Bổ sung hành vi bị nghiêm cấm, ngăn ngừa lạm dụng dấu mật
Tin trong nước - Ngày đăng : 12:00, 08/11/2025
Bổ sung hành vi bị nghiêm cấm, ngăn ngừa lạm dụng dấu mật
Thảo luận tại hội trường, nhiều đại biểu cho rằng việc sửa đổi Luật Bảo vệ bí mật nhà nước là cần thiết và cấp bách, nhằm ngăn ngừa lạm dụng dấu mật, phòng ngừa rủi ro lộ thông tin trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh, đồng thời đảm bảo hài hòa giữa bảo mật quốc gia và quyền tiếp cận thông tin của công dân.
Chiều 7/11, trong khuôn khổ Kỳ họp thứ 10, Quốc hội thảo luận tại hội trường về dự án Luật Bảo vệ bí mật nhà nước (sửa đổi) và Luật Phòng thủ dân sự (sửa đổi). Nhiều đại biểu tập trung góp ý vào Điều 5 của dự thảo Luật – quy định các hành vi bị nghiêm cấm, nhằm ngăn ngừa tình trạng lạm dụng dấu mật, đóng dấu mật không đúng quy định, đồng thời đề xuất bổ sung quy định phòng ngừa rủi ro lộ thông tin khi sử dụng công cụ trí tuệ nhân tạo (AI).
Bổ sung hành vi bị nghiêm cấm, ngăn ngừa lạm dụng dấu mật
Các đại biểu nhất trí cao với Tờ trình của Chính phủ về sự cần thiết sửa đổi Luật để khắc phục hạn chế trong thực tiễn, đáp ứng yêu cầu của quá trình chuyển đổi số quốc gia, phát triển khoa học - công nghệ, và phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) nhấn mạnh: “Việc sử dụng bí mật nhà nước không được lạm dụng, phải đúng mục đích và thẩm quyền.” Ông cho rằng cần siết chặt quy định các hành vi bị nghiêm cấm, cảnh giác với tình trạng đóng dấu mật sai quy định, che giấu thông tin hoặc xác định sai danh mục bí mật nhà nước. Đại biểu đề nghị quy định rõ trách nhiệm của người đứng đầu, yêu cầu “phải có cơ chế kiểm tra, đôn đốc, nhắc nhở, quy định rõ trách nhiệm cá nhân khi quyết định đóng dấu mật”.
Đại biểu Dương Khắc Mai (Đoàn Lâm Đồng) nêu thực tế, nhiều cơ quan vẫn dùng thiết bị lưu trữ ngoại vi không đảm bảo an toàn, tiềm ẩn nguy cơ bị mã độc tấn công, đánh cắp thông tin. Ông đề nghị bổ sung hành vi bị cấm: “Kết nối thiết bị lưu trữ ngoại vi với máy tính dùng để soạn thảo, lưu trữ bí mật nhà nước trái quy định của pháp luật về cơ yếu hoặc quy định liên quan.”
Cùng quan điểm, đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn Lạng Sơn) đề nghị bổ sung thêm 3 nhóm hành vi bị cấm:
Sử dụng phần mềm hoặc công cụ mã hóa không được phê duyệt, dẫn đến nguy cơ lộ bí mật.
Tấn công mạng, sử dụng phần mềm độc hại để xâm nhập hệ thống lưu trữ bí mật.
Hợp tác, trao đổi bí mật nhà nước với bên thứ ba khi chưa có thỏa thuận bảo mật rõ ràng.
Làm rõ phạm vi cấm liên quan đến công cụ trí tuệ nhân tạo (AI)
Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Đoàn Lâm Đồng) cho rằng quy định về chuyển mục đích sử dụng thiết bị đã dùng để lưu giữ bí mật nhà nước trong dự thảo luật chưa chặt chẽ. Bà kiến nghị phải bổ sung yêu cầu “loại bỏ hoàn toàn dữ liệu mật bằng biện pháp kỹ thuật chuyên dụng” và cần có đơn vị kỹ thuật thẩm định xác nhận trước khi sử dụng lại thiết bị.
Về nội dung liên quan đến AI, bà Tú Anh đánh giá điều khoản 10 của Điều 5 là tiến bộ khi quy định cấm “sử dụng hệ thống trí tuệ nhân tạo để thực hiện hành vi vi phạm pháp luật”, song đề nghị quy định cụ thể hơn hành vi bị cấm, vì AI có thể được dùng để phân tích, trích xuất dữ liệu mật mà không cần chiếm đoạt toàn bộ tài liệu.
