Emagazines

Bài 3: Túi nilon vẫn ‘phủ sóng’ siêu thị và chợ truyền thống tại Hà Nội

Hạ Vy • 29/10/2025 15:59

Hà Nội trước bài toán “xanh hóa” tiêu dùng: Khi túi nilon vẫn ngập tràn từ siêu thị đến chợ dân sinh. Dù nhiều điểm bán lẻ đã chuyển sang túi sinh học hoặc khuyến khích người dân mang theo túi cá nhân, thói quen cũ vẫn chưa dễ thay đổi. Nỗ lực giảm rác thải nhựa đòi hỏi sự chung tay của cả chính quyền, doanh nghiệp và cộng đồng để hướng tới một đô thị không túi nilon.

Mỗi ngày tại Hà Nội, từ các siêu thị hiện đại cho đến sạp hàng ở chợ dân sinh, túi nilon vẫn được phát ra với mật độ lớn. Sự tiện lợi, giá rẻ khiến túi nilon trở thành vật dụng “vô hình” trong đời sống tiêu dùng. Thế nhưng, phía sau tính tiện lợi ấy là hệ lụy môi trường nặng nề: Thời gian phân hủy lên tới hàng trăm năm, nguy cơ gây tắc nghẽn hệ thống thoát nước và sự lan truyền của ô nhiễm vi nhựa.

Là một đô thị lớn với nhịp sống nhanh và tốc độ tiêu dùng cao, Hà Nội đang đối diện với thách thức kép: Làm sao để giảm thiểu túi nilon mà vẫn bảo đảm tiện ích cho người dân. Thực trạng sử dụng túi nilon hiện nay ra sao? Rào cản nào khiến việc giảm thiểu gặp khó khăn? Và đâu là lối ra “xanh” khả thi cho đô thị này?

Bức tranh tiêu dùng túi nilon ở siêu thị, cửa hàng tiện lợi và chợ truyền thống tại Hà Nội

Có một sự thay đổi đáng ghi nhận tại nhiều siêu thị lớn ở Hà Nội như Winmart, FujiMart, Co.opmart hay Go!, chuyển sang sử dụng túi tự phân hủy sinh học và áp dụng chính sách thu phí đối với túi nilon thông thường tại quầy tính tiền. Tuy nhiên, thực tế ghi nhận được vẫn còn những khe hở. Tại các quầy rau củ, thịt cá, những cuộn túi nilon mỏng vẫn được đặt sẵn cho khách hàng tự do lấy để bao gói, phân loại thực phẩm mà không hề tính phí.

Theo ghi nhận của PV tại một số quầy hàng có thể thấy hầu hết khách vẫn lấy túi nilon theo thói quen. Nhiều người tiêu dùng vẫn coi việc nhận túi là hiển nhiên, bởi giá túi đã “gộp” trong chi phí mua hàng.

Một số điểm bán có chương trình tích điểm hoặc giảm giá hóa đơn cho khách không lấy túi, nhưng hiệu quả của các chương trình này vẫn chưa đồng đều và lan rộng. Thói quen tiêu dùng ăn sâu khiến hàng động nhỏ như “không lấy túi” vẫn chưa trở thành phản xạ tự nhiên.

Theo Luật Bảo vệ môi trường 2020 và Nghị định 05/2025/NĐ-CP, ngày 06 tháng 01 năm 2025, không sản xuất và nhập khẩu túi ni lông khó phân hủy sinh học có kích thước nhỏ hơn 50 cm x 50 cm và độ dày một lớp màng nhỏ hơn 50 µm, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu hoặc sản xuất, nhập khẩu để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường. Sau ngày 31 tháng 12 năm 2030, dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần (trừ sản phẩm được chứng nhận nhãn sinh thái Việt Nam), bao bì nhựa khó phân hủy sinh học (gồm túi ni lông khó phân hủy sinh học, hộp nhựa xốp đóng gói, chứa đựng thực phẩm) và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa, trừ trường hợp sản xuất để xuất khẩu và trường hợp sản xuất, nhập khẩu bao bì nhựa khó phân hủy sinh học để đóng gói sản phẩm, hàng hóa bán ra thị trường. Tuy nhiên, để đi đến đó, cần sự chuẩn bị đồng bộ cả từ doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng.

