Hành trình nhiệm kỳ IV: Những mô hình vì cộng đồng

Văn phòng đại diện tại TP.HCM được thành lập vào tháng 2 năm 2022 - thời điểm TP.HCM vừa phục hồi sau đại dịch COVID-19, đời sống kinh tế - xã hội còn nhiều biến động. Trong bối cảnh đó, việc xây dựng một tổ chức hoạt động môi trường phi lợi nhuận là điều không dễ dàng. Tuy nhiên, dưới sự lãnh đạo của PGS.TS Lê Hùng Anh - Phó Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam, Trưởng Văn phòng đại diện tại TP.HCM, Văn phòng đã nhanh chóng khẳng định được vai trò của mình.

Chia sẻ với phóng viên, PGS.TS Lê Hùng Anh cho biết: “Chúng tôi không chỉ là một văn phòng đại diện đơn thuần, mà là cầu nối để phát triển tổ chức Hội và hội viên tại khu vực phía Nam, đồng thời lan tỏa nhận thức, kỹ năng và hành động thiết thực đến cộng đồng về bảo vệ môi trường, phân loại rác, sử dụng nước sạch và phát triển bền vững.”

Trong suốt nhiệm kỳ IV, Văn phòng đại diện Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam tại TP.HCM đã kiên trì theo đuổi mục tiêu hành động tới cộng đồng, với trọng tâm là nâng cao nhận thức và hình thành thói quen sống xanh trong đời sống thường nhật của người dân. Những mô hình thiết thực, sáng tạo đã được triển khai đều đặn, từng bước khẳng định vai trò là một trung tâm kết nối, truyền cảm hứng về bảo vệ môi trường tại khu vực phía Nam.

Một trong những chương trình gây tiếng vang lớn là “Thứ Bảy tái chế”, được tổ chức thường xuyên tại nhiều quận, huyện (cũ) như Gò Vấp, Hóc Môn, Quận 1, Bình Thạnh, Quận 10… Với khẩu hiệu “Đổi rác lấy quà”, chương trình khuyến khích người dân mang các loại rác tái chế như nhựa, giấy, lon kim loại đến các điểm tập kết để đổi lấy phần quà thân thiện môi trường. Đây không chỉ là hoạt động phân loại rác, mà còn là công cụ truyền thông hiệu quả để xây dựng ý thức tiêu dùng bền vững. Qua mỗi phiên “Thứ Bảy tái chế”, nhiều gia đình đã dần hình thành thói quen phân loại rác tại nguồn - một yếu tố then chốt trong quản lý bền vững rác thải đô thị.

Bên cạnh đó, mô hình “Chợ xanh cuối tuần” liên kết với Hội Phụ nữ tại huyện Hóc Môn (cũ) cũng là điểm sáng của Văn phòng trong nhiệm kỳ vừa qua. Không đơn thuần là nơi trao đổi nông sản, phiên chợ trở thành không gian giáo dục môi trường và kinh tế xanh khi kết nối người tiêu dùng với các doanh nghiệp sản xuất canh tác hữu cơ, tuần hoàn. Tại đây, người dân không chỉ mua sắm, mà còn được hướng dẫn sử dụng túi thân thiện môi trường, tham gia các buổi chia sẻ về kỹ thuật ủ phân compost phục vụ sản xuất rau hữu cơ, và hướng dẫn giảm thiểu rác thải nhựa trong kinh doanh và sinh hoạt. Mô hình này đã được duy trì hơn một năm, trở thành điểm hẹn quen thuộc cuối tuần của nhiều người dân địa phương.

Trong nỗ lực đưa kiến thức môi trường ứng dụng đến từng hộ gia đình, Văn phòng đã tổ chức hàng chục lớp tập huấn ủ phân compost - một phương pháp xử lý rác hữu cơ đơn giản, hiệu quả và gần gũi. Các buổi tập huấn được triển khai tại các khu dân cư, trường học và các nhóm hội phụ nữ, giúp người dân biết cách tận dụng rác hữu cơ gia đình để tạo phân bón sạch phục vụ trồng trọt. Không chỉ góp phần giảm khối lượng rác thải, hoạt động này còn giúp lan tỏa mô hình kinh tế tuần hoàn quy mô hộ gia đình nhưng thiết thực, phù hợp với điều kiện đô thị và ngoại thành.

Ngoài các chương trình cộng đồng, Văn phòng cũng chú trọng đến các hoạt động chuyên môn, khoa học. Trong nhiệm kỳ IV, nhiều hội thảo chuyên đề đã được tổ chức, tập trung vào các nội dung như công nghệ xử lý nước thải sinh hoạt, kiểm kê và giảm phát thải khí nhà kính, quản lý rác thải và năng lượng tái tạo. Đây là cơ hội để các chuyên gia, doanh nghiệp và đại diện chính quyền địa phương cùng thảo luận, tìm ra những giải pháp phù hợp với điều kiện thực tiễn tại TP.HCM và các tỉnh phía Nam.

