Hướng đến phát triển xanh, bền vững và hội nhập quốc tế

Chiều 12/11, tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, dưới sự điều hành của Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi). Nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng, để biến cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam thành hành động cụ thể trong ngành Hàng không, cần có những bước đi mạnh mẽ, rõ ràng và đồng bộ ngay trong khung pháp lý, cùng các chính sách khuyến khích đầu tư sản xuất nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) nhằm giảm phát thải và thúc đẩy kinh tế tuần hoàn.

Dự án Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) được bố cục lại gồm 11 chương, 109 điều, giảm 93 điều so với Luật hiện hành. Việc xây dựng Luật nhằm thể chế hóa chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, hoàn thiện cơ chế quản lý, khắc phục những vướng mắc, đồng thời tạo động lực mới cho phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế, bảo đảm quốc phòng – an ninh trong kỷ nguyên mới.

Luật sửa đổi bao quát toàn diện các hoạt động hàng không dân dụng: tàu bay, cảng hàng không, nhân viên hàng không, an toàn – an ninh hàng không, vận tải, hàng không chung và hàng không chuyên dùng, cùng các hoạt động liên quan khác.

Đáng chú ý, dự thảo Luật lần đầu tiên đưa vào khái niệm “nhiên liệu hàng không bền vững – SAF” và dành riêng một điều quy định về bảo vệ môi trường (Điều 9). Đây được xem là bước tiến quan trọng thể hiện tầm nhìn phát triển xanh của ngành Hàng không Việt Nam.

Ngành Hàng không cần chuẩn bị tham gia cơ chế giảm phát thải toàn cầu

Phát biểu tại phiên thảo luận, ĐBQH Tạ Đình Thi (Đoàn Hà Nội) đánh giá cao việc dự án Luật đã tiếp cận toàn diện các vấn đề từ quản lý nhà nước đến an toàn, an ninh và trách nhiệm dân sự, đồng thời nhấn mạnh việc đưa nội dung bảo vệ môi trường và sử dụng SAF là cần thiết và kịp thời.

Theo đại biểu, ngành Hàng không là huyết mạch giao thông, đóng vai trò then chốt trong tăng trưởng kinh tế, kết nối thương mại và du lịch toàn cầu, song cũng là một trong những ngành khó giảm phát thải nhất. Toàn cầu, hàng không đóng góp khoảng 2–3% tổng lượng phát thải CO₂, trong khi ở Việt Nam, cùng với nhu cầu đi lại gia tăng nhanh, lượng phát thải khí nhà kính từ ngành này cũng đang tăng đáng kể — gây áp lực lên cam kết phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050.

Ông Tạ Đình Thi dẫn chứng: quốc tế đã có những bước tiến lớn để “xanh hóa” ngành hàng không thông qua Cơ chế thị trường carbon (CORSIA) của Tổ chức Hàng không dân dụng quốc tế (ICAO), đầu tư SAF, cải tiến công nghệ và quản lý khai thác.

Tại Việt Nam, các hãng hàng không đã thí điểm một số chuyến bay sử dụng hỗn hợp SAF, song nỗ lực này còn rời rạc, chưa có hành lang pháp lý đủ mạnh để thúc đẩy đồng bộ.

Từ thực tế đó, đại biểu đề xuất 5 nhóm giải pháp cụ thể:

Xây dựng Lộ trình quốc gia về nhiên liệu hàng không bền vững, quy định tỷ lệ pha trộn SAF bắt buộc theo từng giai đoạn, bắt đầu từ sau năm 2030.

Chi tiết hóa các cơ chế ưu đãi về thuế, tín dụng, đất đai cho cả hoạt động sản xuất, nhập khẩu, nghiên cứu và hạ tầng cung ứng SAF.

Đa dạng hóa giải pháp giảm carbon, bao gồm tối ưu hóa hoạt động bay, sử dụng máy bay thế hệ mới, và phát triển dự án bù trừ carbon trong nước.