Khác với siêu thị, cửa hàng tiện lợi là địa điểm phổ biến được người dân ghé mua bởi tính nhanh – gọn – tiện. Cũng vì vậy, túi nilon được phát miễn phí gần như 100%. khiến lượng túi phát ra rất lớn dù quy mô giao dịch nhỏ.

Là chủ quầy cửa hàng tiện lợi tại khu vực Mễ Trì Thượng (Phường Từ Liêm, Hà Nội), chị Nguyễn Ngọc Mai cho biết, hằng ngày cửa hàng sử dụng số lượng lớn túi nilon để phục vụ khách mua hàng.“Khách xin thêm túi cũng được, mình không tính phí. Một số cô lớn tuổi có mang làn hoặc túi vải, nhưng người trẻ thì hầu như không.”. Nếu thành phố yêu cầu chuyển sang túi sinh học, chúng tôi sẵn sàng tuân thủ, tuy nhiên chi phí nhập túi mới cao sẽ ảnh hưởng lợi nhuận của cửa hàng, chị Mai cho hay.

Theo chị Nguyễn Thị Ngọc Ánh - nhân viên bán hàng tại Winmart+ Mễ Trì Thượng (Phường Từ Liêm, Hà Nội), cửa hàng hiện đang sử dụng túi tự phân hủy theo tiêu chuẩn của công ty, loại túi này bền hơn túi nilon thông thường.

“Túi bên em là loại tự phân hủy theo tiêu chuẩn công ty, bền hơn túi thường. Nhưng khách vẫn thích lấy túi mới, rất ít người mang theo túi cá nhân.” – chị Ánh cho biết.

Nếu siêu thị, cửa hàng đang thay đổi, khuyến khích hạn chế dùng túi nilon thì tại các chợ truyền thống, túi nilon vẫn “ngự trị” tuyệt đối.

Với thói quen “mỗi loại hàng một túi”, thậm chí “mỗi lớp túi” đối với đồ ướt hay đồ nặng (ví dụ: rau + túi đựng bên ngoài) khiến lượng túi phát ra lớn gấp nhiều lần so với siêu thị.

Theo ghi nhận, tiểu thương tại chợ dân sinh bày tỏ lo ngại về túi sinh học thay thế: Giá cao hơn, dễ rách, khách không muốn trả phí túi (nhiều khách vẫn yêu cầu “miễn phí túi”). Chia sẻ về vấn đề này, cô Lương Thị Hiền (tiểu thương bán rau) cho biết: “Nếu nhà nước yêu cầu dùng túi tự phân hủy, tôi vẫn thực hiện, nhưng chắc phải tính phí túi cho khách vì giá nhập đắt hơn.”

Cầm túi đồ vừa mua tại chợ, cô Tâm (khách mua hàng tại khu vực chợ Đồng Xa) chia sẻ, trước đây thỉnh thoảng còn mang làn đi chợ, nhưng nay người bán đã chuẩn bị sẵn túi nilon nên thấy tiện, chỉ cần cầm ví hoặc điện thoại là có thể mua đủ thứ.

Túi nilon – hệ quả của sự tiện lợi, giá rẻ

Có nhiều nguyên nhân khiến cho nhu cầu sử dụng túi nilon của người tiêu dùng vẫn đang ở mức báo động. Trước tiên, phải kể đến bài toán kinh tế. Túi nilon thông thường có giá từ 30.000 - 50.000 đồng/kg, rẻ hơn 2- 4 lần so với túi tự phân hủy. Mức chênh lệch lớn này khiến các tiểu thương và hộ kinh doanh nhỏ ưu tiên lựa chọn túi nilon để tiết kiệm chi phí, nhất là trong bối cảnh cạnh tranh giá bán gay gắt. Bên cạnh đó, việc sử dụng túi nilon miễn phí đã trở thành thói quen cố hữu của cả người bán và người mua. Nhiều khách hàng vẫn coi việc nhận túi là “mặc định” khi mua hàng, trong khi tiểu thương lại xem việc phát túi miễn phí như một cách phục vụ khách hàng. Ngoài ra, đây còn là kẽ hở về mặt chính sách.

