Nhựa dùng một lần: Lối sống tiện lợi, hệ quả lâu dài
Emagazines - Ngày đăng : 14:09, 18/06/2025
Từ những chiếc túi nilon mỏng tang đến hộp xốp đựng thức ăn nhanh, nhựa dùng một lần đã trở thành phần không thể thiếu trong đời sống hiện đại. Tuy nhiên, ít ai biết rằng chính thói quen tiêu dùng này đang đẩy môi trường vào tình trạng báo động. Bài viết thuộc Chuyên đề: “Ô nhiễm nhựa - Cuộc khủng hoảng âm ỉ trong lòng đất và đại dương”.
Đồ nhựa dùng một lần
giá “siêu rẻ”
Hiện nay, để phục vụ các thực khách, đa phần các nhà hàng quán ăn, cửa hàng đồ uống, siêu thị tiện ích nhỏ lẻ đều sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần (hộp xốp, túi ni lông, ly cốc, ống hút) do mức giá rẻ lại gọn nhà, tiện lợi sử dụng.
Để hạn chế tình trạng sử dụng đồ nhựa dùng một lần, một số nhà hàng đã chuyển sang sử dụng sản phẩm thân thiện môi trường như hộp cơm, túi ni lông tự phân hủy, đồ bằng giấy bìa, muỗng từ tre…
Các loại vật liệu thân thiện môi trường thường có giá thành khá cao trong khi đó đồ nhựa dùng một lần lại có giá siêu rẻ. Nếu mua với số lượng lớn, giá thành các loại đồ này chỉ có giá từ 300 – 500 đồng/chiếc. Người bán đồ uống thực phẩm với giá bình dân cũng khó lòng lựa chọn loại vật dụng khác để đựng thuận tiện và giá rẻ hơn các loại hộp nhựa dùng một lần.
Chị Hồng Nhung (Thanh Xuân, Hà Nội) chia sẻ: “Tôi thường xuyên mua đồ ăn sáng như xôi, bánh mì, bún riêu mang đi làm. Gần như quán nào cũng dùng hộp xốp, túi nilon để đựng, nhất là vào giờ cao điểm. Nhiều hôm trời nắng nóng, vừa mở túi ra đã thấy mùi nhựa bốc lên, rất khó chịu. Mình cũng lo lắng vì ăn như vậy không tốt cho sức khỏe, nhất là với món có nước nóng. Nhưng nếu không chấp nhận thì gần như không còn lựa chọn nào khác. Tôi từng thử mang theo hộp cá nhân, nhưng nhân viên quán vẫn bỏ thêm rau sống, nước mắm vào các túi nilon nhỏ kèm theo. Thành ra muốn “sống xanh” cũng khó vô cùng.”
Gánh nặng cho môi trường
và sức khỏe
“Về nguyên tắc, những món đồ này đều chỉ được dùng một lần và không được dùng cho đồ ăn nóng. Thế nhưng thực tế, hiện có nhiều cửa hàng bán phở, bán cháo cũng sử dụng túi bóng, đồ nhựa dùng một lần để đựng đồ ăn", TS. Hoàng Dương Tùng cho hay.
Khi túi ni lông, hộp nhựa hay màng bọc thực phẩm đựng cơm canh, thực phẩm nóng ở khoảng 80 độ C, có thể khiến các chất phụ gia như chất hóa dẻo, phẩm màu, chì, cadimi… dễ dàng thôi nhiễm vào thức ăn, sau đó hấp thụ vào cơ thể người qua quá trình sử dụng.
Các hóa chất này tích tụ lâu ngày có thể gây ung thư, gây ảnh hưởng xấu đến phát triển não bộ ở trẻ, làm thay đổi mô, biến đổi nhiễm sắc thể, sảy thai, dị tật bẩm sinh, thay đổi nội tiết tố và nhiều hệ luỵ khác cho sức khỏe con người.