Đẩy mạnh áp dụng công nghệ xanh trong quản lý và khai thác, sử dụng năng lượng tái tạo tại cảng hàng không, áp dụng hệ thống ATM tiên tiến để rút ngắn lộ trình bay, giảm thời gian chờ.

Chủ động tham gia cơ chế toàn cầu về giảm phát thải như CORSIA, vừa đảm bảo lợi ích cho doanh nghiệp trong nước vừa thể hiện trách nhiệm quốc gia.

Đại biểu nhấn mạnh, việc bổ sung lộ trình rõ ràng hướng tới Net Zero 2050 sẽ không chỉ giúp hoàn thiện dự án Luật mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh, hội nhập và phát triển bền vững của ngành hàng không Việt Nam.

Khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất nhiên liệu hàng không bền vững

Đồng quan điểm, ĐBQH Thạch Phước Bình (Đoàn Vĩnh Long) cho rằng nhiên liệu hàng không bền vững (SAF) là giải pháp then chốt giúp giảm phát thải CO₂ trong ngành hàng không – lĩnh vực đang chịu nhiều sức ép toàn cầu.

SAF được sản xuất từ chất thải, dầu ăn đã qua sử dụng, phụ phẩm nông nghiệp hoặc khí CO₂ tái chế, giúp giảm tới 94% lượng phát thải khí nhà kính so với nhiên liệu truyền thống. Đại biểu đề nghị bổ sung khái niệm SAF vào phần giải thích từ ngữ của Luật, đồng thời giao Chính phủ xây dựng lộ trình sử dụng nhiên liệu sạch, với mục tiêu tối thiểu 1% từ năm 2026 và 3–5% vào năm 2030, phù hợp xu thế quốc tế.

Ông Bình cũng kiến nghị ban hành cơ chế ưu đãi thuế, tín dụng, đất đai để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư sản xuất SAF trong nước — vừa giảm phát thải, vừa tận dụng chất thải, góp phần hình thành nền kinh tế tuần hoàn.

Dẫn chứng từ kinh nghiệm quốc tế, đại biểu cho biết:

EU yêu cầu các sân bay phải sử dụng ít nhất 2% nhiên liệu sạch từ 2025, tăng lên 6% vào 2030;

Singapore áp dụng phí nhiên liệu xanh từ 2026, bảo đảm mọi chuyến bay có ít nhất 1% nhiên liệu bền vững, hướng tới 5% vào 2030;

Indonesia đã thử nghiệm nhiên liệu sinh học “Bioavtur J2.4” và dự kiến pha trộn bắt buộc từ năm 2026;

Hoa Kỳ đặt mục tiêu sản xuất 3 tỷ gallon SAF vào năm 2030, đi kèm chính sách tín dụng và giảm thuế cho doanh nghiệp.

Theo đại biểu, luật hóa lộ trình SAF không chỉ giúp Việt Nam chủ động giảm phát thải mà còn mở ra hướng đi mới cho ngành năng lượng xanh và công nghiệp tái chế trong nước. Bên cạnh đó, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn trong quản lý và khai thác bay, hướng tới “ngành hàng không xanh, thông minh và nhân văn.”

Giải trình tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nhấn mạnh tầm quan trọng của việc ban hành Luật Hàng không dân dụng Việt Nam (sửa đổi) trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, vừa đảm bảo quốc phòng – an ninh, vừa tạo động lực phát triển mới cho nền kinh tế. Bộ sẽ tiếp thu tối đa các ý kiến đại biểu để hoàn thiện dự án Luật.

Kết luận phiên thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải đánh giá cao tinh thần xây dựng, trách nhiệm và đóng góp sâu sắc của các đại biểu, khẳng định Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Chính phủ sẽ chỉ đạo cơ quan soạn thảo tiếp thu đầy đủ, hoàn chỉnh dự án Luật để trình Quốc hội xem xét, quyết định trong thời gian tới.

Quốc hội tiếp tục thảo luận về kết quả và kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội

Mai Hạ