Trong khi hệ thống lương thực toàn cầu hiện nay hướng đến sản xuất hàng hóa đơn điệu, phục vụ xuất khẩu thì nông nghiệp gia đình dựa trên đa dạng hóa sinh học, tự chủ, tái tạo tài nguyên, góp phần giảm phát thải và tăng khả năng chống chịu. Đây được xem là bước ngoặt quan trọng trong bối cảnh hệ thống nông nghiệp - thực phẩm chiếm tới gần một phần ba lượng khí thải nhà kính toàn cầu. Nhất là khi vấn đề này trở thành một trong những chủ đề trọng tâm tại COP30.

Lần đầu tiên trong lịch sử, một hội nghị về khí hậu của Liên hợp quốc (COP) có đặc phái viên về nông nghiệp gia đình, đặc phái viên do Chủ tịch COP30 André Corrêa do Lagob bổ nhiệm. Việc đưa nông nghiệp - vốn lâu nay bị lấn át bởi các lĩnh vực năng lượng, công nghiệp - vào chương trình nghị sự chính thức là dấu mốc quan trọng.

Theo Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO), hệ thống nông nghiệp - thực phẩm phát thải khoảng một phần ba lượng khí nhà kính nhân tạo. Trong đó, riêng tại Brazil, nước chủ nhà COP30, nông nghiệp chiếm khoảng 29% lượng khí thải vào năm 2024, trong khi lượng phát thải trong quá trình thay đổi mục đích sử dụng đất, phần lớn do mở rộng sản xuất nông nghiệp, chiếm tới 49%.

Dù vậy, các chuyên gia nhận định nông nghiệp vẫn là “bể chứa carbon” đầy tiềm năng. Nếu áp dụng các mô hình canh tác bền vững như nông nghiệp sinh thái, trồng xen và nông lâm kết hợp, thế giới có thể đạt được mục tiêu kép đảm bảo an ninh lương thực song song với thích ứng biến đổi khí hậu. Nông nghiệp gia đình là mô hình gắn bó với hệ sinh thái, thích nghi tự nhiên và phục vụ thị trường địa phương. Đây là chìa khóa để giải quyết khủng hoảng khí hậu và môi trường.

Theo các chuyên gia, cần tách biệt nông nghiệp gia đình khỏi nông nghiệp công nghiệp vốn phụ thuộc mạnh vào phân bón hóa học và nhiên liệu hóa thạch. Trong khi hệ thống lương thực toàn cầu hiện nay hướng đến sản xuất hàng hóa đơn điệu, phục vụ xuất khẩu, nông nghiệp gia đình dựa trên đa dạng hóa sinh học, tự chủ, tái tạo tài nguyên, góp phần giảm phát thải và tăng khả năng chống chịu. Giới chuyên gia kỳ vọng nông nghiệp gia đình sẽ được đưa vào “chương trình hành động” của COP30 - danh mục các cam kết tự nguyện mà nước chủ nhà (Brazil) đang thúc đẩy.

Bên cạnh chương trình hành động COP30, nông nghiệp còn được bàn thảo trong Nhóm Công tác Chung Sharm El Sheikh, nơi các nước cùng xác định mô hình nông nghiệp bền vững và xây dựng lộ trình chuyển đổi phù hợp. Tuy nhiên, sau ba kỳ COP, các cuộc thương lượng vẫn chưa đạt nhiều tiến triển. Dù còn nhiều khác biệt trong quan điểm, một tín hiệu tích cực là hệ thống lương thực ngày càng được nhìn nhận đúng vai trò trong các giải pháp khí hậu toàn cầu.

Nông nghiệp không chỉ tạo ra phát thải mà còn là nguồn lực quan trọng giúp hấp thụ carbon, bảo vệ đa dạng sinh học và bảo đảm an ninh lương thực trong bối cảnh Trái đất nóng lên. COP30 đang diễn ra tại Brazil được kỳ vọng sẽ là nơi nông nghiệp, đặc biệt là nông nghiệp gia đình và nông nghiệp sinh thái, tìm được chỗ đứng vững chắc trong các chiến lược khí hậu tương lai.

COP30: Brazil công bố bản dự thảo đầu tiên của hiệp định khí hậu toàn cầu

Mai Hạ