Mưa cực đoan gây lũ vượt lịch sử, ngập sâu trên diện rộng

Theo Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), từ đầu năm 2025 đến nay cả nước đã hứng chịu tới 20 loại hình thiên tai. Trong đó, chuỗi bão số 5, 9, 10, 11 với cường độ mạnh, đường đi bất thường đã gây ra mưa lớn cực đoan, đặc biệt nghiêm trọng ở các tỉnh miền Bắc. Hoàn lưu của Bão MATMO (bão số 11) kết hợp với đới gió đông nam của áp cao cận nhiệt đới đã gây mưa từ 200-400mm trong đêm 6 và ngày 7/10 tại Lạng Sơn, Cao Bằng, Thái Nguyên, Bắc Ninh và Hà Nội. Một số nơi tại Thái Nguyên ghi nhận lượng mưa vượt 560mm, cao nhất trong nhiều năm.

Chỉ trong chưa đầy 24 giờ, lũ trên sông Cầu, sông Thương, sông Cà Lồ và nhiều tuyến sông khác đã lên nhanh, 9 trạm trên 5 tuyến sông ghi nhận mực nước vượt mốc lịch sử. Tại trạm Gia Bảy (sông Cầu), đỉnh lũ đạt 29,90m cao hơn mức kỷ lục trước đó 1,09m. Các điểm đo trên sông Thương, sông Trung, sông Bằng cũng lần lượt vượt mốc lịch sử từ 0,08 đến 1,77m. Hệ quả là nhiều khu vực bị ngập sâu, trong đó Thái Nguyên có tới 198.710 ngôi nhà chìm trong nước, Bắc Ninh gần 21.000 nhà, Hà Nội hơn 8.000 nhà.

Giao thông trên hơn 2.000 điểm quốc lộ và tỉnh lộ bị ách tắc. Các tuyến đường sắt Hà Nội – Đồng Đăng, Kép – Hạ Long, Kép – Lưu Xá buộc phải tạm dừng do sạt lở và ngập nền đường. Nhiều vùng dân cư bị cô lập từ 3–5 ngày, việc tiếp cận cứu trợ gặp rất nhiều khó khăn.

Thiệt hại lớn, bộc lộ nhiều lỗ hổng trong ứng phó thiên tai

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến ngày 15/10, thiên tai đã khiến 241 người chết và mất tích trên cả nước, trong đó riêng đợt mưa lũ sau bão số 11 đã cướp đi sinh mạng của 18 người. Gần 239.240 ngôi nhà bị ngập, 261.008 căn hư hỏng, tốc mái. Trong lĩnh vực nông nghiệp, hơn 594.000 ha lúa, hoa màu và cây trồng bị ngập úng, 19.201 con gia súc và hơn 1,35 triệu con gia cầm bị cuốn trôi.

Hệ thống đê điều chịu áp lực cực lớn với 84 sự cố được ghi nhận tại Thái Nguyên, Bắc Ninh và Hà Nội, trong đó có 13 điểm tràn đê trên tổng chiều dài hơn 26 km. Đáng chú ý, đập thủy điện Bắc Khê 1 (Lạng Sơn) bị vỡ do lưu lượng lũ về hồ tăng đột ngột, buộc chính quyền phải sơ tán khẩn cấp 803 hộ dân. Giao thông và điện lực cũng bị tê liệt: hơn 553.000 khách hàng mất điện, hàng loạt tuyến đường huyết mạch bị chia cắt. Tổng thiệt hại kinh tế ước tính trên 53.800 tỷ đồng.

Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp thừa nhận, công tác dự báo mưa lớn cực đoan và lũ vượt lịch sử còn hạn chế. Các giá trị lũ cao bất thường chưa được cảnh báo sớm, dẫn đến việc nhiều địa phương bị động trong ứng phó. Năng lực chịu đựng thiên tai của hệ thống đê điều, hồ đập, hạ tầng giao thông và nhà dân còn yếu. Trang thiết bị, phương tiện cứu hộ, đặc biệt ở vùng sâu vùng xa, thiếu thốn khiến việc chỉ đạo, tiếp cận hiện trường gặp khó khăn. Ngoài ra, việc quản lý các hồ chứa nhỏ còn lỏng lẻo, dẫn tới sự cố nghiêm trọng như ở Bắc Khê 1.

Thích ứng lâu dài trước thiên tai ngày càng cực đoan

Các chuyên gia khí tượng nhận định, hiện tượng bão chồng bão, lũ chồng lũ với cường độ và tần suất cao như năm nay sẽ còn lặp lại và gia tăng do tác động của biến đổi khí hậu. Điều đó đòi hỏi một chiến lược dài hạn để nâng cấp hệ thống phòng chống thiên tai, thay vì chỉ ứng phó bị động khi sự cố xảy ra.

Để giảm thiểu thiệt hại trong tương lai, cần sớm hiện đại hóa hệ thống dự báo, cảnh báo lũ sớm; đầu tư nâng cấp đê điều, hồ đập; trang bị phương tiện cứu hộ, cứu nạn hiện đại; đồng thời xây dựng các phương án ứng phó chi tiết cho từng vùng nguy cơ cao. Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Hiệp nhấn mạnh: “Mức độ đầu tư hiện nay chưa đủ để chống chịu với những đợt thiên tai vượt lịch sử. Đây là vấn đề cấp thiết, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, địa phương và cộng đồng”.

Đợt mưa lũ lịch sử tháng 10/2025 là lời cảnh báo mạnh mẽ về sự mong manh của hạ tầng phòng chống thiên tai miền Bắc trước diễn biến thời tiết ngày càng cực đoan. Nếu không có bước đi quyết liệt và dài hạn, những thiệt hại như vừa qua có thể còn lặp lại với mức độ nghiêm trọng hơn.

Hỗ trợ 400 tỷ đồng cho bốn tỉnh khắc phục hậu quả mưa lũ

Anh Minh