Doanh nghiệp với mô hình tuần hoàn nước – từ ý thức đến hành động
Nước và cuộc sống - Ngày đăng : 11:22, 02/12/2025
Doanh nghiệp với mô hình tuần hoàn nước – từ ý thức đến hành động
Dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng cho thấy, Đảng và Nhà nước đã xem việc quản lý, bảo vệ và sử dụng hiệu quả nguồn nước là vấn đề chiến lược quốc gia; đặt việc xử lý và tái sử dụng nước thải không chỉ là vấn đề môi trường, mà là vấn đề phát triển bền vững của đất nước - nơi mỗi doanh nghiệp, cơ quan, xí nghiệp đều là mắt xích quan trọng trong chuỗi bảo đảm “an ninh nguồn nước quốc gia”.
Sau 40 năm đổi mới, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của Việt Nam được nâng lên, là nền tảng quan trọng để đất nước vươn mình trong kỷ nguyên phát triển mới. Vai trò, nội dung, phương thức lãnh đạo, cầm quyền của Đảng ngày càng được đổi mới và nâng cao; nền tư tưởng, lý luận được bổ sung, phát triển toàn diện.
Trong bối cảnh Việt Nam bước vào giai đoạn phát triển mới với những yêu cầu ngày càng cao về môi trường, bền vững và chuyển đổi mô hình tăng trưởng, vấn đề tài nguyên nước, cả về bảo đảm nguồn cấp, xử lý và tái sử dụng, đã trở thành một trong những mảng then chốt cần được quan tâm. Các doanh nghiệp, xí nghiệp và cơ quan nhà nước không chỉ là đối tượng chịu tác động của khủng hoảng nguồn nước, ô nhiễm và biến đổi khí hậu, mà còn chính là chủ thể có khả năng thực hiện chuyển đổi từ “tiêu dùng – thải bỏ” sang mô hình “tuần hoàn nước”.
Tầm nhìn chiến lược
Từ khi Luật Tài nguyên nước đầu tiên được ban hành năm 1998, Việt Nam chính thức có cơ sở pháp lý để quản lý tổng hợp nguồn nước, đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong tiến trình hiện đại hóa công tác quản lý tài nguyên nước. Các quan điểm, đường lối của Đảng và chiến lược phát triển quốc gia liên quan đến nước đã được thể chế hóa, từng bước tiếp cận mô hình quản trị tiên tiến của thế giới.
Khi Luật Tài nguyên nước năm 2023 ra đời (sau các Luật Tài nguyên nước năm 1998 và 2012), đã thể hiện tầm nhìn chiến lược lối của Đảng khi đặt trọng tâm vào quản lý tổng hợp theo lưu vực sông, gắn kết chặt chẽ với quản lý theo địa giới hành chính. Luật quy định rõ trách nhiệm phân công giữa các cấp, các ngành trong quản lý, khai thác, sử dụng, bảo vệ nguồn nước, đảm bảo tính thống nhất và hiệu quả.
Quan trọng hơn, Luật đã nhấn mạnh nguyên tắc điều hòa, phân bổ tài nguyên nước công bằng và hợp lý, dựa trên quy hoạch tài nguyên nước và khả năng đáp ứng của từng nguồn nước. Đây là công cụ cốt lõi giúp quản lý, khai thác hiệu quả tài nguyên nước, đồng thời hài hòa lợi ích giữa các địa phương, ngành kinh tế và môi trường sinh thái.
Đến nay, hệ thống văn bản pháp luật về tài nguyên nước đã tương đối đồng bộ, đáp ứng yêu cầu quản lý trong bối cảnh phát triển mới, đặc biệt là chuyển đổi số quốc gia.
Theo dự thảo báo cáo chính trị của Ban chấp hành trung ương Đảng Khóa XIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng, kinh tế, xã hội và môi trường là ba mục tiêu, chỉ tiêu chủ yếu để xây dựng, phát triển đất nước trong 5 năm 2026 – 2030. Trong đó, về môi trường, phấn đấu: “Tỉ lệ che phủ rừng duy trì mức 42%; tỉ lệ xử lý và tái sử dụng nước thải ra môi trường lưu vực các sông đạt khoảng 65 - 70%; lượng phát thải khí nhà kính giảm 8 - 9%; tỉ lệ các cơ sở sản xuất kinh doanh đạt quy chuẩn về môi trường đạt khoảng 98 - 100%; tăng diện tích các khu bảo tôn biển, ven biển đạt tối thiểu 6% diện tích tự nhiên vùng biển quốc gia”.
