Từ ngày 15–20/11, lượng mưa tích lũy tại Nam Trung Bộ và Tây Nguyên tăng đột biến, khiến nhiều sông lên nhanh, báo động lũ và thậm chí vượt mức lịch sử. Mưa lớn kéo dài trên diện rộng, lũ vượt ngưỡng từng ghi nhận, nhiều lưu vực sông quá tải, hàng nghìn hộ dân bị cô lập, giao thông sạt lở, hồ chứa thủy lợi và thủy điện phải vận hành trong tình trạng căng thẳng. Đây là lời cảnh báo rõ rệt về rủi ro gia tăng trong bối cảnh biến đổi khí hậu và đô thị hóa nhanh.

Đợt mưa được hình thành từ nhiễu động gió Đông trên cao kết hợp không khí lạnh tăng cường, tạo mưa lớn kéo dài. Trước đó, nhiều đợt mưa liên tiếp đã khiến lưu vực bão hòa, đất không còn khả năng thấm, làm nước đổ nhanh xuống hạ du. Các chuyên gia khí hậu nhận định: mưa cực đoan, lũ lớn ngày càng phổ biến khi nhiệt độ nước biển tăng, cấu trúc gió – độ ẩm thay đổi.

Hàng loạt trạm thủy văn ghi nhận mưa 3 ngày đạt 600–800 mm, có nơi vượt 1.500 mm – mức mà cả những vùng có khả năng tiêu thoát tốt cũng khó chống chịu. Hoàn lưu bão, áp thấp, gió Đông trên cao và không khí lạnh tương tác mạnh khiến mưa lan rộng, kéo dài. Nước về hồ tăng quá nhanh buộc nhiều hồ lớn phải xả khẩn cấp, khiến hạ du chịu áp lực lũ đột ngột. Hệ thống thoát lũ nhiều nơi còn hạn chế: lòng suối thu hẹp, thoát nước đô thị yếu, rừng đầu nguồn suy giảm, đê kè chưa kiên cố.

Tình trạng đất bão hòa khiến mọi dòng chảy tự nhiên quá tải, tạo ra “nước chồng nước” từ núi xuống đồng bằng. Nhiều khu dân cư, tuyến đường và vùng sản xuất bị cô lập chỉ sau vài giờ. Các đô thị ven sông trở thành “túi nước” do thiếu quy hoạch thoát lũ. Ba đợt mưa lớn liên tiếp trong thời gian ngắn khiến lưu vực không kịp rút nước, làm công tác ứng phó càng khó khăn.

Nước từ núi cao đổ về dữ dội, hồ đập xả lũ khẩn cấp, nhấn chìm nhà cửa, phá hủy hạ tầng. Giao thông tê liệt, hàng nghìn người dân phải chờ cứu hộ trong dòng nước xiết. Thực tế này cho thấy hệ thống phòng chống thiên tai, dự báo và hạ tầng hiện nay chưa theo kịp mức độ cực đoan của thời tiết.

Mưa lũ năm nay không chỉ gây thiệt hại vật chất mà còn đe dọa sinh kế của hàng triệu người dân. Khi thiên tai ngày càng bất thường, công tác phòng chống phải chuyển từ bị động sang chủ động: dự báo chính xác hơn, hạ tầng kiên cố hơn, quy hoạch bền vững hơn và chuẩn bị đầy đủ phương án cho từng hộ dân. Chỉ khi chính quyền, lực lượng chức năng và cộng đồng phối hợp đồng bộ, thiệt hại mới có thể giảm thiểu, bảo đảm an toàn cho người dân trong mùa mưa bão khắc nghiệt.

[Góc nhìn tuần qua]: Từ tín chỉ carbon đến công nghệ xanh - “Con đường kiến tạo hành tinh bền vững”

Ban Biên tập Moitruong.net.vn