Hà Nội trước thách thức ô nhiễm không khí: Góc nhìn từ kinh nghiệm quốc tế
Môi trường - Tài nguyên - Ngày đăng : 10:00, 16/12/2025
Hà Nội trước thách thức ô nhiễm không khí: Góc nhìn từ kinh nghiệm quốc tế
Trước thực trạng chất lượng không khí thường xuyên rơi vào mức “xấu” và “rất xấu”, Hà Nội đã triển khai nhiều biện pháp khẩn cấp nhằm hạn chế ô nhiễm. Tuy nhiên, để xử lý căn cơ vấn đề này, Thủ đô có thể tham khảo kinh nghiệm từ một số đô thị lớn trên thế giới đã đạt được những kết quả tích cực trong cải thiện chất lượng không khí.
Trong những ngày cuối năm 2025, Hà Nội liên tục xuất hiện trong danh sách các thành phố ô nhiễm nhất toàn cầu. Tại nhiều khu vực nội đô, chỉ số chất lượng không khí (AQI) phổ biến ở mức 200–300, thậm chí có thời điểm lên tới khoảng 350, tương ứng mức “nguy hại”. Cùng với đó, nồng độ bụi mịn PM2.5 trung bình ghi nhận có lúc vượt quá 250 mg/m3, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới sức khỏe cộng đồng.
Trước diễn biến phức tạp của ô nhiễm không khí, UBND TP Hà Nội đã ban hành Chỉ thị số 19/CT-UBND, yêu cầu tăng cường các giải pháp cấp bách nhằm kiểm soát ô nhiễm môi trường không khí trên địa bàn. Theo chỉ thị này, nhiều biện pháp được áp dụng như đẩy mạnh hoạt động rửa đường; tạm dừng cấp phép thi công đào đường, vỉa hè trong giai đoạn cuối năm khi mức độ ô nhiễm tăng cao (ngoại trừ các trường hợp xử lý sự cố khẩn cấp); đồng thời khuyến cáo người dân hạn chế các hoạt động ngoài trời trong thời điểm không khí ô nhiễm nghiêm trọng.
Trước đó, thành phố cũng đã xây dựng kế hoạch hạn chế và tiến tới dừng hoạt động của xe máy sử dụng xăng tại các quận nội thành vào năm 2030.
Dù vậy, các giải pháp nói trên được nhìn nhận chủ yếu mang tính tình thế, nhằm ứng phó trước mắt, chưa thể giải quyết triệt để nguyên nhân gốc rễ của tình trạng ô nhiễm không khí tại Thủ đô.
Thực tế cho thấy, trong suốt năm 2025, tình trạng không khí ở mức “xấu” và “rất xấu” đã lặp lại với tần suất đáng lo ngại tại Hà Nội, làm dấy lên nhiều băn khoăn trong dư luận về chất lượng môi trường sống. Trong bối cảnh đó, kinh nghiệm kiểm soát ô nhiễm không khí của các đô thị lớn trên thế giới, đặc biệt là Bắc Kinh (Trung Quốc), có thể mang lại những gợi ý đáng tham khảo.
Khoảng hai thập kỷ trước, Bắc Kinh từng được coi là một trong những “thủ đô khói mù” của thế giới. Tuy nhiên, bắt đầu từ năm 2013, với việc triển khai Kế hoạch hành động quốc gia 5 năm giai đoạn 2013–2017, Trung Quốc đã thực hiện một chiến dịch quy mô lớn, chưa từng có nhằm cắt giảm bụi mịn PM2.5 – yếu tố gây tác động nghiêm trọng tới sức khỏe con người. Đây không đơn thuần là một chương trình bảo vệ môi trường mà còn gắn với quá trình chuyển đổi kinh tế sâu rộng.
Thành công của Bắc Kinh đến từ cách tiếp cận quyết liệt, đồng bộ đối với mọi nguồn phát thải, triển khai đồng thời trên ba lĩnh vực chính gồm công nghiệp, giao thông và các nguồn phát tán nhỏ lẻ. Thành phố đã loại bỏ hàng nghìn lò hơi đốt than, chuyển sang sử dụng khí đốt tự nhiên hoặc điện trong hệ thống sưởi ấm, qua đó gần như loại bỏ nguồn phát sinh PM2.5 từ sinh hoạt.
Song song với đó, các quy chuẩn phát thải nghiêm ngặt được áp dụng, buộc nhiều cơ sở công nghiệp phải đầu tư nâng cấp công nghệ xử lý khí thải hoặc di dời. Việc cắt giảm sản lượng thép, xi măng tại các khu vực lân cận cũng được triển khai nhằm giảm áp lực ô nhiễm. Nhờ những biện pháp kiểm soát công nghiệp và chuyển đổi năng lượng này, nồng độ PM2.5 trung bình tại Bắc Kinh đã giảm đáng kể, từ 72 microgam/m3 năm 2013 xuống còn 36 microgam/m3 vào năm 2019.
Sau giai đoạn đầu đạt kết quả tích cực, Bắc Kinh tiếp tục duy trì các chương trình cải thiện chất lượng không khí từ sau năm 2017. Thành phố tập trung mạnh vào lĩnh vực giao thông, thúc đẩy sử dụng phương tiện năng lượng mới và loại bỏ hàng triệu phương tiện cũ có mức phát thải cao. Đồng thời, hệ thống giám sát và cơ chế ứng phó khẩn cấp được xây dựng, cho phép chính quyền nhanh chóng tạm dừng hoạt động xây dựng hoặc hạn chế giao thông trong những ngày ô nhiễm nghiêm trọng nhằm kiểm soát hiệu quả các đợt bùng phát.
Những nỗ lực này đã mang lại sự thay đổi rõ rệt. Bầu trời xanh dần trở lại với Bắc Kinh. Theo thống kê, trong ba quý đầu năm 2025, nồng độ PM2.5 trung bình của thành phố đã giảm xuống còn 24,9 microgam/m3. Một người dân Bắc Kinh chia sẻ rằng trước đây, mỗi lần hiếm hoi xuất hiện bầu trời xanh đều trở thành câu chuyện bàn tán trong khu dân cư, còn hiện nay, việc ra ngoài dạo bộ dưới bầu trời trong lành đã trở nên bình thường, phản ánh sự cải thiện đáng kể về chất lượng cuộc sống.
Đáng chú ý, trong giai đoạn từ năm 2013 đến năm 2024, tổng sản phẩm quốc nội của Trung Quốc vẫn tăng hơn 73% trong khi nồng độ PM2.5 giảm mạnh. Điều này cho thấy, với định hướng chính sách nhất quán và quyết liệt, vẫn có thể duy trì tăng trưởng kinh tế cao song song với mục tiêu cải thiện chất lượng không khí.
Từ kinh nghiệm của Bắc Kinh có thể rút ra bài học rằng, để giải quyết hiệu quả vấn đề ô nhiễm không khí, cần một cách tiếp cận lâu dài, đồng bộ và bền vững. Trong đó, việc đặt ra các mục tiêu cụ thể, có thể định lượng mức giảm PM2.5 theo từng năm; đẩy mạnh chuyển đổi năng lượng; kiểm soát chặt chẽ khí thải công nghiệp; đồng thời tăng cường phối hợp liên tỉnh nhằm xử lý triệt để các nguồn ô nhiễm xuyên vùng là những yếu tố then chốt.