Điều này cho thấy Đảng và Nhà nước đã xem việc quản lý, bảo vệ và sử dụng hiệu quả nguồn nước là vấn đề chiến lược quốc gia; đặt việc xử lý và tái sử dụng nước thải không chỉ là vấn đề môi trường, mà là vấn đề phát triển bền vững của đất nước - nơi mỗi doanh nghiệp, cơ quan, xí nghiệp đều là mắt xích quan trọng trong chuỗi bảo đảm “an ninh nguồn nước quốc gia”.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu, hạn hán, xâm nhập mặn và ô nhiễm nguồn nước ngày càng trầm trọng, việc sử dụng tuần hoàn nước (tức tái sử dụng, tái chế và xử lý hiệu quả nước thải) đã trở thành giải pháp không thể trì hoãn. Đây cũng là một biểu hiện cụ thể của việc hiện thực hóa chủ trương phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn được Đảng đề ra cho giai đoạn 2026–2030.
Thực trạng đáng báo động trong sử dụng và xử lý nước
Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trung bình mỗi năm, các khu công nghiệp, cơ sở sản xuất trên toàn quốc tiêu thụ hơn 8 tỷ m³ nước sạch, phát sinh khoảng 3 tỷ m³ nước thải công nghiệp. Tuy nhiên, chỉ khoảng 40% lượng nước thải này được xử lý đạt quy chuẩn môi trường trước khi thải ra tự nhiên.
Tại nhiều địa phương, hệ thống xử lý nước thải tập trung vẫn chưa được đầu tư đồng bộ. Nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa còn thiếu năng lực tài chính để xây dựng hệ thống riêng, dẫn đến tình trạng xả thải trực tiếp hoặc vận hành hệ thống xử lý đối phó. Hậu quả là nhiều con sông, hồ nội đô, như Nhuệ – Đáy (Hà Nội), Cầu (Bắc Ninh), Thị Vải (Bà Rịa – Vũng Tàu)… bị ô nhiễm nặng nề, vượt xa ngưỡng cho phép.
Phát biểu tại Hội nghị Thượng đỉnh Hội đồng Nước châu Á (Asia Water Council - AWC) lần thứ 23 và Hội thảo kỹ thuật AWC 2025 diễn ra hồi đầu tháng 11/2025, ông Nguyễn Ngọc Điệp, Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam cho biết lĩnh vực cấp nước đô thị mặc dù đã đạt nhiều tiến bộ như giảm tỷ lệ thất thoát nước và đã khuyến khích được các nhà đầu tư tham gia nhưng nước thải, nhất là nước thải đô thị mới chỉ xử lý được khoảng 20%, gây áp lực lớn lên môi trường. Theo ông Điệp, mô hình tuần hoàn nước chính là chìa khóa để doanh nghiệp vừa tiết kiệm chi phí, vừa bảo vệ môi trường và bảo đảm an ninh nguồn nước quốc gia.
Thực tế, ở nhiều doanh nghiệp, nước sau sử dụng vẫn bị thải bỏ hoàn toàn, trong khi phần lớn có thể được tái xử lý và tái dùng cho các mục đích không đòi hỏi quá cao về chất lượng như nước làm mát, nước vệ sinh công nghiệp, tưới cây, hoặc sản xuất phụ trợ. Tuy nhiên, tỷ lệ tái sử dụng nước tại Việt Nam hiện chỉ đạt dưới 10%, thấp hơn nhiều so với mức trung bình 40–50% của các quốc gia công nghiệp mới ở châu Á.
Tuần hoàn nước – đòn bẩy cho kinh tế xanh và tăng trưởng bền vững
Chủ trương phát triển kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn được nhấn mạnh trong Văn kiện trình Đại hội XIV đã mở ra hướng đi cụ thể cho lĩnh vực tài nguyên nước. Ở đó, doanh nghiệp không chỉ đóng vai trò “người tiêu thụ”, mà trở thành “người kiến tạo giá trị mới” từ chính nước thải của mình.
Một số mô hình tiên phong đã chứng minh hiệu quả rõ rệt. Đó là Công ty cổ phần Thép Hòa Phát Dung Quất (Cty Hòa Phát) đã đầu tư hệ thống tuần hoàn nước làm mát, giúp tiết kiệm khoảng 30.000 m³ nước/ngày, tương đương lượng nước sinh hoạt của 50.000 dân. Với việc đầu tư dây chuyền hiện đại của các nước G7 theo công nghệ tuần hoàn khép kín, giúp tối ưu hóa sản xuất, Cty Hòa Phát đã thu hồi toàn bộ nhiệt dư trong luyện coke, tận dụng khí than dư thừa trong luyện gang, thép làm nhiên liệu cho nồi hơi để phát điện, góp phần bảo vệ môi trường, giảm lượng phát thải CO2.
