Chuyển đổi số – xu thế tất yếu của nông nghiệp

Ngày 18/9/2025, tại Hà Nội, Trung tâm Xúc tiến thương mại Nông nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) tổ chức Diễn đàn “Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo trong phát triển nông nghiệp và bảo vệ môi trường”, trong khuôn khổ Phiên chợ nông sản, đặc sản vùng miền năm 2025.

Phát biểu khai mạc, ông Nguyễn Minh Tiến – Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại Nông nghiệp nhấn mạnh: Nông nghiệp Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu quan trọng, góp phần bảo đảm an ninh lương thực, nâng cao đời sống nhân dân và khẳng định vị thế quốc tế. Tuy nhiên, trước biến đổi khí hậu, suy thoái tài nguyên và áp lực tiêu dùng xanh, ngành nông nghiệp – môi trường đứng trước những thách thức chưa từng có.

Theo ông Tiến, chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo là “động lực then chốt” để ngành nông nghiệp bước sang giai đoạn phát triển mới, hiệu quả, minh bạch, xanh và bền vững hơn.

Tại diễn đàn, ông Nguyễn Kim Phúc – Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết nông nghiệp là một trong tám lĩnh vực ưu tiên chuyển đổi số theo Quyết định 749/QĐ-TTg. Việc ứng dụng AI, Big Data, IoT, Blockchain hay công nghệ vệ tinh có thể giúp tăng năng suất 30%, giảm chi phí nhân công 50% và tiết kiệm 40% tài nguyên nước, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật.

Tuy nhiên, ông Phúc cũng chỉ ra những thách thức lớn: chuyển đổi số mới tập trung ở doanh nghiệp lớn; hạ tầng viễn thông, thiết bị ở nông thôn còn yếu; nhân lực thiếu kỹ năng số; hệ thống dữ liệu phân mảnh và thiếu liên thông.

Ở góc độ vĩ mô, ông Phạm Duy Khánh – Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn (Viện Chiến lược Chính sách nông nghiệp và Môi trường) – nhấn mạnh: năm 2024, kinh tế số Việt Nam đóng góp 18,3% GDP, tăng trưởng 20% so với năm 2023, nhanh nhất Đông Nam Á. Dự kiến đến năm 2025, tỷ trọng này đạt 20,5% GDP và đến năm 2030 là 30–35% GDP, đưa Việt Nam vào top 30 toàn cầu về kinh tế số. Đây là nền tảng để thúc đẩy thương mại nông sản trực tuyến, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường.

Từ làng thông minh đến nông trại số

Diễn đàn giới thiệu nhiều mô hình thực tiễn: Dự án hợp tác giữa Bộ Nông nghiệp và Môi trường với UNDP năm 2023 giúp thanh long Bình Thuận giảm 68% phát thải carbon, tiết kiệm 50% năng lượng nhờ ứng dụng điện mặt trời, đèn LED và app truy xuất nguồn gốc.

Tại Đồng Tháp, mô hình Làng thông minh đang giúp giám sát đất, thủy lợi, canh tác, chăn nuôi, thu hoạch, bảo quản và chế biến bằng công nghệ số, từ đó giảm tổn thất, rủi ro và nâng cao hiệu quả.

Ở xã Yên Hòa (Ninh Bình), toàn bộ 10/10 thôn có internet, 70% người dân dùng smartphone, 90% hộ gia đình truy cập internet di động. Các sản phẩm OCOP được đưa lên sàn thương mại điện tử Postmart, thanh toán QR code triển khai rộng rãi, y tế và giáo dục thông minh được áp dụng, cùng hệ thống AI cho phát thanh tuyên truyền.

Tuy nhiên, theo ông Khánh, thách thức lớn hiện nay là “lệch pha”: người làm công nghệ chưa hiểu nông nghiệp, còn nông dân chưa am hiểu công nghệ, dẫn đến nhiều sản phẩm số chưa phù hợp thực tiễn. Giải pháp là xây dựng ngân hàng dữ liệu quốc gia về nông nghiệp số, thiết lập mạng lưới quan trắc tích hợp, phát triển đội ngũ chuyên gia công nghệ am hiểu đặc thù nông sản; đồng thời nâng cao nhận thức và đào tạo kỹ năng số cho nông dân qua mô hình điểm.

Việc xây dựng làng thông minh cần dựa trên ba trụ cột: Chính quyền số (dịch vụ công trực tuyến liên thông), kinh tế số (quản lý mã số vùng nguyên liệu, thương mại điện tử OCOP) và xã hội số (dịch vụ y tế, giáo dục, văn hóa qua nền tảng số).

Các chuyên gia khẳng định: Chuyển đổi số trong nông nghiệp không chỉ là áp dụng công nghệ, mà còn là đổi mới tư duy, cách làm, để nông nghiệp Việt Nam phát triển hiện đại, hiệu quả, gắn với bảo vệ môi trường sinh thái.

Phiên chợ nông sản, đặc sản vùng miền 2025

Trước thềm diễn đàn, Phiên chợ Nông sản – Đặc sản vùng miền 2025 đã khai mạc tại Khu Hội chợ Triển lãm giao dịch Kinh tế và Thương mại (489 Hoàng Quốc Việt, Hà Nội), diễn ra từ ngày 18 – 21/9/2025 với quy mô 60 gian hàng trên diện tích 1.000m².

Sự kiện quy tụ nhiều hợp tác xã, doanh nghiệp, hội nông dân từ các địa phương như Hà Nội, Lạng Sơn, Lào Cai, Sơn La, Thái Nguyên, Quảng Ninh, Nghệ An, Đắk Lắk… Các sản phẩm phong phú gồm: na và sản phẩm từ Mác mật Lạng Sơn; trà Thái Nguyên; cá một nắng Quảng Ninh; sầu riêng, bơ, mãng cầu Đắk Lắk; cà phê, mắc ca Lâm Đồng; gạo Séng Cù Lào Cai; gạo ST25 Sóc Trăng; cua Năm Căn, yến sào, nem chua Thanh Hóa…

Nhiều sản phẩm được sản xuất theo hướng hữu cơ, sinh thái, ứng dụng công nghệ cao trong chế biến. Ngoài ra, nhiều sản phẩm làng nghề truyền thống, sản phẩm OCOP đạt 3 – 5 sao cũng góp mặt, mang đến cho người tiêu dùng sự lựa chọn phong phú. Phiên chợ còn tổ chức trình diễn ẩm thực vùng miền, kết nối giao thương, hỗ trợ doanh nghiệp mở rộng thị trường.

Đưa OCOP trở thành sáng kiến toàn cầu: Việt Nam chia sẻ mô hình phát triển nông nghiệp bền vững

Mai Hạ