Nắng nóng, lũ lụt liên tiếp: Thế giới trong vòng xoáy khí hậu cực đoan
Biến đổi khí hậu - Ngày đăng : 08:00, 11/08/2025
Nắng nóng, lũ lụt liên tiếp: Thế giới trong vòng xoáy khí hậu cực đoan
Chỉ trong hơn một năm qua, từ Bắc Âu đến Đông Nam Á, từ Địa Trung Hải đến Mỹ, hàng tỷ người đã trải qua những đợt nắng nóng và lũ lụt khốc liệt. Các hiện tượng thời tiết cực đoan xuất hiện với tần suất và cường độ chưa từng có, cho thấy biến đổi khí hậu đã vượt xa mức cảnh báo, trở thành thực tế nhãn tiền đang tác động sâu sắc đến kinh tế, xã hội và môi trường toàn cầu.
Nắng nóng, lũ lụt: Thiên tai không còn theo mùa
Từ đầu năm 2025, thời tiết cực đoan liên tiếp xuất hiện trên khắp các châu lục. Theo Earth.org, trong vòng 12 tháng từ tháng 5/2024 đến 5/2025, gần 4 tỷ người (tương đương 49% dân số toàn cầu) đã trải qua ít nhất 30 ngày nhiệt độ vượt ngưỡng nóng nghiêm trọng so với giai đoạn 1991–2020.
Bắc Âu – vốn nổi tiếng khí hậu ôn hòa – lại hứng chịu nắng nóng phá vỡ mọi kỷ lục. Tại Phần Lan, nhiệt độ vượt 30°C suốt 22 ngày liên tiếp – điều chưa từng xảy ra trong lịch sử. Na Uy và Thụy Điển cũng ghi nhận chuỗi nắng nóng kéo dài hơn 10 ngày, cao hơn hẳn mức trung bình mùa hè.
Các quốc gia Tây và Nam Âu như Tây Ban Nha, Pháp, Bồ Đào Nha cũng không thoát khỏi cái nóng thiêu đốt. Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO), chỉ trong 10 ngày từ 23/6 đến 2/7, nắng nóng đã cướp đi sinh mạng khoảng 2.300 người tại 12 thành phố châu Âu; trong đó 65% ca tử vong liên quan trực tiếp đến biến đổi khí hậu.
“Hiện tượng nóng lên toàn cầu không biến mất mà sẽ khốc liệt hơn trong thập kỷ tới. Mùa hè 2025 chỉ là ‘bản xem trước’ của tương lai”, ông Bjorn Samset – chuyên gia khí hậu tại viện CICERO (Na Uy) nhận định.
Không chỉ nắng nóng, mưa lũ cũng hoành hành khắp nơi. Năm 2024, châu Âu chứng kiến trận lũ tồi tệ nhất hơn một thập kỷ, làm hơn 300 người chết, 413.000 người bị ảnh hưởng, thiệt hại 20,5 tỷ USD. Tại Mỹ, Texas hứng lũ quét khi lượng mưa vài ngày bằng bốn tháng, khiến hàng trăm nghìn người mất nhà cửa. Đông Nam Á cũng chứng kiến mưa lớn, ngập lụt trái mùa. Đầu tháng 3/2025, Jakarta (Indonesia) bị ngập sâu, 90.000 người mất nhà, 9 người thiệt mạng, thiệt hại hơn 258 triệu USD.
Ở Việt Nam, bão Wipha tháng 6/2025 gây mưa kỷ lục tại miền Trung, làm 9 người chết hoặc mất tích, 3.500 nhà ngập sâu, hơn 18.000ha lúa và nhiều vùng nuôi thủy sản bị phá hủy.
Biến đổi khí hậu – “Chất xúc tác” của thảm họa
Các nhà khoa học khẳng định, biến đổi khí hậu không trực tiếp tạo ra nắng nóng hay lũ lụt, nhưng làm chúng dữ dội và khó lường hơn. Theo nghiên cứu của World Weather Attribution và Climate Central, số đợt nắng nóng toàn cầu đã tăng gấp đôi do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu; riêng 12 tháng qua ghi nhận ít nhất 67 đợt nắng nóng cực đoan mang dấu ấn rõ rệt của hiện tượng này.
“Khi khí hậu toàn cầu nóng lên, nắng nóng cực đoan sẽ gia tăng về cả tần suất lẫn thời gian”, ông Heikki Tuomenvirta – Viện Khí tượng Phần Lan – cảnh báo.
WMO cho biết, từ năm 2000 đến 2023, số trận lũ toàn cầu đã tăng gấp đôi so với hai thập kỷ trước. Nhiệt độ tăng làm rối loạn mô hình khí hậu, kéo theo hạn hán, mưa lớn bất thường và bão mạnh hơn.
Tổn thất vượt xa những con số
Hệ quả của biến đổi khí hậu không chỉ nằm ở số người chết hay tài sản bị phá hủy. Sốc nhiệt, bệnh hô hấp, dịch bệnh lây qua nước bẩn… gia tăng nhanh chóng ở các khu vực chịu ảnh hưởng. Allianz Research ước tính, nắng nóng có thể làm giảm 0,5 điểm phần trăm GDP châu Âu, trong khi GDP toàn cầu giảm khoảng 0,6%, đặc biệt ở Trung Quốc, Italy, Hy Lạp và Mỹ.
Báo cáo của Aon Climate and Catastrophe Insight 2025 cho thấy, châu Á – Thái Bình Dương thiệt hại hàng tỷ USD chỉ trong 3 tháng đầu năm, chủ yếu do cháy rừng và lũ lụt.
Môi trường cũng chịu tổn thương nặng nề: cháy rừng ở Địa Trung Hải và Balkan, hạn hán kéo dài tại Đông Âu, nước biển dâng đe dọa Jakarta và đồng bằng sông Cửu Long. Hệ sinh thái bị tàn phá, nhiều loài có nguy cơ tuyệt chủng.
Bà Lisa Svensson – Phó Chủ tịch Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP) – cảnh báo: “Các hệ sinh thái tự nhiên đang bị đe dọa nghiêm trọng, kéo theo đó là sinh kế và sự an toàn của hàng triệu cộng đồng”.
Thích ứng khẩn cấp – Hướng tới phát triển bền vững
Các chuyên gia nhấn mạnh, để hạn chế tác động, cần giảm mạnh phát thải khí nhà kính và chuyển đổi sang năng lượng tái tạo như mặt trời, gió, thủy điện. Cùng với đó là đầu tư vào hệ thống cảnh báo sớm, hạ tầng chống ngập, và các mô hình nông nghiệp thích ứng khí hậu.
UNEP cũng khuyến nghị tăng cường giáo dục cộng đồng và hợp tác quốc tế để chia sẻ công nghệ, tài chính, dữ liệu khí tượng – giúp các quốc gia ứng phó hiệu quả hơn.
Nắng nóng, lũ lụt và thiên tai cực đoan không còn là “hiện tượng bất thường” mà đã trở thành “bình thường mới” của một thế giới chịu tác động sâu sắc từ biến đổi khí hậu. Nếu không hành động ngay hôm nay, cái giá phải trả trong tương lai sẽ còn khốc liệt hơn nhiều.