Việt Nam là một trong những quốc gia sở hữu mức độ đa dạng sinh học cao hàng đầu thế giới, với hệ sinh thái phong phú trải rộng từ rừng đầu nguồn, vùng biển đảo, đất ngập nước đến các dãy núi đá vôi. Kho tàng thiên nhiên này chứa đựng hàng nghìn loài sinh vật quý hiếm và nguồn gen có giá trị đặc biệt, đóng vai trò thiết yếu trong cân bằng sinh thái và tạo nền tảng cho phát triển kinh tế xanh, bền vững. Đa dạng sinh học không chỉ hỗ trợ nông nghiệp, thủy sản, y học cổ truyền mà còn là nguồn lực quan trọng cho hoạt động du lịch sinh thái và sinh kế cộng đồng.

Nhận thức rõ ý nghĩa đó, Đảng và Nhà nước xác định bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học là nhiệm vụ trọng tâm, được thể chế hóa trong Hiến pháp và xuyên suốt trong các chính sách phát triển quốc gia.

Bước chuyển mới trong công tác bảo tồn

Trong thời gian qua, công tác bảo tồn thiên nhiên và quản lý đa dạng sinh học đạt nhiều kết quả rõ nét. Hệ thống chính sách, pháp luật tiếp tục được hoàn thiện, tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho bảo vệ và khai thác bền vững tài nguyên sinh học.

Đáng chú ý, việc thành lập Bộ Nông nghiệp và Môi trường đánh dấu bước cải tổ quan trọng trong cơ cấu quản lý nhà nước, thống nhất đầu mối phụ trách bảo tồn đa dạng sinh học, góp phần nâng cao hiệu lực điều hành.

Mạng lưới các khu bảo tồn thiên nhiên tiếp tục được mở rộng và nâng cao chất lượng quản lý. Nhiều hệ sinh thái rừng, biển, đất ngập nước được phục hồi; các chương trình bảo vệ loài nguy cấp và nguồn gen được triển khai hiệu quả. Các mô hình du lịch sinh thái, chi trả dịch vụ môi trường rừng, sinh kế xanh đã tạo điều kiện để cộng đồng hưởng lợi, từ đó tham gia tích cực vào công tác bảo tồn.

Bên cạnh đó, hệ thống cơ sở dữ liệu đa dạng sinh học quốc gia đang từng bước được hình thành và kết nối, góp phần hiện đại hóa quản lý và giám sát tài nguyên sinh học. Hoạt động hợp tác quốc tế được tăng cường, thể hiện trách nhiệm của Việt Nam trong thực hiện Khung Đa dạng sinh học toàn cầu Côn Minh - Montreal 2022 và nhiều cam kết quốc tế khác.

Sáu nhóm giải pháp trọng tâm giai đoạn 2025–2030

Giai đoạn tới, Việt Nam định hướng thúc đẩy bảo tồn thiên nhiên gắn với phát triển kinh tế xanh, với sáu nhóm giải pháp đột phá:

Hoàn thiện thể chế và chính sách theo hướng thống nhất, đồng bộ; ưu tiên sửa đổi, bổ sung Luật Đa dạng sinh học và các văn bản liên quan, bảo đảm phù hợp với các cam kết quốc tế và hiệu quả điều phối liên ngành.

Tăng cường năng lực quản lý, đầu tư hạ tầng và nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ từ trung ương đến địa phương; đẩy mạnh phối hợp giữa kiểm lâm, kiểm ngư, cảnh sát môi trường, biên phòng và cộng đồng dân cư.

Triển khai Chiến lược quốc gia về đa dạng sinh học, ứng dụng chuyển đổi số và trí tuệ nhân tạo trong kiểm kê, quan trắc và quản lý dữ liệu sinh học, xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia hiện đại.

Nâng cao hiệu lực thực thi pháp luật, tăng cường thanh tra, kiểm tra và hướng dẫn địa phương thực hiện quản lý, bảo vệ tài nguyên sinh học đúng quy định.

Đa dạng hóa nguồn lực tài chính, xây dựng cơ chế huy động xã hội hóa, phát triển tài chính xanh và ưu tiên đầu tư cho các dự án phục hồi hệ sinh thái và cải thiện sinh kế cộng đồng.

Thúc đẩy hợp tác quốc tế, hình thành Diễn đàn đối tác về bảo tồn thiên nhiên và đa dạng sinh học nhằm kết nối quốc gia, tổ chức quốc tế, nhà khoa học và doanh nghiệp.

Cục Bảo tồn thiên nhiên và Đa dạng sinh học đề nghị Bộ Nông nghiệp và Môi trường tiếp tục tăng cường chỉ đạo thống nhất, hoàn thiện chính sách và nâng cao năng lực hệ thống bảo tồn về nhân lực, tài chính và công nghệ.

Trên nền tảng đó, Việt Nam hướng tới mục tiêu xây dựng một nền kinh tế xanh, xã hội hài hòa với thiên nhiên, bảo đảm nguồn sống bền vững cho hôm nay và cho các thế hệ mai sau, với tinh thần “không ai bị bỏ lại phía sau” trong hành trình gìn giữ Trái đất xanh.

Hiệp định về biển cả đầu tiên được phê duyệt: Bước ngoặt bảo vệ đa dạng sinh học đại dương

Minh Kiên