Biến đổi khí hậu

Biến đổi khí hậu gia tăng cường độ: Việt Nam đối mặt thách thức hiện hữu

Phúc Minh • 09/08/2025 11:00

Biến đổi khí hậu không còn là dự báo xa vời. Những biểu hiện rõ rệt từ nắng nóng kỷ lục ở miền Bắc đến bão lũ, xâm nhập mặn nghiêm trọng ở miền Trung và miền Tây đã cho thấy tính cấp bách của việc hành động.

Đầu tháng 8, Hà Nội ghi nhận mức nhiệt cao kỷ lục 40,3°C tại trạm Láng, mức cao nhất từng đo được trong tháng 8 tại đây. Nhiều khu vực khác như: Hà Đông, Sơn Tây hay Phủ Lý cũng chạm ngưỡng 39 - 40°C, đẩy người dân vào tình trạng khốn đốn vì nắng nóng kéo dài, độ ẩm thấp và nhu cầu sử dụng điện tăng vọt.

Trong khi đó, miền Trung lại oằn mình chống chọi với bão Wutip gây mưa lớn, ngập lụt trên diện rộng. Trước đó, siêu bão Yagi (9/2024) gây thiệt hại hơn 83.000 tỷ đồng, ảnh hưởng gần 4 triệu người. Vùng đồng bằng sông Cửu Long tiếp tục chịu tác động từ xâm nhập mặn và thiếu nước, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp và đời sống sinh hoạt.

Theo các chuyên gia khí tượng, nền nhiệt trung bình tại Việt Nam đã tăng 0,5 - 0,7°C trong 50 năm qua. Nước biển ấm lên làm gia tăng tần suất và cường độ bão. Trong khi đó, quá trình đô thị hóa nhanh, thiếu quy hoạch xanh khiến các đô thị thêm “nóng bức” và dễ tổn thương trước biến đổi khí hậu.

Trước hàng loạt nguy cơ hiện hữu, giới chuyên gia kêu gọi cần một chiến lược tổng thể và dài hạn để ứng phó. Trước hết, hệ thống cảnh báo thiên tai cần được nâng cấp, đưa công nghệ AI và dữ liệu vệ tinh vào dự báo thời tiết để cảnh báo sớm và kịp thời. Các địa phương có nguy cơ cao cần có kịch bản sơ tán dân cư, quy hoạch lại vùng dân cư an toàn. Bên cạnh đó, chúng ta cần đầu tư bài bản cho hạ tầng chống lũ, hệ thống đê điều, trạm bơm nước, đồng thời hỗ trợ nông dân chuyển đổi giống cây trồng thích ứng hạn – mặn. Chính phủ cũng cần đẩy mạnh chính sách bảo hiểm nông nghiệp, bảo hiểm thiên tai nhằm giảm thiểu thiệt hại cho người dân.

Đặc biệt, theo cán bộ Chương trình Phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) tại Việt Nam thì việc giảm phát thải khí nhà kính là “chìa khóa căn bản để giải quyết gốc rễ vấn đề. Việt Nam cần cam kết mạnh mẽ hơn trong việc phát triển năng lượng tái tạo, giảm phụ thuộc vào than đá và khuyến khích giao thông công cộng xanh.

Đáng chú ý, Việt Nam đang cập nhật Kịch bản biến đổi khí hậu quốc gia năm 2025, sử dụng các mô hình khí hậu tiên tiến nhất (CMIP6 và CPM) với độ phân giải cao, cho phép mô phỏng chi tiết các hiện tượng cực đoan theo từng vùng.

Theo PGS.TS Phạm Thị Thanh Ngà – Viện trưởng Viện Khí tượng Thủy văn và Biến đổi khí hậu, kịch bản lần này không chỉ mang tính nghiên cứu mà còn có tính ứng dụng cao trong công tác quy hoạch và ra quyết định. Dữ liệu được tích hợp với công nghệ AI, vi khí hậu và vệ tinh sẽ hỗ trợ các địa phương xây dựng chiến lược thích ứng phù hợp.

Chuyên gia Trương Bá Kiên cho biết thêm, kịch bản sẽ được xây dựng theo hướng “mở” để các cơ quan, doanh nghiệp, trường đại học cùng truy cập, sử dụng và cập nhật theo thời gian thực điều cần thiết khi các hiện tượng khí hậu ngày càng biến đổi nhanh và phức tạp.

Việt Nam dù là nước phát thải thấp đang nằm trong nhóm quốc gia dễ bị tổn thương nhất trước biến đổi khí hậu. Việc hành động sớm, mạnh mẽ và có hệ thống là yếu tố quyết định để giảm thiểu tác động và bảo vệ tương lai phát triển bền vững.