Cả nước hiện còn khoảng 5,6 triệu ha đất bị ô nhiễm bom mìn, tương đương 17,7% diện tích tự nhiên. Từ năm 1975 đến nay, bom mìn sót lại đã làm hơn 40.000 người thiệt mạng và hơn 60.000 người bị thương, chủ yếu là lao động chính, đồng bào dân tộc thiểu số và trẻ em. Riêng miền Trung – nơi từng là chiến trường ác liệt nhất ghi nhận hơn 22.800 nạn nhân, trong đó hơn 10.500 trường hợp tử vong. Tại miền núi phía Bắc, tỉnh Lạng Sơn còn khoảng 21.000 ha đất nhiễm bom mìn.

Những vùng đất này trở thành rào cản phát triển, khiến hàng triệu ha bị bỏ hoang, nhiều dự án hạ tầng, năng lượng, du lịch bị đình trệ, còn sinh kế người dân bị bó hẹp trong nỗi lo mất an toàn.

Theo VNMAC, trong hai năm 2023–2024, hơn 73.000 ha đất đã được làm sạch phục vụ phát triển kinh tế – xã hội. Trong đó, lực lượng quân đội thực hiện hơn 59.000 ha, phần còn lại do VNMAC phối hợp các tổ chức quốc tế triển khai. Nhiều địa phương trước đây ô nhiễm nặng như Hà Giang, Quảng Trị, Huế, Quảng Ngãi, Gia Lai… đang dần được hồi sinh.

Một trong những dấu ấn quan trọng là dự án “Hành động bom mìn vì Làng Hòa bình Việt Nam – Hàn Quốc” do Chính phủ Hàn Quốc tài trợ thông qua KOICA, tổng kinh phí 25 triệu USD. Dự án giúp biến những vùng đất ô nhiễm thành khu dân cư và đồng ruộng an toàn, giúp người dân yên tâm sản xuất, ổn định đời sống.

Trong 5 năm qua, VNMAC và các địa phương đã vận động được 44 dự án quốc tế với tổng giá trị 138,5 triệu USD, từ các đối tác như Hoa Kỳ, Hàn Quốc, Nhật Bản, Na Uy, Đức, Pháp, Anh, Canada… cùng các tổ chức quốc tế: UNDP, UNMAS, GICHD, ICRC…

Việc mở rộng hợp tác không chỉ đem lại nguồn lực tài chính mà còn giúp Việt Nam tiếp cận tiêu chuẩn quốc tế, nâng cao năng lực kỹ thuật, chia sẻ kinh nghiệm xử lý bom mìn an toàn. Hàng nghìn cán bộ, kỹ thuật viên đã được đào tạo, góp phần xây dựng đội ngũ chuyên gia rà phá bom mìn chất lượng cao trong khu vực.

Song song với rà phá bom mìn, công tác truyền thông phòng tránh tai nạn được chú trọng. Giai đoạn 2023–2024, VNMAC và các tổ chức quốc tế tổ chức hơn 1.900 buổi tuyên truyền trực tiếp, hàng triệu lượt tiếp cận trực tuyến; cuộc thi “Đại sứ học đường” thu hút hơn 25.000 học sinh.

Thư viện điện tử quốc gia về giáo dục phòng tránh tai nạn bom mìn được xây dựng với sự hỗ trợ của tổ chức CRS (Hoa Kỳ) cung cấp nguồn tài liệu trực tuyến phong phú, lan tỏa kỹ năng sống an toàn. Công tác hỗ trợ nạn nhân cũng được tăng cường. Hai năm qua, 40 nạn nhân tại các địa phương được hỗ trợ sinh kế, chăm sóc sức khỏe, phục hồi chức năng với tổng kinh phí 240 triệu đồng.

Bộ Quốc phòng đang xây dựng Pháp lệnh Khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh, dự kiến trình Chính phủ cuối năm 2025. Chiến lược quốc gia về giáo dục phòng tránh tai nạn bom mìn, vật nổ cũng đang được hoàn thiện, hướng tới mục tiêu “không còn ai bị thương hoặc thiệt mạng vì bom mìn” trong thập kỷ tới.

Năm 2025, Bộ Quốc phòng phê duyệt Đề án “Nâng cao năng lực khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh”, đặt mục tiêu đến năm 2030 đủ năng lực hoàn thành làm sạch toàn bộ bom mìn còn sót lại trước năm 2065. Với 5,6 triệu ha đất ô nhiễm, tổng kinh phí ước khoảng 203.600 tỷ đồng.

Ngày 21/10/2025, Bộ Quốc phòng và VNMAC tổ chức Hội nghị vận động tài trợ nguồn lực khắc phục hậu quả bom mìn, kết nối doanh nghiệp, tổ chức quốc tế và người dân cùng chung tay đóng góp.

Trong khuôn khổ hội nghị, VNMAC trao hỗ trợ sinh kế cho 10 nạn nhân từ miền Trung và miền núi phía Bắc. Câu chuyện của ông Lê Văn Thành (56 tuổi, Quảng Trị) khiến nhiều người xúc động: năm 1992, khi khai hoang gần Thành cổ Quảng Trị, ông vô tình cuốc trúng mìn và mất một chân, bốn ngón tay, hỏng một mắt. Từ một thanh niên khỏe mạnh, ông phải mưu sinh bằng nghề bán vé số, sống dựa vào trợ cấp 750.000 đồng/tháng. Gần đây, con gái ông được nhận học bổng từ PeaceTrees Vietnam, giúp gia đình vơi bớt khó khăn.

Phú Thọ: Phát hiện bom từ trường bên bờ sông Đà

Hạ Anh