nóng. Chọn dụng cụ nhà bếp làm từ vật liệu tự nhiên có thể giúp giảm nguy cơ ô nhiễm vi nhựa.

Bên cạnh đó, PGS.TS Nguyễn Duy Thịnh cho biết nên phân loại rác để tái chế các sản phẩm nhựa đúng cách có thể giúp giảm lượng rác thải nhựa thải ra môi trường, nơi nó có thể phân hủy thành các hạt vi nhựa. Hãy hạn chế xả rác thải ngựa như túi nilon, lon nước ngọt, bao bì. Hãy ưu tiên sử dụng quần áo sợi tự nhiên thay cho quần áo sợi tổng hợp.

Việt Nam sẽ hạn chế tối a sản phẩm nhựa bằng cách xây dựng lộ trình hạn chế sản xuất, nhập khẩu sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa. Lộ trình này được quy định tại Điều 64 Nghị định 08/2022/NĐ-CP. Theo đó, từ ngày 1/1/2026 sẽ không sản xuất và nhập khẩu túi nilon khó phân hủy sinh học có kích thước nhỏ hơn 50 cm x 50 cm và độ dày một lớp màng nhỏ hơn 50 µm, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu hoặc sản xuất, nhập khẩu để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường. Tổ chức, cá nhân sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học phải thực hiện trách nhiệm tái chế, xử lý theo quy định tại Nghị định này.

Giảm dần việc sản xuất và nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa. Sau ngày 31/12/2030, dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần (trừ sản phẩm được chứng nhận nhãn sinh thái Việt Nam), bao bì nhựa khó phân hủy sinh học (gồm túi ni lông khó phân hủy sinh học, hộp nhựa xốp đóng gói, chứa đựng thực phẩm) và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu và trường hợp sản xuất, nhập khẩu bao bì nhựa khó phân hủy sinh học để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường.

Ngọc Ánh