Sông Tô Lịch - con sông huyết mạch từng một thời là biểu tượng văn hóa, lịch sử của Thăng Long - Hà Nội, nay đã trở thành "dòng sông chết" với màu nước đen kịt và mùi hôi thối đặc trưng. Trong nhiều năm qua, hàng loạt giải pháp đã được đưa ra nhằm cải tạo dòng sông, từ việc bổ cập nước sạch từ hồ Tây, sông Hồng đến triển khai các trạm xử lý nước thải. Tuy nhiên, đến nay, bài toán làm sạch sông Tô Lịch vẫn chưa có lời giải thỏa đáng.

Đầu tháng 3/2025, công nhân vẫn miệt mài nạo vét bùn sông Tô Lịch – bước khởi đầu cho kế hoạch hồi sinh các dòng sông ô nhiễm Hà Nội như Nhuệ, Đáy, Kim Ngưu, Sét, và Lừ.

Từ tháng 2/2025, Công ty Thoát nước Hà Nội triển khai nạo vét khoảng 50.000 - 60.000m³ bùn trước tháng 8/2025, chủ yếu vào ban đêm để hạn chế ảnh hưởng giao thông. Việc này chuẩn bị cho dự án bổ cập nước từ sông Hồng với kinh phí 550 tỷ đồng, cải thiện chất lượng nước sông Tô Lịch.

GS.TS Phạm Quý Nhân: 'Hồi sinh sông Tô Lịch cần nhiều hơn một giải pháp'

Song song đó, Hà Nội đẩy nhanh các dự án xử lý nước thải, trọng tâm là Nhà máy Yên Xá trị giá 16.000 tỷ đồng, công suất 270.000m³/ngày đêm. Hiện dự án đạt trên 90% tiến độ, dự kiến sớm vận hành, giúp giảm ô nhiễm đáng kể.

Chia sẻ với PV Moitruong.net.vn, Kỹ sư Nguyễn Tiến Sơn – Hội viên Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam cho rằng giải pháp bổ sung nước từ sông Hồng tuy mang lại hiệu quả nhanh trong việc làm sạch dòng sông, nhưng đồng thời đặt ra hai bài toán cần giải quyết:

Lượng phù sa lớn: Nước từ sông Hồng mang theo một khối lượng phù sa khổng lồ, đặc biệt trong mùa lũ. Việc này dẫn đến nguy cơ bùn lắng định tại, đòi hỏi công tác nạo vét phải liên tục.

Tài nguyên nước không vô tận: Sông Hồng là nguồn tài nguyên quý giá, việc khai thác đối mặt với nguy cơ suy giảm nguồn nước, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu.

Tận dụng nguồn nước thải từ Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá

Để có một giải pháp bền vững lâu dài và có thể chủ động trong việc cung cấp nguồn nước bổ sung cho sông Tô Lịch mỗi khi bị thiếu, ông Sơn đưa ra giải pháp rất khả thi, đó là sử dụng nước đã qua xử lý từ Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá (công suất 270.000 m³/ngày đêm). Tuy nhiên, nước này chưa đủ sạch để bổ sung trực tiếp vào sông Tô Lịch. Vì vậy, phải đầu tư thêm một hệ thống xử lý nước thải để xử lý nước thải từ Nhà máy nước thải Yên Xá đảm bảo đạt tiêu chuẩn nước sinh hoạt trước khi đưa trở lại sông Tô Lịch.

Ông Sơn cũng lý giải, ở các nước tiên tiến trên thế giới, đặc biệt ở Singapore, nước thải sau khi xử lý bằng công nghệ hiện đại sẽ đạt tiêu chuẩn nước sinh hoạt và quy lại cung cấp cho người dân để sử dụng làm nước sinh hoạt, ăn uống hằng ngày.

"Chúng ta phải coi nguồn nước thải sau xử lý từ Nhà máy xử lý nước thải Yên Xá là một tài nguyên, hằng ngày xả ra ngoài môi trường 270.000 m³/ngày đêm, tại sao chúng ta không sử dụng lại nguồn nước thải từ nhà máy xử lý nước Yên Xá để làm nguồn nước cung cấp cho sông Tô Lịch sau khi đã được xử lý", ông Sơn cho biết thêm.

