Dự án được tài trợ bởi Quỹ Môi trường Toàn cầu (GEF). Đây không chỉ là một hoạt động kỹ thuật, mà là lời đáp trả mạnh mẽ trước cuộc khủng hoảng rác thải nhựa đang ảnh hưởng trực tiếp đến an ninh sinh thái của Việt Nam.

Rác thải đại dương tiếp tục tràn vào bãi Sau, TP Hồ Chí Minh

Phát biểu tại sự kiện, ông Nguyễn Đức Toàn, Cục trưởng Cục Biển và Hải đảo Việt Nam nhấn mạnh rác thải nhựa đại dương đã trở thành thách thức môi trường toàn cầu nghiêm trọng nhất hiện nay.

Với bản chất xuyên biên giới, rác thải nhựa đang làm suy giảm hệ sinh thái biển, đe dọa đa dạng sinh học, an ninh lương thực và sự phát triển bền vững. Tại Việt Nam, rác thải nhựa ven biển tiếp tục tăng nhanh, tạo áp lực lớn lên các cộng đồng ven bờ và hệ sinh thái vốn đã mong manh.

Kế hoạch Hành động Quốc gia về rác thải nhựa đại dương (NAP) ban hành năm 2019 đặt mục tiêu giảm 75% rác thải nhựa đại dương vào năm 2030. Tuy nhiên, đại dịch COVID-19 khiến lượng nhựa dùng một lần tăng vọt, khiến nhiệm vụ này càng trở nên cấp bách và phức tạp.

Dự án GEF mới mở ra hướng tiếp cận tổng thể: hỗ trợ tăng cường chính sách, thay đổi hành vi, nâng cao năng lực giám sát đồng thời nhân rộng giải pháp địa phương.

Từ mô hình MRF (Nhà máy Tái chế Vật liệu) ở Quy Nhơn đến mô hình “ngư dân mang rác từ biển vào bờ”, dự án sẽ triển khai thí điểm tại Gia Lai, với kỳ vọng ngăn chặn rác thải nhựa ngay từ nguồn, trước khi chúng trôi xuống hệ thống sông suối và đại dương.

Theo kế hoạch, chuỗi hoạt động giảm phát sinh rác, phân loại tại nguồn, cải thiện thu gom và tái chế sẽ góp phần ngăn và giảm 2.000 tấn rác thải nhựa, đồng thời cải thiện 13.400 ha sinh cảnh biển nhằm cứu những vùng biển đang chịu sức ép ô nhiễm ngày một lớn.

Bà Francesca Nardini, Phó Trưởng Đại diện thường trú UNDP tại Việt Nam khẳng định việc ban hành Kế hoạch Hành động Quốc gia năm 2019 là dấu mốc quan trọng trong hành trình quản lý đại dương bền vững của Việt Nam. Tuy nhiên, bà cũng cảnh báo rằng Covid-19 đã làm bùng nổ lượng nhựa dùng một lần, khiến bài toán xử lý rác càng trở nên nan giải.

Bà Francesca Nardini cho biết, thông qua các hành động địa phương gồm giảm phát sinh rác, phân loại tại nguồn, cải thiện thu gom và tái chế, Dự án hướng tới giảm 2.000 tấn rác thải nhựa. Mức giảm này sẽ đồng thời góp phần cải thiện 7,2 km sinh cảnh biển.

Gia Lai được lựa chọn làm địa phương thí điểm trọng tâm, nơi các giải pháp sẽ được thử nghiệm trong điều kiện nội địa, nguồn phát thải quan trọng dẫn rác ra biển. Sự phối hợp giữa VASI và Sở Nông nghiệp và Môi trường Gia Lai sẽ giữ vai trò quyết định trong hiệu quả triển khai.

Sau Hội thảo, VASI và UNDP sẽ hoàn thiện báo cáo khởi động, hỗ trợ kỹ thuật về chính sách, thúc đẩy phối hợp liên ngành và triển khai thí điểm tại địa phương. UNDP tiếp tục đồng hành cùng Bộ Nông nghiệp và Môi trường và VASI nhằm đảm bảo dự án đáp ứng các tiêu chuẩn GEF và duy trì tính bền vững lâu dài.

Ngọc Ánh