Cuối tháng 10 và đầu tháng 11 năm nay, miền Trung hứng chịu đợt mưa kỷ lục. Ngày 27/10, lượng mưa tại đỉnh Bạch Mã (Huế) vượt 1.700mm, trở thành trận mưa lớn thứ hai thế giới từng được ghi nhận. Mưa kéo dài gây lũ lịch sử trên sông Bồ và sông Thu Bồn, khiến nhiều khu vực từ Quảng Trị đến Quảng Ngãi ngập sâu.

Trước đó, hoàn lưu bão Matmo gây ngập nghiêm trọng tại Thái Nguyên và Bắc Ninh. Các cơn bão số 5, 10 và 13 cũng để lại thiệt hại nặng tại nhiều địa phương. Đáng chú ý, khu vực nam Khánh Hòa vốn khô hạn lại xuất hiện mưa lớn hiếm gặp trong tháng 11.

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, tính đến ngày 5/12, thiên tai (bão, mưa lũ, sạt lở đất, lũ quét) đã khiến 419 người chết và mất tích, gây thiệt hại vật chất hơn 97.000 tỷ đồng vượt cả năm 2024, thời điểm siêu bão Yagi tàn phá miền Bắc. Những con số này cho thấy biến đổi khí hậu không còn là nguy cơ xa vời mà là thực tế tác động trực tiếp, đa dạng và khó dự báo. Vì vậy, mỗi địa phương phải xây dựng kịch bản thích ứng phù hợp dựa trên điều kiện tự nhiên và mức độ rủi ro.

Kết quả nghiên cứu tại 3 đô thị Yên Bái (nay thuộc Lào Cai), Hoa Lư (Ninh Bình) và tỉnh Hà Tĩnh cho thấy sự khác biệt lớn về khả năng chống chịu.

Tại Lào Cai, địa hình đồi núi dốc và nền đất yếu khiến nhiều xã ven sườn núi và khe suối dễ bị chia cắt khi mưa lớn. Sinh kế phụ thuộc nông – lâm nghiệp, tiếp cận thông tin hạn chế khiến địa phương dễ tổn thương trước lũ quét, sạt lở và mưa cực đoan.

Ở Ninh Bình, khu vực trũng thấp ven sông Hoàng Long – Đáy với hệ thống đê điều còn yếu khiến nguy cơ ngập sâu rất lớn. Một số khu dân cư ngoài đê dễ tổn thương vì nhà ở không kiên cố và khả năng tiêu thoát nước hạn chế.

Hà Tĩnh, tỉnh ven biển Bắc Trung Bộ, chịu đồng thời nhiều rủi ro: bão mạnh, nước biển dâng, ngập vùng hạ du đến lũ quét miền núi. Các xã ven biển phụ thuộc nông nghiệp và nuôi trồng thủy sản, dễ bị tác động bởi xâm nhập mặn và bão lớn.

Chuyên gia thuộc Dự án “Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường phát triển đô thị xanh” cho rằng các địa phương cần lập kế hoạch ứng phó theo từng giai đoạn:

Ngắn hạn (1–5 năm): Đầu tư hạ tầng phòng chống thiên tai, nâng cấp hệ thống cảnh báo sớm, cải thiện môi trường, tăng cường truyền thông, nâng cao nhận thức cộng đồng.

Trung hạn (5–15 năm): Thúc đẩy năng lượng sạch, đổi mới công nghệ, nâng cấp đê điều – hạ tầng ven sông biển, lồng ghép chính sách khí hậu vào quy hoạch phát triển.

Dài hạn (15–30 năm): Chuyển đổi năng lượng, phát triển vật liệu xanh, xây dựng hạ tầng bền vững, ứng dụng AI trong dự báo – quản lý rủi ro, thiết lập cơ chế tài chính dài hạn cho các hành động khí hậu.

Giải pháp cụ thể cho từng địa phương cụ thể Lào Cai cần đẩy mạnh sản xuất “xanh”, tăng thu thập dữ liệu thời gian thực qua vệ tinh – IoT – big data, đầu tư hệ thống thoát lũ, kè sông, chống sạt lở, xử lý nước thải; nâng cao nhận thức cộng đồng và theo dõi định kỳ các chỉ số khí hậu.

Ninh Bình phải chuyển đổi công nghiệp theo hướng sạch, phát triển nông nghiệp bền vững, xây dựng hệ thống dữ liệu phục vụ quản lý đô thị, ưu tiên đầu tư hạ tầng thoát nước – giao thông – xử lý nước thải; duy trì theo dõi bộ chỉ số khí hậu và truyền thông cộng đồng.

Hà Tĩnh cần tăng cường cảnh báo xâm nhập mặn bằng công nghệ vệ tinh – IoT, đầu tư hạ tầng chống thiên tai, thoát lũ, kè biển, hệ thống cây xanh chắn gió; kết hợp nâng cao nhận thức và cập nhật định kỳ các chỉ số rủi ro.

Biến đổi khí hậu đặt ra thách thức ngày càng lớn, nhưng nếu mỗi địa phương xây dựng kịch bản thích ứng dựa trên đặc thù riêng, có thể giảm thiểu thiệt hại và chủ động bảo vệ cộng đồng. Đây không chỉ là nhiệm vụ cấp bách mà còn là chiến lược lâu dài hướng tới phát triển bền vững.

Indonesia đối diện khoảng trống tài chính khổng lồ khi thực hiện mục tiêu khí hậu

Lưu Tô