Bã thải Gyps tại Hải Phòng: Thách thức môi trường và yêu cầu cấp bách xử lý

Trong quá trình sản xuất phân bón DAP (Diammonium Phosphate), một lượng lớn bã thải thạch cao phospho (gọi tắt là bã Gyps) được tạo ra. Tại Việt Nam, ước tính có khoảng hơn chục triệu tấn bã Gyps tồn lưu mỗi năm, chủ yếu từ các nhà máy sản xuất phân bón lớn như DAP - Đình Vũ (Hải Phòng) và DAP - Lào Cai. Riêng tại Hải Phòng, lượng bã thải Gyps phát sinh từ Nhà máy DAP - Đình Vũ đã vượt quá 4 triệu tấn và tiếp tục gia tăng, gây áp lực nặng nề lên môi trường đất, nước, không khí và ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống người dân xung quanh.

Đặc điểm của loại chất thải này là chứa nhiều tạp chất như axit, fluor, kim loại nặng… nếu không được xử lý đúng cách sẽ gây nguy cơ ô nhiễm lâu dài, khó phục hồi. Trong khi đó, diện tích đất để chứa loại bã thải này ngày càng hạn hẹp, chi phí bảo quản, xử lý tăng cao, đặt ra thách thức lớn đối với chính quyền địa phương và doanh nghiệp.

Tái sử dụng chất thải rắn làm vật liệu đắp nền đường

Việc xử lý bã Gyps không chỉ là yêu cầu cấp bách trong công tác bảo vệ môi trường mà còn là điều kiện tiên quyết để Việt Nam hướng đến mô hình phát triển bền vững và kinh tế tuần hoàn. Nếu tiếp tục để tồn dư lâu dài, bã thải này sẽ trở thành gánh nặng kép về chi phí và tác động môi trường.

Trong bối cảnh cả nước đang bước vào kỷ nguyên mới – kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, thì xử lý chất thải rắn công nghiệp nguy hại như bã Gyps không chỉ dừng ở vấn đề kỹ thuật, mà còn là lựa chọn chiến lược về chính sách phát triển xanh và giảm phát thải carbon.

DAP Vinachem và Đình Vũ Xanh đẩy mạnh liên kết xử lý bã thải Gyps

Trước thực trạng đó, UBND TP Hải Phòng, Sở Khoa học Công nghệ TP Hải Phòng đã giao cho Viện Vật liệu xây dựng (thuộc Bộ Xây dựng), Công ty cổ phần DAP Vinachem, Công ty cổ phần Định Vũ Xanh thực hiện dự án sản xuất thử nghiệm: “Hoàn thiện công nghệ xử lý bã thải thạch cao phospho của Nhà máy phân bón DAP - Đình Vũ sản xuất phụ gia xi măng, vật liệu làm nền và móng đường giao thông, vật liệu san lấp công trình xây dựng”.

Điểm đặc biệt của dự án là áp dụng công nghệ xử lý hiện đại để loại bỏ tạp chất, tận dụng thành phần CaSO₄ trong bã Gyps để làm nguyên liệu phụ gia cho sản xuất xi măng, nền móng hạ tầng và vật liệu san lấp - những lĩnh vực mà Việt Nam đang có nhu cầu rất lớn.

Dự án không chỉ có ý nghĩa môi trường mà còn mang tính đột phá về kinh tế bởi biến một loại chất thải “đau đầu” thành tài nguyên đầu vào cho các ngành xây dựng và giao thông. Đây chính là tinh thần cốt lõi của kinh tế tuần hoàn: tái sử dụng tài nguyên, giảm thiểu chất thải, góp phần giảm áp lực lên tài nguyên thiên nhiên và hệ thống quản lý chất thải quốc gia.

Đáng chú ý, Công ty CP DAP - Vinachem (đơn vị chủ quản Nhà máy DAP Đình Vũ) và Công ty CP Định Vũ Xanh là hai đơn vị đối ứng tích cực đồng hành triển khai dự án này. Không chỉ dừng ở việc cung cấp hiện trường và dữ liệu thực tế, hai doanh nghiệp còn đầu tư nguồn lực, máy móc, thiết bị và kinh phí hỗ trợ nghiên cứu - thí nghiệm – lắp đặt hệ thống dây chuyền thiết bị tự động hóa và đồng bộ với công suất xử lý 30 tấn bã thải thạch cao/ giờ. Đây được xem là bước đi thể hiện tư duy chuyển đổi mạnh mẽ kết hợp giữa KHCN và các doanh nghiệp sản xuất - từ việc “né tránh” chất thải sang chủ động đầu tư cho tái chế, tiến tới chu trình khép kín trong sản xuất.

Trong quá trình triển khai dự án, Sở KHCN Hải Phòng đã tích cực tham mưu UBND thành phố, phối hợp Ủy ban Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng quốc gia trình Bộ KHCN ban hành 2 tiêu chuẩn quốc gia gồm: TCVN 14325:2024 Hỗn hợp thạch cao phospho làm vật liệu san lấp và TCVN 14326:2024 Hỗn hợp thạch cao phospho làm vật liệu cho nền, móng đường giao thông.

