99% dân số toàn cầu đang sống trong không khí ô nhiễm
Ô nhiễm môi trường - Ngày đăng : 14:00, 14/12/2025
99% dân số toàn cầu đang sống trong không khí ô nhiễm
Báo cáo mới của UNEP cho thấy ô nhiễm không khí hiện diện trên phạm vi toàn cầu, liên quan tới khoảng 9 triệu ca tử vong mỗi năm, trong bối cảnh biến đổi khí hậu tiếp tục làm gia tăng các nguy cơ đối với sức khỏe con người và môi trường.
Ô nhiễm không khí cùng với biến đổi khí hậu đang hình thành một “vòng xoáy rủi ro” ngày càng nghiêm trọng, làm gia tăng các mối đe dọa đối với sức khỏe con người và hệ sinh thái, theo báo cáo vừa được Liên hợp quốc công bố.
Ước tính mỗi năm có khoảng 9 triệu ca tử vong có liên quan đến ô nhiễm không khí, chủ yếu do các bệnh về đường hô hấp, tim mạch và suy giảm hệ miễn dịch.
Báo cáo Triển vọng Môi trường Toàn cầu lần thứ 7 (GEO-7) do Chương trình Môi trường Liên hợp quốc (UNEP) phát hành ngày 9/12 chỉ ra rằng biến đổi khí hậu đang làm trầm trọng hơn tình trạng ô nhiễm không khí và chất thải, đồng thời thúc đẩy suy thoái đất và suy giảm đa dạng sinh học. Khoảng 99% dân số toàn cầu hiện đang phơi nhiễm với ít nhất một dạng ô nhiễm không khí, trong đó hơn 90% số ca tử vong xảy ra tại các quốc gia có thu nhập thấp và trung bình.
Theo GEO-7, sự kết hợp giữa nhiệt độ toàn cầu tăng, nồng độ khí nhà kính cao, quản lý chất thải chưa hiệu quả và chất lượng không khí suy giảm đang tạo ra những tác động tiêu cực sâu rộng đối với sức khỏe cộng đồng, kéo theo tổn thất kinh tế lớn.
Ô nhiễm không khí tiếp tục ở ngưỡng nguy hiểm
Báo cáo cho thấy gần như toàn bộ dân số thế giới đang chịu tác động của ô nhiễm không khí thông qua việc tiếp xúc với bụi mịn, các khí độc hại, vi nhựa, kim loại nặng và khí nhà kính.
Nhiều loại khí nhà kính có thời gian tồn tại dài trong khí quyển như CO2, N2O, cùng với các khí tồn tại ngắn như methane và ozone, tiếp tục gây mất cân bằng bức xạ của Trái Đất.
Tại Tây Âu và Bắc Mỹ, nồng độ khí lưu huỳnh dioxit (SO2) và nitơ dioxit (NO2) đã giảm trong giai đoạn 2000–2019. Ngược lại, tại nhiều khu vực ở châu Á, mức ô nhiễm hai loại khí này lại có xu hướng gia tăng. Đáng chú ý, phát thải methane từ các hoạt động của con người đã tăng khoảng 20% trong vòng hai thập kỷ qua.
UNEP cũng cho biết các bãi chôn lấp và cơ sở xử lý rác thải nằm trong nhóm ba nguồn phát thải methane lớn nhất thế giới, trong khi lượng phát thải thực tế có thể cao hơn nhiều do tình trạng rò rỉ không được kiểm soát.
Tại Bắc Mỹ, Trung Mỹ, châu Âu và Đông Nam Á, nồng độ bụi mịn PM2.5 đã có xu hướng giảm, song ô nhiễm vẫn ở mức đáng báo động tại nhiều siêu đô thị như New Delhi, Tehran hay Lagos.
Một số quốc gia, trong đó có Mexico và Ấn Độ, ghi nhận sự gia tăng đột biến nồng độ bụi mịn vào các dịp lễ hội có bắn pháo hoa. Bên cạnh đó, hoạt động đốt rác lộ thiên vẫn là nguồn phát thải lớn và khó kiểm soát.
Báo cáo cũng cảnh báo về các hạt nano phát sinh từ giao thông và hoạt động công nghiệp – dạng ô nhiễm hiện chưa được theo dõi đầy đủ nhưng tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng đối với sức khỏe tại các đô thị. Những bằng chứng mới cho thấy vi nhựa trong không khí có thể di chuyển xuyên biên giới và gây tác động lâu dài đến con người.
Ô nhiễm không khí đã được xác định là nguyên nhân của nhiều bệnh mãn tính, từ các bệnh về hô hấp, tim mạch cho đến suy giảm nhận thức và nguy cơ sa sút trí tuệ, kể cả ở trẻ em.
Cháy rừng và biến đổi khí hậu tạo vòng lặp nguy hiểm
UNEP cảnh báo rằng cháy rừng và biến đổi khí hậu đang tương tác với nhau theo cách tự khuếch đại. Nhiệt độ tăng cao, các đợt nắng nóng kéo dài và hạn hán – những hiện tượng ngày càng phổ biến do biến đổi khí hậu đã tạo điều kiện thuận lợi cho cháy rừng bùng phát và lan rộng.
Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới, nhiệt độ trung bình toàn cầu năm 2024 cao hơn khoảng 1,55°C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Cháy rừng làm gia tăng mạnh phát thải khí nhà kính, phá hủy diện tích rừng lớn, khiến nồng độ PM2.5 tăng cao và tạo ra các tác động dây chuyền đối với hệ thống khí hậu. Nếu không có những hành động quốc tế quyết liệt, xác suất xảy ra cháy rừng trên phạm vi toàn cầu có thể tăng từ mức 1,31 hiện nay lên 1,57 vào năm 2100.
Báo cáo cũng dẫn ví dụ từ xung đột Nga – Ukraine để cho thấy chiến tranh có thể gây suy giảm nghiêm trọng chất lượng không khí, khi nồng độ PM2.5 tại các khu vực giao tranh tăng gần 10%.
UNEP nhấn mạnh rằng những tác động cộng hưởng của biến đổi khí hậu, suy giảm đa dạng sinh học, thoái hóa đất và ô nhiễm đang khiến thế giới thiệt hại hàng nghìn tỷ USD mỗi năm, và con số này được dự báo sẽ còn tiếp tục gia tăng theo các kịch bản phát triển hiện nay.