Bên cạnh đó, do nhu cầu sử dụng ngày càng tăng khiến lượng rác thải nhựa, túi ni lông thải ra môi trường ngày càng lớn, trong khi việc quản lý, thu gom, xử lý rác chưa kịp thời, nên hiện tượng đốt rác thải nhựa, túi ni lông còn rất phổ biến.
Túi ni lông và các sản phẩm nhựa dùng một lần, chỉ sử dụng thời gian rất ngắn rồi vứt bỏ, nhưng các sản phẩm này có đặc tính lâu phân huỷ thì tác hại của nó lại vô cùng lớn không chỉ với sức khỏe con người mà còn với môi trường, hệ sinh thái trên trái đất.
Đáng chú ý, hiện nay nhiều sản phẩm ống hút, cốc nhựa hộp xốp dùng một lần chủ yếu được tái chế từ những sản phẩm nhựa đã qua sử dụng.
“Trên thực tế, tại một số làng nghề tái chế rác thải truyền thống vẫn còn tình trạng sử dụng công nghệ lạc hậu để tinh chế nhựa, sau đó nấu thành hạt nhựa để bán cho người sản xuất. Công nghệ lạc hậu không thể giúp loại bỏ được tạp chất độc hại có trong loại nhựa này và khi sử dụng, chúng có thể phát sinh chất độc", TS. Hoàng Dương Tùng nói.
Túi ni lông, ống hút, cốc nhựa dùng một lần, hộp xốp, nước đóng chai nhựa… được tái chế từ những sản phẩm nhựa đã qua sử dụng, một số hóa chất có trong các sản phẩm nhựa này như: chất hoá dẻo, phẩm màu, chì, cadimi… sẽ thôi nhiễm vào thức ăn, sau đó được hấp thụ vào cơ thể người qua quá trình sử dụng.
Loại bỏ nhựa dùng một lần:
Thói quen cần thay đổi
Để thay đổi thực trạng này, cần có sự chung tay của toàn xã hội, trong đó giới trẻ được đánh giá là lực lượng tiên phong và có sức ảnh hưởng lớn.
Thống kê của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có lượng rác thải nhựa lớn nhất thế giới, trong đó giới trẻ là đối tượng tiêu thụ đồ nhựa dùng một lần nhiều nhất. Nguyên nhân chủ yếu xuất phát từ thói quen tiêu dùng nhanh, tiện lợi và sự phát triển mạnh mẽ của thương mại điện tử, đặc biệt là các dịch vụ giao đồ ăn, mua sắm trực tuyến.
Kết quả từ cuộc khảo sát có tên “Hơn 3.000 sinh viên nói gì về văn hóa sản phẩm nhựa dùng một lần” do Chương trình đối tác hành động quốc gia về nhựa Việt Nam (NPAP Việt Nam) và Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam phối hợp thực hiện cho thấy, thế hệ trẻ không chỉ nhận thức rõ vấn đề mà còn mong muốn lên tiếng và hành động nhằm góp phần thay đổi môi trường sống.
Khảo sát được thực hiện từ tháng 11 đến tháng 12/2024 thu hút gần 3.500 phản hồi qua hình thức trực tuyến. Khảo sát nhằm hai mục tiêu chính: Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến nhận thức và thói quen tiêu dùng của giới trẻ và xây dựng cơ sở dữ liệu hỗ trợ các đề xuất, kiến nghị nhằm giảm thiểu ô nhiễm nhựa tại Việt Nam trong tương lai.