Ông Sơn cũng dẫn chứng, trên thế giới có nhiều công nghệ lọc nước, xử lý nước hiện đại để có thể xử lý nước thải thành nước sinh hoạt phục vụ cho nhu cầu hằng ngày của người dân. Qua tìm hiểu và thực nghiệm, ông Sơn nhận thấy công nghệ lọc nước sử dụng màng gốm phẳng hay còn gọi là công nghệ lọc OUT TO IN có thể đáp ứng được việc xử lý nước thải từ nhà máy nước thải Yên Xá đạt tiêu chuẩn nước sinh hoạt trước khi bổ sung cho sông Tô Lịch với chi phí rẻ, tiết kiệm nhất.

Ông Sơn mô tả, công nghệ OUT TO IN là công nghệ siêu lọc MF/UF, sử dụng màng gốm phẳng làm từ silicon carbide (SiC), có kích thước lỗ lọc siêu nhỏ 0,1 micromet (0,0001 mm).

- Nguyên lý lọc từ ngoài vào trong (OUT TO IN):

+ Nước cần lọc đi từ ngoài vào trong màng gốm.

+ Các tạp chất như chất rắn lơ lửng, kim loại nặng, vi khuẩn, virus bị giữ lại trên bề mặt màng.

+ Nước sạch đi qua màng và được thu ở hai đầu.

- Cơ chế rửa ngược từ trong ra ngoài:

+ Nước sạch được đẩy ngược ra để loại bỏ lớp cặn bám trên bề mặt màng.

+ Quá trình này diễn ra nhanh chóng, giúp màng hoạt động hiệu quả và bền bỉ.

Màng gốm phẳng có khả năng loại bỏ: Chất rắn lơ lửng (TSS): trên 99%; Vi sinh vật, vi khuẩn: trên 99%; Sắt (Fe) & Mangan (Mn): trên 99%; Virus: trên 90%; Độ đục của nước: dưới 0,1 NTU

Chất lượng nước sau lọc đạt tiêu chuẩn NSF/ANSI 61 (màng đơn) và NSF/ANSI 419 (modul lọc).

Theo đó, sông Tô Lịch có chiều dài 14 km, rộng khoảng 25 m, chứa khoảng 525.000 m³ nước, với phương pháp này cần xây dựng nhà máy xử lý nước với công suất từ 17.000 – 20.000 m³/ngày đêm để xử lý nước thải từ Nhà máy Yên Xá với kinh phí dự kiến từ 55 – 70 tỷ VNĐ.

Sau khi xử lý bằng công nghệ màng gốm, nước sẽ được bổ sung vào sông Tô Lịch với tốc độ dòng chảy từ 0,3 – 0,5 m/p, giúp làm sạch nước sông. Theo tính toán, cứ sau 30 ngày, toàn bộ nước trong sông sẽ được thay mới.

Với phương pháp này, chúng ta có thể: Tận dụng nguồn nước thải đã qua xử lý, giảm áp lực lên tài nguyên nước sông Hồng; Chi phí vận hành thấp, màng gốm có độ bền cao, ít phải thay thế; Góp phần vào nền kinh tế tuần hoàn, tái sử dụng nước thải một cách hiệu quả; Tạo dòng chảy liên tục cho sông, giúp duy trì chất lượng nước lâu dài.

Bổ cập nước sông Hồng “cứu” sông Tô Lịch: Góc nhìn từ chuyên gia

Do vậy, thay vì chỉ bổ cập nước từ sông Hồng, nếu sử dụng thêm công nghệ màng gốm để nâng cấp nước thải thành nước sinh hoạt thì đây là một giải pháp bền vững, giúp hồi sinh sông Tô Lịch một cách lâu dài và hiệu quả.

Làm sạch sông Tô Lịch không chỉ là một nhiệm vụ về môi trường mà còn là một quyết định chiến lược cho tương lai của Hà Nội. Việc bổ cập nước hay xây dựng trạm xử lý nước thải chỉ là một phần của giải pháp. Đã đến lúc đặt môi trường lên ưu tiên hàng đầu, vì một thành phố xanh, sạch và đáng sống.

Thái Bình