Túi ni lông, thói quen khó bỏ ở chợ dân sinh

Ghi nhận tại nhiều chợ dân sinh trên địa bàn Nghệ An như chợ Vinh, chợ Nghi Kim, chợ Quang Trung, chợ Đô Lương, chợ Hưng Nguyên hay chợ Cầu Giát, túi ni lông vẫn được sử dụng phổ biến ở hầu hết các gian hàng. Từ sạp thịt, hàng cá đến quầy rau củ, hàng khô, đâu đâu cũng thấy túi nhựa mỏng màu đen, xanh hoặc trong suốt được dùng với số lượng lớn.

Chuyên đề: Túi nilon – từ gánh nặng môi trường đến giải pháp sinh học xanh

Ông Thái Văn Hải, Phó Trưởng Ban quản lý chợ Vinh, chia sẻ: “Hiện chợ Vinh có hơn 2.000 hộ tiểu thương đang kinh doanh, và gần như 100% hoạt động buôn bán đều sử dụng túi ni lông. Đây là thực trạng đáng báo động, không chỉ riêng chợ Vinh mà phổ biến tại hầu hết các chợ, cửa hàng kinh doanh trên địa bàn tỉnh.”

Thực tế cho thấy, dù chính quyền và Ban quản lý chợ đã tích cực tuyên truyền, vận động tiểu thương và người dân hạn chế sử dụng túi ni lông, nhưng hiệu quả vẫn chưa cao. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự tiện lợi, giá thành rẻ của túi nhựa, cùng tâm lý “ngại thay đổi” trong sinh hoạt hằng ngày.

Không chỉ tại chợ dân sinh, túi ni lông còn được sử dụng tràn lan ở các cửa hàng tạp hóa, siêu thị lớn nhỏ, cửa hàng tiện lợi và trung tâm thương mại.

Chị Nguyễn Thị Hằng, tiểu thương tại chợ Quang Trung, cho biết: “Túi ni lông vừa rẻ, vừa bền nên được ưu tiên sử dụng. Dù Ban quản lý chợ có tuyên truyền về túi sinh học hay túi giấy, nhưng giá cao và dễ rách nên hầu như không ai sử dụng.”

Tại chợ Cầu Giát , chị Nguyễn Thị Hoa, tiểu thương buôn bán thực phẩm, nói thêm: “Một kg túi chỉ vài chục nghìn đồng, rất tiện lợi và bền, dai. Nếu dùng loại túi khác, chi phí đội lên gấp 3-4 lần, buôn bán nhỏ lẻ như chúng tôi không kham nổi.”

Chị Hạnh, một tiểu thương kinh doanh hộp xốp, túi ni lông tại chợ Vinh, cho biết: “ Hàng ngày số lượng túi ni lông và các loại hộp xốp, nhựa dùng một lần được bán ra với số lượng lớn. Chúng tôi phân phối chủ yếu cho các nhà hàng, quán ăn và các tiểu thương trên địa bàn tỉnh.”

Còn mặt hàng túi giấy, túi ni lông sinh học thì bán chậm hơn, số lượng cũng nhỏ lẻ. Chủ yếu cung cấp cho một số cơ sở bán hàng ăn sơ chế sẵn, giá thành cũng cao hơn nhiều nên người tiêu dùng không lựa chọn, chị Hạnh cho biết thêm.

Gánh nặng môi trường từ sự tiện lợi

Theo Sở Nông nghiệp và Môi trường Nghệ An, toàn tỉnh phát sinh khoảng 1.850 tấn rác thải sinh hoạt mỗi ngày, trong đó rác thải nhựa và túi ni lông chiếm tỷ lệ đáng kể. Phần lớn số này không được phân loại tại nguồn, mà lẫn cùng rác sinh hoạt, gây khó khăn cho công tác thu gom, vận chuyển và xử lý.