Việc thu phí túi nilon chưa được áp dụng đồng bộ, đặc biệt tại các chợ dân sinh. Tình trạng túi “giả sinh học” – dán nhãn thân thiện môi trường nhưng thực chất vẫn là nhựa khó phân hủy làm giảm lòng tin của người tiêu dùng và gây khó khăn cho cơ quan quản lý. Cuối cùng, sự thiếu hụt cơ chế hỗ trợ tiểu thương và người tiêu dùng khi chuyển đổi cũng gây ra những bất tiện. “Liệu có những hỗ trợ cụ thể về tài chính hoặc hướng dẫn kỹ thuật nào từ chính phủ khi chuyển sang dùng sản phẩm thân thiện môi trường hay không?”, thực tế cho thấy đây vẫn đang là câu hỏi mà nhiều tiểu thương, doanh nghiệp băn khoăn trước nghị định đổi mới của thành phố.

Với ưu điểm tiện dụng, bền chắc, giá thành rẻ, túi nilon đang là vật dụng được ưa chuộng và sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, ngành nghề sản xuất, dịch vụ, đời sống sinh hoạt của mỗi người dân. Tuy nhiên chính thói quen sử dụng túi nilon phổ biến đang âm thầm gây ô nhiễm môi trường sống và ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe con người.

Trước hết, túi nilon khó phân hủy, gây tắc nghẽn cống rãnh và hệ thống thoát nước đô thị, làm tăng nguy cơ ngập úng, đặc biệt trong mùa mưa. Khi phân hủy, loại túi này tạo ra vi nhựa – những hạt siêu nhỏ xâm nhập vào đất, nguồn nước và chuỗi thức ăn, đe dọa hệ sinh thái và đa dạng sinh học. Ngoài ra, hiện nay việc xử lý chủ yếu bằng phương pháp chôn lấp hoặc đốt còn làm tăng phát thải khí nhà kính, gây áp lực cho hệ thống xử lý rác thải đô thị vốn đã quá tải. Không chỉ vậy, nhiều nghiên cứu cảnh báo vi nhựa và các chất độc hại phát sinh từ túi nilon có thể gây hại cho sức khỏe con người: Tích tụ trong cơ thể con người, gây rối loạn nội tiết, ảnh hưởng hệ miễn dịch và làm tăng nguy cơ ung thư. Đặc biệt, số lượng túi nilon thải ra môi trường còn gây ra áp lực kinh tế lớn. Mỗi ngày, Hà Nội phát sinh khoảng 80 tấn rác thải nhựa, phần lớn là túi nilon khó phân hủy – chi phí xử lý cao nhưng hiệu quả thấp.

Để có thể giảm túi nilon, cần sự phối hợp của chính quyền – doanh nghiệp – người dân. Chính quyền cần ban hành chính sách cứng rắn, minh bạch và hỗ trợ tài chính cho tiểu thương khi chuyển đổi; tăng cường kiểm soát thị trường, ngăn chặn túi “giả sinh học”. Doanh nghiệp chủ động tìm kiếm giải pháp thay thế bền vững.

Cuộc chiến giảm thiểu túi nilon không chỉ là nhiệm vụ môi trường mà còn là cuộc cách mạng về văn hóa tiêu dùng đô thị. Dù đã có tín hiệu tích cực từ hệ thống siêu thị và một bộ phận người dân, thách thức vẫn nằm ở chợ truyền thống và cửa hàng tiện lợi.

Khi chính quyền, doanh nghiệp và người dân cùng chung tay, những chiếc túi “xanh thật” sẽ dần thay thế túi nilon phổ biến hiện nay. Với vai trò là Thủ đô và trung tâm kinh tế – văn hóa của cả nước, Hà Nội hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu tiên phong trong hành trình xây dựng đô thị không túi nilon, nếu bắt đầu từ những thay đổi nhỏ nhưng kiên trì và quyết liệt hôm nay.