Gắn sửa Luật Đường sắt với định hướng phát triển kinh tế tư nhân

Tại Phiên họp toàn thể lần thứ 13 của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Quốc hội diễn ra ngày 12/6, các đại biểu đã tập trung thẩm tra dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) theo Tờ trình bổ sung của Chính phủ. Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan tham dự và phát biểu chỉ đạo.

Phát biểu tại phiên họp, Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan nhấn mạnh yêu cầu cần gắn việc sửa đổi Luật Đường sắt với Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân. Đây là cơ sở quan trọng để khuyến khích, thu hút nguồn lực từ khu vực tư nhân tham gia đầu tư vào hệ thống đường sắt hiện đại – lĩnh vực được xem là “mạch máu” vận chuyển hàng hóa và hành khách trong tương lai.

Theo ông Lê Minh Hoan, các điểm đi – đến trên các tuyến đường sắt cần được thiết kế như các trung tâm phát triển, tạo ra việc làm và gắn kết với những ngành công nghiệp phụ trợ như công nghệ cao, nông nghiệp thông minh, logistic... Việc phát triển đường sắt phải trở thành một không gian mở để cả xã hội cùng tham gia, không chỉ là trách nhiệm riêng của nhà nước.

Đề cập về dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi), Thứ trưởng Bộ Xây dựng Bùi Xuân Dũng cho biết, ngày 11/4/2025, Chính phủ đã có Tờ trình số 179/TTr-CP trình Quốc hội dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).

Hồ sơ dự án Luật đã được Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường thẩm tra và Bộ trưởng Bộ Xây dựng báo cáo Quốc hội ngày 27/5/2025.

Thực hiện Chương trình làm việc của Bộ Chính trị, Bộ Xây dựng đã dự thảo Nghị quyết của Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt; dự thảo Nghị quyết đã được Bộ Tư pháp thẩm định, đã trình và được các cấp có thẩm quyền thống nhất chủ trương.

Căn cứ chỉ đạo của cấp có thẩm quyền, Chính phủ đã luật hóa các cơ chế, chính sách tại dự thảo Nghị quyết vào dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) và hoàn thiện Hồ sơ dự án Luật.

Dự thảo Luật đã được bổ sung, chỉnh lý để luật hóa 23 cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt tại dự thảo Nghị quyết đã trình cấp có thẩm quyền vào Chương quy định về đầu tư xây dựng đường sắt và Điều 5 của dự thảo Luật; trong đó 04 chính sách đã có trong dự thảo Luật trình Quốc hội tại Tờ trình số 179/TTr-CP. Dự thảo Luật mới gồm 04 chương và 84 Điều.

Dự thảo Luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt tại dự thảo Nghị quyết được cấp có thẩm quyền thống nhất chủ trương tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt, cụ thể đã luật hóa nội dung dự thảo Nghị quyết vào 20 Điều của dự thảo Luật, chỉnh lý 33 Điều theo ý kiến của cơ quan chủ trì thẩm tra.

Hình thành cơ chế đột phá, tăng cường hợp tác công – tư (PPP)

Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường nhấn mạnh tầm quan trọng của việc sửa đổi Luật Đường sắt trong bối cảnh nền kinh tế đang đặt ra yêu cầu cao về vận tải hiện đại, hiệu quả và bền vững. Theo đánh giá, dự thảo Luật mới gồm 4 chương, 84 điều, đã thể hiện nhiều nội dung cải cách, tháo gỡ rào cản pháp lý, mở rộng hợp tác công – tư, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho doanh nghiệp tham gia vào phát triển kết cấu hạ tầng, công nghệ và chuyển đổi số trong ngành đường sắt.

Dự thảo Luật đã được bổ sung các cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt tại dự thảo Nghị quyết được cấp có thẩm quyền thống nhất chủ trương tạo hành lang pháp lý mang tính đột phá cho phát triển đường sắt, cụ thể đã luật hóa nội dung dự thảo Nghị quyết vào 20 Điều của dự thảo Luật, chỉnh lý 33 Điều theo ý kiến của cơ quan chủ trì thẩm tra.

Chính phủ đề nghị Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép điều chỉnh đưa ra khỏi Chương trình lập pháp năm 2025 của Quốc hội đối với Nghị quyết thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt để đầu tư phát triển hệ thống đường sắt và điều chỉnh thời gian xem xét, thông qua dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) trong Chương trình lập pháp năm 2025 để Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 9 theo quy trình tại 01 kỳ họp.

Về tiến độ, Chính phủ kiến nghị Quốc hội xem xét, thông qua dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) tại Kỳ họp thứ 9 theo quy trình tại một kỳ họp, nhằm đẩy nhanh việc thực thi các dự án hạ tầng cấp bách. Theo đề xuất, các quy định liên quan đến đầu tư xây dựng đường sắt sẽ có hiệu lực từ ngày 01/7/2025, còn lại toàn bộ luật sẽ chính thức có hiệu lực từ ngày 01/01/2026.

Tiếp thu ý kiến của các đại biểu, cơ quan chủ trì soạn thảo đã bổ sung các điều khoản nhằm đẩy mạnh mô hình hợp tác công – tư (PPP), tạo động lực cho khu vực tư nhân đầu tư vào đường sắt – lĩnh vực lâu nay vốn bị đánh giá là “kém hấp dẫn” vì chi phí lớn, thu hồi vốn chậm.

Ủy ban cũng đề nghị Chính phủ và các cơ quan hữu quan cần rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính đồng bộ giữa các điều khoản của dự thảo Luật với các luật khác hiện hành như Luật Đầu tư công, Luật PPP, Luật Doanh nghiệp, Luật Ngân sách nhà nước…

Đặc biệt, cần chú trọng thiết kế các chính sách ưu đãi theo hướng khái quát, linh hoạt, tạo dư địa pháp lý để đón đầu các mô hình đầu tư mới trong tương lai. Tránh việc quy định cứng nhắc, thiếu thực tế về ưu đãi cho các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực đường sắt.

Tối đa hóa tiếp thu, bảo đảm khả thi và đồng bộ thể chế

Kết luận phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy đánh giá cao nỗ lực của Chính phủ và các cơ quan liên quan trong quá trình soạn thảo và chỉnh lý dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi). Ông đề nghị Chính phủ tiếp tục chỉ đạo các đơn vị chuyên môn nghiên cứu, tiếp thu tối đa các ý kiến đóng góp của đại biểu, đặc biệt là chỉ đạo của Phó Chủ tịch Quốc hội Lê Minh Hoan trong quá trình hoàn thiện dự thảo Luật để Ủy ban báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét trước trình Quốc hội thảo luận trong Kỳ họp thứ 9.

Bên cạnh đó, cần bám sát tinh thần chỉ đạo của các Nghị quyết Trung ương, đặc biệt là Nghị quyết 57, 59, 66, và 68 về phát triển kết cấu hạ tầng, kinh tế tư nhân và giao thông vận tải. Việc triển khai các dự án đường sắt trong thời gian tới không chỉ đòi hỏi nguồn lực tài chính lớn mà còn cần tầm nhìn, sự đồng bộ trong thiết kế chính sách, cơ chế hậu kiểm và khả năng điều chỉnh linh hoạt khi thực thi.

Luật Đường sắt sửa đổi được kỳ vọng sẽ trở thành cú hích quan trọng, góp phần hiện thực hóa chiến lược phát triển đồng bộ hạ tầng giao thông quốc gia, mở ra không gian phát triển mới cho kinh tế - xã hội trong giai đoạn tới.

Kế hoạch hành động của Chính phủ về phát triển kinh tế tư nhân

Mai Hạ