Chim trời vẫn được bày bán công khai

Sau khi bị sa lưới, những con chim còn sống hoặc vừa chết được người dân nhanh chóng được bỏ vào các bao tải, thùng xốp hoặc túi lưới. Mỗi buổi sáng sớm hay chiều muộn, thời điểm người dân vừa thu lưới xong, những chiếc xe máy chất đầy bao chim lại rời khỏi cánh đồng, đưa “chiến lợi phẩm” về điểm tập kết.

Những chuyến hàng nhỏ lẻ này được chuyển về nhà các đầu nậu hoặc các điểm thu gom quen thuộc trong vùng. “Người bắt họ bán ngay trong ngày, vào lúc sáng sớm hoặc chiều muộn, có khi gọi đến tận nơi lấy,” một người chuyên thu mua chim trời ở xã Lam Thành, cho biết.

Tại các điểm thu gom, chim được thương lái phân loại, vặt lông, thui sơ hoặc cấp đông để tránh bị phát hiện trong quá trình vận chuyển. Từ đây, hàng được phân phối tiếp về các chợ, nhà hàng, hoặc rao bán trên mạng xã hội dưới danh nghĩa “chim đồng đặc sản”, tạo thành một đường dây khép kín từ người bẫy - thương lái - đầu nậu - đến tay người tiêu dùng.

Trong vai một chủ nhà hàng cần mua số lượng lớn chim trời, phóng viên tiếp cận chị Hiền, một đầu nậu trú tại xã Lam Thành, người chuyên thu mua, sơ chế và cung cấp chim trời cho các chợ và nhà hàng trên địa bàn Nghệ An.

Qua trao đổi, chị Hiền cho biết: “Chim tôi thu mua nhỏ lẻ từ người dân trong vùng, họ bắt được đưa đến nhà để bán, gia đình tiến hành vặt lông, làm sạch rồi mới giao cho các nhà hàng và chợ. Những mối quen thường đặt hàng thường xuyên, nhưng tôi cũng không dám làm số lượng lớn. Trước đây còn đưa chim sống ra chợ vừa bán vừa làm tại chỗ, giờ họ (cơ quan chức năng) kiểm tra gắt nên chỉ dám bán chim đã làm sạch hoặc thui sẵn.”

Tại xã Xuân Lâm, anh Huy, chủ một nhà hàng chuyên đặc sản chim trời, cũng thừa nhận: “Phần lớn chim tôi thu gom ở chợ Rộ, nhưng chỉ là số lượng nhỏ lẻ do người dân đi đánh được. Không có đầu mối thu gom lớn đâu, chủ yếu là dân làm rải rác.”

Ghi nhận thực tế tại nhiều chợ trên địa bàn các xã Diễn Châu, Minh Châu, Hưng Châu, Quang Trung,… chim trời vẫn được bày bán công khai. Từ cò, vạc, cói, cuốc cho đến sẻ, chích chòe,... đủ loại được rao bán dưới dạng chim thui sẵn, sơ chế hoặc chế biến thành phẩm, với giá khá cao. Một số tiểu thương còn ngụy trang chim dưới sạp hàng chỉ khi khách quen hỏi mới đưa ra bán.

Tại chợ Quang Trung, một tiểu thương vừa cầm đèn khò thui lông chim, vừa nói: "Mùa này nhiều chim đồng lắm, cò, cói, vạc, cuốc loại nào cũng có. Thi thoảng có lực lượng chức năng đi kiểm tra, tôi giấu hàng xuống dưới mẹt cho an toàn."

Một chủ nhà hàng ở Nghệ An thừa nhận: “Chim là món nhiều thực khách yêu thích. Biết săn bắt, mua bán là sai, nhưng nếu khách gọi mà không có thì mất mối quen, nên nhiều khi vẫn phải tìm nguồn đáp ứng.”

Không chỉ dừng lại ở các chợ truyền thống, việc mua bán chim trời còn lan rộng trên mạng xã hội. Trên các nền tảng như Facebook, Zalo, nhiều tài khoản đăng hình chim thui vàng ruộm, xếp ngay ngắn trên khay hoặc đã chế biến sẵn, kèm giá bán cụ thể.

Đại diện Chi cục Kiểm lâm cho biết, hoạt động này gần như công khai, song lại rất khó xử lý khi các đối tượng thường ẩn danh, đổi tài khoản liên tục, khiến việc xác định nguồn gốc và vị trí người bán gặp nhiều khó khăn.

Chính nhu cầu tiêu dùng âm thầm ấy khiến nạn săn bắt chim trời vẫn diễn ra mặc dù đã bị cấm. Còn với những người chuyên săn bắt chim, đây là một nguồn lợi từ thiên nhiên nhằm cải thiện đời sống, một đêm trúng lưới có thể kiếm vài triệu đồng, khoản lợi nhỏ nhưng đủ hấp dẫn để đánh đổi mặc dù biết vi phạm pháp luật.