Túi ni lông là loại rác khó phân hủy, có thể tồn tại hàng chục, thậm chí hàng trăm năm trong môi trường. Khi bị đốt, chúng sinh ra khí độc; khi chôn lấp, gây ô nhiễm đất, nước ngầm và ảnh hưởng hệ sinh thái. Tại nhiều bãi rác địa phương, túi ni lông chiếm tỷ lệ cao trong lượng chất thải khó xử lý, tạo áp lực lớn cho các đơn vị vệ sinh môi trường.

Ông Thái Văn Hải cho biết thêm: “Hiện nay còn xuất hiện thêm loại rác thải nhựa tái chế mới, như các rổ, giỏ nhựa đựng hoa quả nhập từ Trung Quốc. Những loại này dễ hư hỏng, chỉ dùng một lần, nên lượng rác phát sinh tăng nhanh, gây áp lực nghiêm trọng đến môi trường.”

Mô hình “chợ xanh”, hướng đi cần được nhân rộng

Trước thực trạng trên, một số địa phương và tổ chức đoàn thể ở Nghệ An đã bắt đầu triển khai các mô hình “chợ hạn chế túi ni lông”, “chợ xanh thân thiện môi trường” hoặc “phân loại rác tại nguồn”.

Tuyên truyền tiểu thương các chợ truyền thống không sử dụng túi ni lông khó phân hủy; chuyển đổi sử dụng các sản phẩm bao bì thân thiện với môi trường thay thế dần cho các sản phẩm bao bì nhựa dùng một lần, khó phân hủy. Xây dựng, thúc đẩy phát triển chuỗi cung ứng bền vững; khuyến khích phân phối các sản phẩm thân thiện môi trường, được dán nhãn sinh thái tại các siêu thị, trung tâm thương mại… Tuy nhiên, việc thực hiện vẫn còn nhỏ lẻ, mang tính thử nghiệm, chưa tạo được sức lan tỏa rộng.

Theo ông Hải, để mô hình này phát huy hiệu quả, cần có sự đồng hành, giám sát từ chính quyền, doanh nghiệp và người dân. Đồng thời có các chế tài xử lý vi phạm rõ ràng.

“Thay đổi thói quen sử dụng túi ni lông không thể trong một sớm một chiều. Cần thời gian dài, sự kiên trì và quyết tâm của cả hệ thống chính trị lẫn cộng đồng dân cư,” ông nhấn mạnh.

Giảm túi ni lông, không thể chỉ là phong trào

Nếu chỉ dừng ở các đợt tuyên truyền ngắn hạn, việc hạn chế túi ni lông khó đạt hiệu quả bền vững. Nghệ An cần những chính sách cụ thể để kiểm soát nguồn cung túi nhựa, hỗ trợ giá cho sản phẩm thay thế thân thiện môi trường, và đẩy mạnh phân loại rác tại nguồn.

Cùng với đó, giáo dục cộng đồng, nâng cao ý thức bảo vệ môi trường đến từng cá nhân hộ gia đình, hình thành thói quen tiêu dùng hằng ngày, đó là biện pháp căn cơ và sẽ là chìa khóa giúp Nghệ An tiến gần hơn đến mục tiêu giảm rác thải nhựa, bảo vệ môi trường sống xanh và bền vững.

Hướng đến mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050 theo cam kết quốc gia, Nghệ An đang từng bước xây dựng lộ trình giảm phát thải khí nhà kính, trong đó giảm thiểu rác thải nhựa, túi ni lông được xem là một trong những giải pháp trọng tâm. Việc thay đổi từ những hành động nhỏ, như hạn chế túi ni lông, rác thải nhựa tại chợ dân sinh, không chỉ góp phần làm sạch môi trường mà còn khẳng định cam kết mạnh mẽ của địa phương trong chiến lược tăng trưởng xanh và phát triển bền vững.

Bài 3: Túi nilon vẫn ‘phủ sóng’ siêu thị và chợ truyền thống tại Hà Nội

Hải Yến