Hay nhà máy xử lý nước thải Phú Mỹ (Bà Rịa – Vũng Tàu) nay là TP.HCM ứng dụng công nghệ Carrousel® tiên tiến của Royal HaskoningDHV, có công suất xử lý lên đến 30.000 m3/ngày . Đây là nhà máy đầu tiên tại Việt Nam áp dụng quy trình xử lý sinh học hiện đại, cho phép quản lý hiệu quả cả nước thải đô thị và công nghiệp. Dự án còn bao gồm việc xây dựng bốn trạm bơm, mở rộng hơn 100 km mạng lưới đường ống và kết nối 30.000 hộ gia đình cùng hơn 1.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME), từ đó cải thiện điều kiện sống cho khoảng 250.000 cư dân trong khu vực.
Nhiều khu công nghiệp ở Bình Dương và Bắc Ninh đã hình thành mô hình “cụm xử lý và tái sử dụng nước tập trung”, cho phép chia sẻ nguồn nước tái chế giữa các doanh nghiệp, vừa tiết kiệm chi phí đầu tư, vừa nâng cao hiệu quả quản lý môi trường.
Trước đó, phát biểu tại Diễn đàn Nhịp cầu phát triển năm 2024 với chủ đề "Tiến trình Việt Nam phát triển kinh tế xanh và bền vững: Từ chính sách của Chính phủ tới các sáng kiến, giải pháp của địa phương và doanh nghiệp" do Vneconomy phối hợp với Bộ Ngoại giao và UBND TP. Hải Phòng tổ chức ngày 10/4/2024, Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà từng nhấn mạnh: Kinh tế xanh là nhiệm vụ và xu thế không thể đảo ngược, lựa chọn tất yếu mà chúng ta phải chuyển đổi để giữ gìn Trái đất. Phát triển bền vững là chặng đường còn khá xa, nhưng kinh tế tuần hoàn, kinh tế carbon thấp sẽ là những chặng đầu mà chúng ta bắt buộc phải đi qua.
Như vậy, mô hình tuần hoàn nước không chỉ là giải pháp kỹ thuật, mà là một chiến lược phát triển kinh tế – xã hội lâu dài, phù hợp với yêu cầu mà Đảng đã đề ra: phát triển bền vững, tự chủ tài nguyên, và chủ động ứng phó biến đổi khí hậu.
Giải pháp thúc đẩy sử dụng tuần hoàn nước trong doanh nghiệp
Quản lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên, bảo vệ môi trường, chủ động thích ứng với biến đổi khí hậu là một trong 13 định hướng phát triển đất nước giao đoạn 2026 – 2030 được đề cập trong dự thảo báo cáo chính trị của Ban chấp hành trung ương Đảng Khóa XIII tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.
Để hiện thực hóa chỉ đạo trong Văn kiện Đại hội XIV đối với việc sử dụng tuần hoàn nước trong doanh nghiệp, theo các chuyên gia, cần một loạt giải pháp đồng bộ ở cả cấp thể chế, quản trị và công nghệ.
Thứ nhất: Phải hoàn thiện cơ chế, chính sách và tiêu chuẩn kỹ thuật
Nhà nước cần ban hành bộ tiêu chí quốc gia về tỷ lệ tái sử dụng nước trong doanh nghiệp, gắn với đánh giá “doanh nghiệp xanh” và cấp chứng nhận ESG. Đồng thời, xây dựng các cơ chế ưu đãi về thuế, vốn vay xanh, quỹ đầu tư tuần hoàn cho các cơ sở sản xuất đầu tư công nghệ xử lý và tái sử dụng nước.
Thứ hai: Đầu tư công nghệ xử lý và tái tạo nước hiện đại
Doanh nghiệp cần chủ động áp dụng các công nghệ lọc màng, xử lý sinh học nâng cao, màng RO hoặc MBR để tái sử dụng nước thải. Đối với các khu công nghiệp, nên hình thành trung tâm xử lý nước thải tập trung với công nghệ tuần hoàn, giúp giảm chi phí riêng lẻ và nâng cao hiệu quả kiểm soát.