Tăng cường tuần tra, xiết chặt xử lý nhưng vi phạm vẫn đang tái diễn

Tại Nghệ An, một trong những “điểm nóng” về săn bắt chim trời ở Bắc Trung Bộ, công tác kiểm tra, xử lý đang được các địa phương tăng cường. Tuy vậy, tình trạng bẫy bắt chim hoang dã, đặc biệt trong mùa chim di cư, vẫn còn diễn ra tại một số khu vực đồng bằng và ven biển, gây nhiều thách thức cho lực lượng chức năng.

Ông Trần Lê Vinh, Phó Trưởng phòng Thanh tra Pháp chế (Chi cục Kiểm lâm Nghệ An) cho biết: “Săn bắt chim di cư hiện vẫn xảy ra rải rác ở một số địa phương. Chi cục đã chỉ đạo các Hạt Kiểm lâm phối hợp chính quyền tổ chức nhiều đợt kiểm tra, tháo dỡ bẫy lưới, thu giữ dụng cụ vi phạm và thả chim còn sống về tự nhiên. Tuy nhiên, việc phát hiện, xử lý vẫn khó khăn do hành vi diễn ra nhỏ lẻ, thường vào ban đêm.”

Tình trạng tương tự cũng được ghi nhận tại Hà Tĩnh, nơi các khu đầm lầy và rừng ngập mặn trở thành “điểm nóng” mỗi mùa di cư. Dù lực lượng chức năng đã liên tục ra quân tháo gỡ bẫy, nhưng hoạt động săn bắt vẫn âm thầm diễn ra, tạo nguồn cung đầu vào cho thị trường chim trời.

Đầu tháng 10/2025, Công an huyện Nghi Xuân phối hợp các đơn vị chức năng tiêu hủy hàng trăm dụng cụ bẫy chim. Tuy vậy, việc kiểm soát vẫn gặp khó khăn khi các đối tượng hoạt động chủ yếu ban đêm, rút nhanh khi bị phát hiện.

Nếu ở đồng ruộng và ven biển, những tấm lưới vẫn giăng dày, thì ngoài thị trường, một đường dây tiêu thụ từ cánh đồng qua tay thương lái đến bàn ăn của người tiêu dùng cũng đang hoạt động một cách công khai.

“

Theo Nghị định 35/2019/NĐ-CP (sửa đổi, bổ sung tại Nghị định 07/2022/NĐ-CP), hành vi săn bắt, nuôi nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật hoang dã thông thường (không thuộc danh mục nguy cấp, quý hiếm) có thể bị phạt tiền lên đến 300 triệu đồng đối với cá nhân, 600 triệu đồng đối với tổ chức.Trường hợp vi phạm nghiêm trọng có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 234 hoặc Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017). Tang vật, phương tiện vi phạm bị tịch thu, các cá thể chim còn sống phải được thả về môi trường tự nhiên.

Tuy nhiên, theo Chi cục Kiểm lâm Nghệ An, dù đã có quy định và chế tài xử phạt khá rõ ràng, nhưng trên thực tế mức xử phạt hiện nay vẫn chưa đủ sức răn đe. Cùng với đó, địa bàn rộng, lực lượng kiểm tra mỏng, trong khi hoạt động bẫy chim thường diễn ra nhỏ lẻ, lén lút vào ban đêm khiến công tác phát hiện và xử lý gặp nhiều khó khăn.

Tại Hà Tĩnh, các địa phương như Nghi Xuân, Lộc Hà đã lập tổ liên ngành tăng cường kiểm tra, tuyên truyền. Dẫu vậy, việc kiểm soát mạng xã hội, nơi rao bán và giao dịch chim trời công khai, vẫn là “điểm mù” trong quản lý, khiến vòng săn - bán - tiêu thụ chim di cư vẫn chưa thể khép lại.

Việc chim di cư bị săn bắt ồ ạt không chỉ là mất đi một loài động vật, mà còn là đứt gãy chuỗi sinh học của đồng ruộng Bắc Trung Bộ. Chim trời đóng vai trò kiểm soát sâu bọ tự nhiên, giúp duy trì năng suất cây trồng và giữ cho môi trường sinh thái ổn định. Khi chim biến mất, sâu hại tăng, nông dân phải phun thuốc nhiều hơn, dẫn đến ô nhiễm nguồn nước, đất và không khí.

Thực tế đó đặt ra yêu cầu cấp thiết, không chỉ dừng lại ở việc xử lý vi phạm, mà cần có giải pháp bền vững hơn để thay đổi nhận thức, hành vi và sinh kế của người dân. Đó cũng là hướng đi mà nhiều địa phương, tổ chức và cộng đồng đang từng bước thực hiện, nhằm bảo vệ các loài chim tự nhiên từ đó hướng đến cân bằng hệ sinh thái. Nếu không có giải pháp căn cơ, tiếng chim giữa mùa di cư ở Bắc Trung Bộ sẽ ngày càng vắng bóng.

Loạt bài: Báo động nạn săn bắt chim di cư và mất cân bằng sinh thái tại Bắc Trung Bộ Kỳ 1: Săn chim mùa di cư – Lưới giăng, cò giả và những cái bẫy tử thần

Hải Yến