Việt Nam – Nhật Bản mở rộng hợp tác thúc đẩy chuyển đổi năng lượng sạch
Tin trong nước - Ngày đăng : 12:30, 18/11/2025
Việt Nam – Nhật Bản mở rộng hợp tác thúc đẩy chuyển đổi năng lượng sạch
Việt Nam và Nhật Bản đang đứng trước nhiều cơ hội hợp tác sâu rộng trong quá trình triển khai Sáng kiến Cộng đồng châu Á phát thải ròng bằng 0 (AZEC), không chỉ trong lĩnh vực năng lượng mà còn ở các ngành liên quan, nhằm hướng tới mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050.
Sáng 17/11 tại Hà Nội, Bộ Công Thương phối hợp Đại sứ quán Nhật Bản tổ chức Phiên họp cấp cao AZEC lần thứ 4 và Phiên họp cấp cao cơ chế Nền tảng thúc đẩy dự án (PAP) lần thứ 2. Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Hoàng Long và Đại sứ Nhật Bản tại Việt Nam Ito Naoki đồng chủ trì với sự tham dự của đại diện các bộ, ngành, viện nghiên cứu và doanh nghiệp hai nước.
Tại cuộc họp, các đại biểu cho biết Việt Nam đã thành lập “Nhóm Công tác thúc đẩy AZEC/GX” nhằm hỗ trợ quá trình chuyển đổi năng lượng, cải thiện môi trường đầu tư và phát triển nguồn nhân lực. Đồng thời, cơ chế PAP cũng được đưa vào vận hành để thúc đẩy các dự án cụ thể; trong đó, từ tháng 3/2025, một số dự án thí điểm đã được lựa chọn đưa vào danh mục xem xét.
Trong khuôn khổ trao đổi song phương tháng 4 vừa qua, Nhật Bản và Việt Nam xác định 15 dự án là dự án hợp tác ưu tiên. Đến ngày 31/7, sáu dự án đầu tiên đã được xem xét tại phiên họp cấp cao, và tại phiên họp PAP lần này, tổng cộng 9 dự án tiếp tục được bàn thảo (gồm 2 dự án đợt 1 và 7 dự án đợt 2).
Cuộc họp cũng ghi nhận hai nội dung quan trọng: Viện Nghiên cứu kinh tế năng lượng Nhật Bản (IEEJ) trình bày báo cáo phân tích thị trường điện Việt Nam; đồng thời Ngân hàng BIDV và Ngân hàng Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JBIC) trao đổi bản ghi nhớ hợp tác hỗ trợ chuyển đổi năng lượng – một trong 15 dự án thí điểm của AZEC.
Thứ trưởng Nguyễn Hoàng Long đánh giá AZEC là sáng kiến mang ý nghĩa thiết thực đối với tiến trình chuyển đổi năng lượng của Việt Nam. Trên cơ sở kết quả Phiên họp AZEC lần thứ 3, Bộ Công Thương đã phối hợp các bộ, ngành đề xuất nhiều chính sách then chốt, bao gồm cơ chế mua bán điện trực tiếp (DPPA), phát triển điện khí LNG, điện mặt trời mái nhà và các dạng năng lượng tái tạo khác.
Ngày 20/8/2025, Bộ Chính trị đã ban hành Nghị quyết 70-NQ/TW về bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia đến năm 2030, tầm nhìn 2045, làm cơ sở để các bộ, ngành hoàn thiện các cơ chế triển khai. Quốc hội dự kiến cũng sẽ ban hành Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Điện lực trong thời gian tới.
Theo Thứ trưởng Long, việc chia sẻ thông tin tại phiên họp giúp cơ quan quản lý và địa phương hiểu rõ hơn nhu cầu, kỳ vọng của nhà đầu tư Nhật Bản, từ đó điều chỉnh chính sách phù hợp tinh thần Nghị quyết 70 và thúc đẩy tiến độ các dự án AZEC.
Đại sứ Ito Naoki nhấn mạnh tầm quan trọng của đối thoại hai chiều trong việc tháo gỡ khó khăn và hoàn thiện khung pháp lý cho quá trình chuyển đổi năng lượng. Ông cho biết các doanh nghiệp hai nước đang nỗ lực đưa ra nhiều đề xuất nhằm mở rộng không gian hợp tác, đặc biệt trong việc cải thiện môi trường đầu tư.
Tại phiên thảo luận, đại diện IEEJ trình bày tham luận về cơ chế đầu tư phát triển nguồn điện trong bối cảnh nhu cầu điện tăng nhanh và năng lượng tái tạo được sử dụng ngày càng nhiều. IEEJ cho rằng thị trường điện tự do hóa tại châu Âu, Mỹ và Nhật Bản đã thúc đẩy cạnh tranh và tối ưu hóa công suất dư thừa, song trong thập kỷ 2020, đầu tư điện toàn cầu phục hồi mạnh để đáp ứng nhu cầu tăng cao. Nếu không tạo dựng môi trường đầu tư phù hợp, nguy cơ thiếu công suất điện và tăng giá là khó tránh khỏi.
Tại Nhật Bản, chiến lược năng lượng lần thứ 7 được phê duyệt tháng 2/2025 đặt mục tiêu đến năm 2040, năng lượng tái tạo chiếm 40–50% cơ cấu nguồn điện, điện hạt nhân 20% và nhiệt điện 30–40%. Các nhà máy nhiệt điện than hiệu suất thấp sẽ từng bước giảm sản lượng, trong khi nhiệt điện khí LNG tiếp tục được duy trì để bảo đảm công suất nền, hỗ trợ các nguồn năng lượng tái tạo biến động.
Đối với Việt Nam, IEEJ đánh giá nhu cầu điện sẽ tăng mạnh trong giai đoạn tới. Theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh (phê duyệt tháng 4/2025), phụ tải đỉnh năm 2030 dự kiến tăng 1,9–2,2 lần so với 2023, còn tổng công suất nguồn cần tăng 2,3–3 lần. Trong bối cảnh đó, các nhà máy điện khí với tính ổn định cao được xem là nguồn cung thiết yếu bổ trợ cho năng lượng tái tạo.
IEEJ cũng cảnh báo rằng nếu không bảo đảm cơ chế thu hồi chi phí hợp lý, đầu tư nguồn điện lớn kể cả điện khí hay điện hạt nhân sẽ gặp nhiều trở ngại trong môi trường thị trường điện ngày càng cạnh tranh. Vì vậy, nhiều quốc gia phát triển đang triển khai các cơ chế hỗ trợ nhằm bảo đảm doanh nghiệp phát điện có thể thu hồi cả chi phí cố định và biến đổi, giảm chi phí vốn và hạn chế tăng giá điện.
Trong khuôn khổ AZEC, việc xây dựng môi trường đầu tư thuận lợi và tăng cường phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương và doanh nghiệp hai nước được kỳ vọng sẽ góp phần giúp Việt Nam đẩy nhanh mục tiêu trung hòa carbon vào năm 2050. Các hoạt động của PAP cũng sẽ tiếp tục thúc đẩy triển khai các dự án thí điểm từ tháng 3/2025, mở đường cho hợp tác sâu rộng hơn trong lĩnh vực năng lượng sạch giữa Việt Nam và Nhật Bản.