Thứ ba: Tăng cường hệ thống quan trắc, dự báo và cảnh báo rủi ro nguồn nước
Thực hiện đúng tinh thần Văn kiện: “Xây dựng và tích hợp cơ sở dữ liệu quản lý, khai thác tài nguyên, bảo vệ môi trường, thích ứng với biến đổi khí hậu vào cơ sở dữ liệu quốc gia. Phát triển mạnh ngành công nghiệp và dịch vụ môi trường, thúc đẩy xã hội hóa công tác bảo vệ môi trường”, các doanh nghiệp nên lắp đặt hệ thống quan trắc tự động lưu lượng và chất lượng nước thải, kết nối trực tuyến với cơ quan môi trường địa phương. Điều này không chỉ đảm bảo minh bạch, mà còn giúp dự báo sớm nguy cơ sự cố nguồn nước, nhất là trong mùa hạn mặn.
Thứ tư: Xây dựng văn hóa tiết kiệm và tái sử dụng nước trong nội bộ doanh nghiệp
Không thể có tuần hoàn nước bền vững nếu thiếu nhận thức từ con người. Doanh nghiệp cần đào tạo, tuyên truyền để người lao động hiểu rằng mỗi hành động nhỏ như phân luồng nước thải, vận hành đúng quy trình, kiểm soát thất thoát đều góp phần vào an ninh nguồn nước quốc gia.
Thứ năm: Hợp tác liên ngành và phát triển cụm tuần hoàn nước khu vực
Doanh nghiệp nên liên kết với nhau trong cùng khu, cùng chuỗi sản xuất để hình thành cụm tuần hoàn nước liên doanh nghiệp, chia sẻ hạ tầng xử lý và tái sử dụng. Nhà nước đóng vai trò điều phối, hỗ trợ công nghệ và giám sát tiêu chuẩn môi trường.
Theo TS Trần Văn Trà, Phó Viện trưởng Viện Khoa học tài nguyên nước (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), sử dụng nước tiết kiệm và quản lý tuần hoàn nước và nước thải là một phần quan trọng của các mô hình công nghiệp hiện đại. Quản lý nước tuần hoàn yêu cầu tích hợp tất cả các sáng kiến khả thi để thực hiện các nguyên tắc kinh tế tuần hoàn trong lĩnh vực nước và nước thải, bao gồm cả những thay đổi về công nghệ, tổ chức và xã hội. Việc lựa chọn và áp dụng phạm vi hệ thống các nhóm giải pháp tuần hoàn khác nhau tuỳ thuộc yêu cầu và bối cảnh từng quốc gia và địa phương cụ thể.
Từ chỉ đạo đến hành động: Tuần hoàn nước là thước đo năng lực phát triển bền vững
Chủ trương mà Đảng đã nêu trong Dự thảo Văn kiện Đại hội XIV không chỉ là định hướng, mà là lời nhắc nhở: mọi doanh nghiệp đều có trách nhiệm trong bảo đảm an ninh nguồn nước quốc gia.
Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2030 trở thành quốc gia có nền kinh tế xanh và phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050, thì việc chuyển đổi sang mô hình tuần hoàn nước chính là một thước đo năng lực phát triển bền vững của doanh nghiệp.
Khi từng nhà máy, khu công nghiệp, cơ quan công quyền biến “nước thải” thành “nguồn tài nguyên mới”, khi mỗi giọt nước được sử dụng lại nhiều lần trong một chu trình khép kín – đó chính là lúc Việt Nam tiến thêm một bước dài trên con đường xây dựng nền kinh tế xanh, tự chủ và nhân văn.
Phát biểu tại Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam (VBF) thường niên năm 2025 với chủ đề “Doanh nghiệp đồng hành với Chính phủ: Chuyển đổi xanh trong kỷ nguyên số”, diễn ra chiều 10/11/2025 ở Hà Nội, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đề nghị các doanh nghiệp phát huy vai trò tiên phong, dẫn dắt trong việc thực hiện các mục tiêu chuyển đổi xanh; kết nối, hỗ trợ nhau trong quá trình phát triển; phát triển bền vững theo tiêu chí ESG (Môi trường - Xã hội); nâng cao hơn nữa nhận thức, vai trò, trách nhiệm xã hội đối với các vấn đề về môi trường và tăng trưởng xanh, đặc biệt tích cực tham gia đóng góp ý kiến trong quá trình xây dựng, hoàn thiện và thực thi pháp luật về môi trường, kinh tế xanh và phát triển bền vững.