Có thể thấy, kết quả nghiên cứu của dự án mang lại lợi ích thiết thực đối với môi trường như giảm chất thải chiếm 48ha diện tích bãi thải, giảm nước chiết có chứa flo, kim loại nặng và axit có nguy cơ ngấm vào nước ngầm, giảm phát tán bụi ra môi trường. Công nghệ xử lý bã thạch cao phospho là công nghệ trộn khô tạo hạt nên không có sản phẩm thứ cấp phát thải ra môi trường. Các sản phẩm sau khi xử lý thỏa mãn tiêu chuẩn quy định và là sản phẩm an toàn theo QCVN07:2009/BTNMT và QCVN 40:2021/BTNMT, là vật liệu có hoạt độ phóng xạ tự nhiên có I<1. Công nghệ xử lý bã thải thạch cao phospho là công nghệ mới góp phần vào tái sử dụng chất thải làm nguyên liệu cho ngành sản xuất vật liệu xây dựng tạo môi trường an toàn, bền vững.

Chia sẻ về vấn đề này, Tiến sĩ Lưu Thị Hồng - Phó Viện trưởng, Viện Vật liệu xây dựng, chủ nhiệm dự án cho hay: “Công nghệ xử lý bã thải Gyps mà Viện Vật liệu xây dựng thực hiện trong dự án “Hoàn thiện công nghệ xử lý bã thải thạch cao phospho của Nhà máy phân bón DAP - Đình Vũ sản xuất phụ gia xi măng, vật liệu làm nền và móng đường giao thông, vật liệu san lấp công trình xây dựng” là một bước tiến quan trọng trong việc tái chế và sử dụng nguồn tài nguyên này một cách hiệu quả. Với việc áp dụng công nghệ trộn khô, chúng tôi có thể chuyển các tạp chất có hại trong bã thải như axit, florua và các kim loại nặng thành các khoáng chất không tan hoặc ít tan vào môi trường, đặc biệt sản phẩm phụ gia cho xi măng có hoạt tính tốt với thành phần xi măng. Các sản phẩm san lấp và làm nền đường giao thông được tạo hạt không gây bụi mịn trong quá trình thi công tại công trường.

Công nghệ trộn khô này không chỉ giúp giảm thiểu lượng chất thải trong sản xuất phân bón, mà còn giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường. Tôi tin rằng, nếu được triển khai rộng rãi, công nghệ này sẽ góp phần không nhỏ vào việc phát triển kinh tế tuần hoàn tại Việt Nam, thúc đẩy ngành vật liệu xây dựng sử dụng tài nguyên bền vững và bảo vệ môi trường.

Còn theo, TS Bùi Thị An - Đại biểu Quốc hội khóa XIII, Viện trưởng Viện Tài nguyên Môi trường và Phát triển cộng đồng cho hay: Việc các đơn vị doanh nghiệp áp dụng công nghệ vào việc tái chế và phát triển kinh tế tuần hoàn thì tôi rất ủng hộ. Đặc biệt để công nghệ có thể áp dụng thực tế phải cần có sự ủng hộ, hỗ trợ của chính quyền địa phương để doanh nghiệp có những điều kiện phát triển tốt nhất.

Việc xử lý bã thải thạch cao phospho ngày càng cấp thiết, việc triển khai thành công dự án “Hoàn thiện công nghệ xử lý bã thải thạch cao phospho của Nhà máy phân bón DAP - Đình Vũ sản xuất phụ gia xi măng, vật liệu làm nền và móng đường giao thông, vật liệu san lấp công trình xây dựng” đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên liên quan. Với vai trò là đơn vị chủ quản Nhà máy DAP Đình Vũ, Công ty CP DAP - Vinachem cần tích cực tạo điều kiện về cung cấp nguyên liệu đầu vào và đồng hành cùng Công ty CP Định Vũ Xanh – đơn vị trực tiếp triển khai công nghệ xử lý. Sự hợp tác hiệu quả, lâu dài giữa hai đơn vị không chỉ góp phần giải quyết bài toán môi trường, giảm thiểu tồn lưu bã thải nguy hại, mà còn thúc đẩy mô hình kinh tế tuần hoàn trong sản xuất phân bón tại khu vực phía Bắc.

Trong bối cảnh Hải Phòng đang định hướng phát triển bền vững, xây dựng thành phố xanh - sạch - hiện đại, việc chậm trễ tháo gỡ vướng mắc cho doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ xử lý chất thải là đi ngược lại mục tiêu đề ra. Chính quyền thành phố cần quyết liệt vào cuộc, chủ động rà soát, đơn giản hóa các thủ tục hành chính, tạo hành lang pháp lý thuận lợi để thúc đẩy nhanh việc triển khai nhà máy xử lý Gyps.

Chỉ khi xử lý, tái chế triệt để chất thải Gyps, TP. Hải Phòng mới có thể giải quyết bài toán môi trường nhức nhối kéo dài nhiều năm nay, đồng thời góp phần quan trọng vào việc thực hiện các cam kết phát triển bền vững và bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Việc TP. Hải Phòng đồng hành cùng các đơn vị trong xử lý bã thải Gyps không chỉ giúp tháo gỡ “nút thắt môi trường” cho chính thành phố, mà còn tạo ra hình mẫu tiên phong về phát triển kinh tế tuần hoàn cấp đô thị - nơi “rác thải trở thành tài nguyên”, góp phần xây dựng thành phố cảng xanh, bền vững và hiện đại.

Dự án xử lý bã thải thạch cao phospho của Nhà máy DAP - Đình Vũ không chỉ là một giải pháp công nghệ, mà còn là biểu tượng của một giai đoạn phát triển mới: giai đoạn mà Việt Nam, với tầm nhìn chiến lược, đang từng bước xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, gắn kết chặt chẽ giữa bảo vệ môi trường và tăng trưởng kinh tế.

Hải Phòng: Triển khai mô hình phân loại rác thải rắn tới từng khu phố

Thu Hà - Thanh Thảo