Trung Quốc xây thủy điện lớn nhất thế giới tại Himalaya
Tin Quốc tế - Ngày đăng : 18:00, 21/12/2025
Trung Quốc xây thủy điện lớn nhất thế giới tại Himalaya
Trung Quốc đang triển khai một trong những dự án hạ tầng tham vọng nhất từ trước đến nay, hệ thống thủy điện được cho là lớn và mạnh nhất thế giới, xây dựng trên hạ lưu sông Yarlung Tsangpo (Nhã Lỗ Tạng Bố) tại khu vực Tây Tạng, sâu trong dãy Himalaya.
Dự án có tổng vốn đầu tư ước khoảng 168 tỷ USD và được kỳ vọng tạo ra sản lượng điện vượt xa đập Tam Hiệp – công trình thủy điện lớn nhất thế giới hiện nay. Bắc Kinh coi đây là trụ cột quan trọng trong chiến lược chuyển dịch sang năng lượng sạch, đáp ứng nhu cầu điện ngày càng tăng từ xe điện, quá trình đô thị hóa nhanh và các trung tâm trí tuệ nhân tạo.
Trong chuyến thăm hiếm hoi tới Tây Tạng hồi đầu năm, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình yêu cầu dự án phải được “thúc đẩy mạnh mẽ, có hệ thống và hiệu quả”, nhấn mạnh vai trò của công trình trong bảo đảm an ninh năng lượng, thúc đẩy tăng trưởng và hiện thực hóa các mục tiêu khí hậu dài hạn.
Theo giới chuyên gia, dự án đặt ra thách thức kỹ thuật đặc biệt lớn. Tại khu vực được gọi là “Khúc cua Lớn”, sông Nhã Lỗ Tạng Bố giảm độ cao tới khoảng 2.000m chỉ trong gần 50km, tạo tiềm năng phát điện ước tính khoảng 300 tỷ kWh mỗi năm. Các phân tích từ nguồn mở cho thấy hệ thống có thể bao gồm nhiều đập, hồ chứa và chuỗi nhà máy thủy điện ngầm, kết nối bằng các đường hầm xuyên núi, trong đó một phần dòng sông được chuyển hướng để khai thác độ dốc lớn trước khi nhập lại dòng chính.
Ông Brian Eyler, Giám đốc Chương trình Năng lượng, Nước và Phát triển bền vững của Viện Stimson (Mỹ), nhận định đây có thể là “hệ thống đập tinh vi và phức tạp nhất từng được xây dựng”. Tuy nhiên, ông cũng cảnh báo đây là dự án “rủi ro cao nhất”, do nằm trong khu vực địa chấn mạnh, địa hình hiểm trở và chịu tác động ngày càng rõ của biến đổi khí hậu.
Dù có quy mô và tác động tiềm tàng rất lớn, thông tin về dự án vẫn được Trung Quốc giữ kín. Các tài liệu chính thức chỉ nêu định hướng chung, trong khi thiết kế chi tiết, phạm vi hồ chứa cũng như đánh giá đầy đủ về tác động môi trường và xã hội chưa được công bố rộng rãi. Bộ Ngoại giao Trung Quốc khẳng định dự án đã trải qua “hàng chục năm nghiên cứu”, có các biện pháp bảo đảm an toàn kỹ thuật và bảo vệ sinh thái, đồng thời “không gây ảnh hưởng tiêu cực tới khu vực hạ lưu”.
Tuy vậy, nhiều chuyên gia quốc tế cho rằng khi thiếu dữ liệu minh bạch, việc đánh giá độc lập tác động môi trường, xã hội và an ninh gần như không thể thực hiện. Khu vực “Khúc cua Lớn” được coi là một trong những vùng sinh thái đặc biệt nhất thế giới, với rừng nguyên sinh, hẻm núi sâu và nhiều loài động, thực vật quý hiếm. Dự án cũng kéo theo việc di dời các cộng đồng bản địa như người Monpa và Lhoba, làm dấy lên lo ngại về những xáo trộn lâu dài đối với sinh kế và văn hóa truyền thống.
Không chỉ gây tranh cãi trong nước, công trình còn làm gia tăng lo ngại tại Ấn Độ và Bangladesh – nơi sông Nhã Lỗ Tạng Bố chảy xuống và trở thành sông Brahmaputra, nguồn nước sống còn của hàng chục triệu người. Một số lãnh đạo địa phương Ấn Độ cảnh báo công trình có thể trở thành “quả bom nước” nếu việc điều tiết dòng chảy thiếu minh bạch hoặc phối hợp.
Các chuyên gia nhận định, về lý thuyết, đập thượng nguồn có thể giúp điều tiết lũ, song việc xả nước đột ngột hoặc thiếu chia sẻ dữ liệu có thể làm gia tăng rủi ro thiên tai. Trong bối cảnh Trung Quốc và Ấn Độ đều xem xét các công trình lớn trên cùng lưu vực, nguy cơ “cuộc đua xây đập” tại Himalaya đang ngày càng rõ nét.
Theo ông Eyler, nếu các bên không hợp tác và chia sẻ thông tin minh bạch, rủi ro môi trường và địa chính trị sẽ tiếp tục gia tăng. Siêu dự án thủy điện trên sông Nhã Lỗ Tạng Bố vì thế không chỉ là câu chuyện về năng lượng, mà còn là phép thử lớn đối với cam kết bảo vệ môi trường và hợp tác khu vực của Trung Quốc trong những thập niên tới.