Có thể thấy, những mô hình mà Văn phòng triển khai trong nhiệm kỳ qua đều mang tính ứng dụng cao, dễ nhân rộng và đặc biệt là xuất phát từ nhu cầu thực tế của cộng đồng. Dù là chương trình nhỏ lẻ hay hội thảo chuyên môn, tất cả đều hướng đến mục tiêu cuối cùng: xây dựng ý thức môi trường từ gốc, từng bước hình thành nếp sống xanh trong đời sống đô thị hiện đại.

Kết nối đa ngành - Đòn bẩy cho hiệu quả bền vững

PGS.TS Lê Hùng Anh cho biết một trong những yếu tố làm nên thành công của Văn phòng là khả năng kết nối hiệu quả với các tổ chức đoàn thể: Hội Liên hiệp Phụ nữ, Đoàn Thanh niên các quận huyện, trường học và cả doanh nghiệp.

“Chúng tôi không làm một mình. Mỗi chiến dịch đều có sự đồng hành từ các đơn vị khác nhau. Chính sự cộng hưởng này giúp chương trình lan tỏa nhanh, tiếp cận đúng đối tượng và phù hợp với đặc thù địa phương,” ông chia sẻ.

Thông qua các hoạt động phối hợp, Văn phòng đã xây dựng được mạng lưới tình nguyện viên môi trường tại nhiều khu dân cư, hình thành các nhóm hành động nhỏ như “Tổ phụ nữ phân loại rác”, “Đội thanh niên xanh”, “Câu lạc bộ ủ phân sạch”… Đây là lực lượng nòng cốt giúp duy trì và nhân rộng các chương trình sau khi dự án kết thúc.

Tuy đạt được nhiều thành quả nhưng Văn phòng vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức đáng kể. Thứ nhất là nguồn lực hạn chế. Thứ hai là việc sáp nhập hành chính tại TP.HCM vừa qua khiến cho công tác kết nối địa phương bị gián đoạn, đòi hỏi phải thiết lập lại quan hệ phối hợp từ đầu.

Ngoài ra, một rào cản không nhỏ là thói quen sinh hoạt và nhận thức của người dân về phân loại rác, bảo vệ nguồn nước vẫn chưa đồng đều. Tại một số khu vực ngoại thành, người dân còn mang tâm lý “làm một mình cũng chẳng thay đổi được gì”, dẫn đến tâm lý thờ ơ.

Tầm nhìn nhiệm kỳ V: Mở rộng - Kết nối - Sáng tạo

Hướng tới nhiệm kỳ V, Văn phòng đặt ra nhiều mục tiêu chiến lược. Ngoài việc tiếp tục duy trì và phát triển các chương trình hiện có, Văn phòng sẽ mở rộng hoạt động ra các địa phương như Bình Dương (cũ), Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ). Đây là những địa phương có tốc độ đô thị hóa cao nhưng chưa có nhiều mô hình cộng đồng về môi trường.

Ngoài ra, Văn phòng sẽ tăng cường hợp tác với doanh nghiệp trong lĩnh vực công nghệ môi trường, đặc biệt trong việc nâng cao chất lượng nước sin hoạt cho người dân, tái sử dụng nước, và kiểm kê phát thải khí nhà kính.

PGS.TS Lê Hùng Anh cũng cho biết Văn phòng sẽ triển khai chiến dịch "Nước sạch cho vùng ven", phối hợp với các doanh nghiệp cung cấp máy lọc nước để lắp đặt miễn phí tại các trường học, điểm dân cư khó khăn. Bên cạnh đó, sẽ có các chương trình khảo sát chất lượng nước ngầm và tuyên truyền sử dụng nước an toàn tại vùng bị ảnh hưởng bởi xâm nhập mặn.

Nhiệm kỳ IV vừa qua, có thể thấy Văn phòng đại diện Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam tại TP.HCM không chỉ là một địa chỉ hoạt động phong trào, mà thực sự trở thành trung tâm kết nối các nguồn lực xã hội vì môi trường. Từ các mô hình nhỏ trong khu dân cư, đến các hội thảo chuyên sâu, Văn phòng đã và đang góp phần gieo mầm cho một thế hệ công dân xanh biết hành động vì môi trường ngay từ những việc nhỏ nhất.

“Mỗi chương trình tuy nhỏ, nhưng nếu làm bền bỉ, gắn kết và truyền cảm hứng, thì sẽ tạo ra một chuyển động lớn. Bảo vệ môi trường không phải chuyện của riêng ai đó là hành động của từng người dân,” ông Lê Hùng Anh nhấn mạnh.

Với nền tảng đã gây dựng, cộng với khát vọng sáng tạo và mở rộng, nhiệm kỳ mới hứa hẹn sẽ mang đến nhiều bước tiến quan trọng, không chỉ cho TP.HCM mà còn cho cả khu vực phía Nam trong công cuộc gìn giữ nước sạch và bảo vệ môi trường sống bền vững cho thế hệ tương lai.

Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam nhiệm kỳ IV (2019–2024): Hành trình 5 năm nỗ lực vì nước sạch và môi trường bền vững

Thu Hà