Đây là đập Sabo đầu tiên được xây dựng ở Việt Nam, thuộc Dự án Hợp tác kỹ thuật về Nâng cao năng lực giảm thiểu rủi ro lũ quét và sạt lở đất ở khu vực miền núi phía Bắc, đồng tổ chức bởi Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La và Văn phòng Việt Nam của Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA).

Công trình đập Sabo đầu tiên này có thể thu giữ trầm tích của dòng lũ bùn đá, gỗ trôi và phòng ngừa thiệt hại ở khu vực hạ lưu, không chỉ cho khu vực dân cư địa phương gần đập, mà còn cả thị trấn Ít Ong (Mường La, Sơn La).

Theo ông Nguyễn Trường Sơn, Phó Cục trưởng Cục Quản lý đê điều và phòng chống thiên tai, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ngay từ giữa thế kỷ 19, người Nhật đã nghiên cứu và phát triển những công trình bằng đá, gỗ nhằm giảm tốc độ dòng chảy bùn đá, giảm nhẹ thiệt hại cho khu vực hạ du.

Đến nay, tại Nhật Bản, hơn 64.000 công trình đập Sabo lớn, nhỏ đã được xây dựng. Giải pháp này cũng được áp dụng phổ biến tại nhiều nơi trên thế giới như Đài Loan, Hàn Quốc và các quốc gia có nguy cơ lũ quét, sạt lở đất cao.

Theo ông Sơn, công trình đập Sabo phòng, chống lũ bùn, đá tại lưu vực suối Nậm Păm, huyện Mường La, tỉnh Sơn La có thể được coi là “mô hình trực quan”, mang tính thí điểm được thiết kế, xây dựng theo tiêu chuẩn của Nhật Bản. Công trình này được kỳ vọng sẽ phát huy hiệu quả, góp phần bảo vệ 28 hộ dân, 01 trường mầm non, 01 nhà văn hóa ở phía bờ trái hạ lưu đập.

Tuy nhiên, ông Sơn cũng cho rằng, đây là đập thí điểm, được xây dựng đơn lẻ với quy mô nhỏ nên chắc chắn sẽ khó phát huy hết hiệu quả của nó. Bởi vậy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất Chính phủ Nhật Bản tiếp tục hỗ trợ Việt Nam xây dựng đồng bộ hệ thống đập Sabo trên lưu vực sông Nậm Păm.

"Nếu được đầu tư xây dựng đồng bộ, hệ thống đập này có thể trở thành mô hình mẫu cho Việt Nam đánh giá hiệu quả, từ đó xem xét, huy động nguồn lực để đầu tư nhân rộng công trình đập Sabo tại các khu vực khác có rủi ro tương tự", ông Sơn nói.

Theo ông Kobayashi Yosuke, Trưởng đại diện Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản JICA Việt Nam, đập Sabo là một trong những giải pháp công trình hiệu quả nhất giúp giảm nhẹ rủi ro thiên tai sạt lở lũ quét.

Ông Kobayashi Yosuke chia sẻ thêm, JICA đã chú tâm tới sạt lở lũ quét ở các vùng núi phía Bắc Việt Nam trong nhiều năm. Tại những khu vực này, sạt lở lũ quét do mưa lớn cực đoan thường xuyên xảy ra và gây thiệt hại lớn.

Ví dụ như trận lũ quét và sạt lở đất vào tháng 8/2017 và đầu tháng 8/2023 tại huyện Mường La, tỉnh Sơn La, hay như trận sạt lở đất sau cơn bão Yagi tháng 9/2024 ở tỉnh Lào Cai và tỉnh Yên Bái.

“Trong những năm qua, chúng tôi đã thực hiện nhiều khảo sát, dự án liên quan đến sạt lở, lũ quét và cung cấp hàng hóa cứu trợ khẩn cấp của Nhật Bản đến các khu vực chịu ảnh hưởng bởi cơn bão Yagi. Lễ khánh thành đập Sabo hôm nay đánh dấu một cột mốc mới trong hợp tác giữa Việt Nam và Nhật Bản trong công tác giảm nhẹ rủi ro thiên tai sạt lở, lũ quét", ông Kobayashi Yosuke.

Đại diện JICA cũng lưu ý thêm, một đập Sabo đơn lẻ không thể giúp giảm dòng lũ bùn đá hiệu quả: “Chúng tôi hy vọng rằng, việc thí điểm xây dựng đập Sabo tại tỉnh Sơn La sẽ là ví dụ tham khảo để Chính phủ Việt Nam xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật xây dựng các đập Sabo khác tại lưu vực Nậm Păm và các khu vực có nguy cơ cao khác”.

Đại diện cho địa phương thụ hưởng, bà Lê Thị Thu Hằng, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La cho biết, việc xây dựng các công trình phòng chống thiên tai, giảm thiểu rủi ro là một nhiệm vụ cấp bách và luôn được tỉnh quan tâm.

"Công trình đập Sabo có ý nghĩa vô cùng quan trọng, đánh dấu một bước tiến mới trong công tác phòng chống thiên tai, bảo vệ cuộc sống và tài sản của nhân dân miền núi Sơn La", bà Hằng nhận định.

Để kiểm soát lũ bùn cát hiệu quả hơn nữa trên lưu vực Nặm Păm, Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Sơn La đề nghị Chính phủ Nhật Bản, Bộ Nông nghiệp và Môi trường quan tâm đầu tư hoàn thiện 12 đập đã được lập theo kế hoạch tại kết quả đầu ra của dự án.

Đồng thời, cơ quan quản lý nhà nước cần sớm xây dựng tiêu chuẩn, quy trình, quy chuẩn cho việc xây dựng đập Sabo tại Việt Nam.

Anh Minh