“Nghiêm cấm sử dụng các công cụ, phần mềm có ứng dụng trí tuệ nhân tạo để phân tích, tổng hợp, tóm tắt nội dung tài liệu, thông tin chứa bí mật nhà nước, trừ trường hợp được cơ quan có thẩm quyền cho phép và triển khai trên hệ thống đã được kiểm soát an ninh”, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh đề xuất:
Đóng dấu mật trở thành “phản xạ hành chính”
Nhiều đại biểu nêu thực tế việc đóng dấu mật hiện nay đã trở thành phản xạ hành chính, “mật hóa thì dễ, giải mật thì khó”.
Đại biểu Nguyễn Phương Thủy (Đoàn Hà Nội) chỉ ra, không ít tài liệu được mật hóa vượt mức yêu cầu thực tế, gây lãng phí nguồn lực và hạn chế quyền tiếp cận thông tin của người dân. Một số nơi đóng dấu mật để tránh trách nhiệm, che giấu sai phạm hoặc né giải trình, tạo gánh nặng cho quản lý công vụ.
Bà Thủy phân tích: nhiều nội dung Quốc hội cần thảo luận công khai, như dự toán ngân sách, nhưng tài liệu lại đóng dấu mật, điều này đi ngược tinh thần minh bạch và trách nhiệm giải trình.
Nguyên nhân được chỉ ra gồm ba nhóm:
Pháp luật còn chung chung, thiếu tiêu chí định lượng xác định đâu là bí mật cần bảo vệ.
Thiếu chế tài xử lý lạm dụng dấu mật.
Khoảng trống pháp lý về tài liệu lưu hành nội bộ, khiến cán bộ e ngại chia sẻ, hạn chế ứng dụng chuyển đổi số và AI.
Nghịch lý “mật hóa dễ, giải mật khó”
Đại biểu Dương Khắc Mai cho rằng việc xác định và giải mật còn nhiều bất cập. Nhiều tài liệu không thuộc danh mục bí mật nhà nước nhưng vẫn bị đóng dấu mật, dẫn tới áp dụng luật tùy tiện.
Theo dự thảo luật, người đứng đầu hoặc cấp phó có thẩm quyền có thể quyết định xác định độ mật, nhưng khi giải mật lại phải thành lập Hội đồng giải mật với thủ tục phức tạp. Đại biểu Nguyễn Phương Thủy cho rằng điều này gây nghịch lý: mật hóa thì dễ, giải mật thì khó, dẫn đến “đóng mật rồi để đó”.
Từ thực tế đó, các đại biểu đề nghị:
Cụ thể hóa phạm vi bí mật nhà nước tại Điều 7, chỉ giới hạn trong trường hợp thật cần thiết.
Lượng hóa tiêu chí xác định, tránh suy diễn, mật hóa quá mức.
Bổ sung hành vi bị cấm: Lạm dụng việc xác định thông tin mật không thuộc danh mục bí mật nhà nước, đóng dấu mật để che giấu thông tin hoặc né tránh trách nhiệm giải trình.
Đơn giản hóa thủ tục giải mật, chỉ áp dụng cơ chế hội đồng với tài liệu tuyệt mật.
Ban hành khung pháp lý cho tài liệu lưu hành nội bộ, tạo cơ sở cho ứng dụng công nghệ, chuyển đổi số an toàn.
Có chế tài xử lý cụ thể
Đề cập Điều 25 của dự thảo Luật, đại biểu Dương Khắc Mai đề nghị bổ sung khoản quy định rõ trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu cơ quan, tổ chức: “Người đứng đầu phải chịu trách nhiệm cá nhân khi để xảy ra lộ, lọt, mất bí mật nhà nước do không thực hiện đầy đủ trách nhiệm theo quy định.”
Đại biểu Nguyễn Phương Thủy cũng đề nghị có chế tài xử lý cụ thể đối với người quyết định độ mật trong trường hợp lạm dụng, để thiết lập văn hóa minh bạch trong hoạt động công vụ.
Đại biểu Phạm Trọng Nghĩa (Đoàn Lạng Sơn) đề nghị quy định rõ phụ cấp ưu đãi cho người làm công tác chuyên trách bảo vệ bí mật nhà nước. Ông cho rằng, sau sắp xếp bộ máy hành chính, số lượng cán bộ chuyên trách không nhiều, trong khi công việc rất đặc thù và có vai trò quan trọng, nên cần được ghi nhận chế độ chính sách ngay trong luật, làm cơ sở để Chính phủ quy định chi tiết.
Các ý kiến tại phiên thảo luận đều thống nhất rằng, việc sửa đổi Luật Bảo vệ bí mật nhà nước là cần thiết và cấp bách, nhằm ngăn ngừa lạm dụng dấu mật, phòng ngừa rủi ro lộ thông tin trong bối cảnh công nghệ phát triển nhanh, đồng thời đảm bảo hài hòa giữa bảo mật quốc gia và quyền tiếp cận thông tin của công dân.