Phần lớn sinh viên vẫn duy trì thói quen sử dụng nhựa một lần trong đời sống hằng ngày. Có tới 60% sinh viên xác nhận túi nilon là sản phẩm nhựa dùng một lần phổ biến nhất và cần được ưu tiên trong các giải pháp giảm thiểu ô nhiễm nhựa tại Việt Nam. Đặc biệt, tần suất sử dụng túi nilon trong tuần lên tới 54%, phản ánh mức độ phổ biến của thói quen này. Phân tích sâu hơn các yếu tố tác động đến hành vi tiêu dùng, khảo sát chỉ ra rằng sự tiện lợi là nguyên nhân lớn nhất khiến sinh viên tiếp tục sử dụng nhựa một lần với tỷ lệ lên tới 67%. Bên cạnh đó, giá cả cũng là một rào cản đáng kể khi có 39% sinh viên cho rằng các sản phẩm thay thế nhựa một lần có chi phí cao. Ý thức bảo vệ môi trường và áp lực xã hội cũng có ảnh hưởng nhất định, tác động đến 38% sinh viên. Đáng chú ý, sự sẵn có của các sản phẩm thay thế lại không phải là yếu tố quyết định, nhiều bạn trẻ vẫn lựa chọn nhựa một lần dù đã có các giải pháp thay thế trên thị trường.
Về nhận thức tiêu dùng, khảo sát cho thấy mạng xã hội đóng vai trò quan trọng trong việc truyền tải thông tin về tác hại của nhựa một lần. Có tới 92% sinh viên cho biết họ tiếp cận thông tin này qua các nền tảng Facebook, TikTok, Instagram.
Dưới góc nhìn của sinh viên, hơn 50% đánh giá rào cản lớn nhất trong việc giảm thiểu nhựa một lần chính là thói quen tiêu dùng; 53% nhận định sự tiện lợi là yếu tố khiến họ tiếp tục sử dụng nhựa một lần, trong khi 54% cho rằng thiếu chính sách khuyến khích doanh nghiệp chuyển đổi sang sản phẩm thân thiện với môi trường cũng là một trở ngại lớn.
Theo bà Nguyễn Vũ Linh, Trợ lý Truyền thông và Kết nối của Chương trình đối tác hành động quốc gia về nhựa Việt Nam (NPAP Việt Nam), mặc dù khảo sát chỉ diễn ra trong thời gian ngắn và với quy mô giới hạn, kết quả thu được cho thấy một bộ phận đáng kể giới trẻ Việt Nam đã nhận thức rõ về vấn đề ô nhiễm nhựa, sẵn sàng thay đổi hành vi tiêu dùng và tích cực ủng hộ các chiến dịch truyền thông về sản phẩm xanh. Điều này mở ra nhiều cơ hội để xây dựng những chương trình hành động thực tế nhằm thúc đẩy lối sống bền vững, hướng tới một môi trường xanh - sạch - đẹp hơn trong tương lai.
Giải pháp loại bỏ
nhựa dùng một lần
Theo các chuyên gia, ô nhiễm nhựa đã và đang hiện hữu trong cuộc sống, đe dọa nghiêm trọng đến môi trường và sức khỏe con người. Nguồn gốc của vấn đề xuất phát từ việc sản xuất, tiêu dùng và thải bỏ nhựa một cách thiếu bền vững. Con người đang đánh đổi sự sống bền vững của hành tinh để đổi lấy sự tiện lợi trước mắt. Đã đến lúc cần phải suy ngẫm lại, đặc biệt là giới trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước.
Sử dụng nhựa đã trở thành một phần không thể thiếu trong cuộc sống hiện đại. Từ hàng quán, chợ dân sinh đến siêu thị và các cửa hàng ăn nhanh đều thấy sự hiện diện của các sản phẩm nhựa dùng một lần. Để giải quyết vấn đề này, cần có sự thay đổi từ nhận thức đến hành động của mỗi cá nhân, đồng thời phải có các chính sách hỗ trợ từ Nhà nước nhằm thúc đẩy sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm thay thế.
Tiến sĩ Kim Thị Thúy Ngọc, Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhận định
Một trong những giải pháp quan trọng nhằm giảm thiểu nhựa dùng một lần là thúc đẩy thay đổi hành vi trong cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ. Tiến sĩ Kim Thị Thúy Ngọc cho rằng, hạn chế sử dụng túi nilon và đồ nhựa dùng một lần trong sinh viên có thể được thực hiện thông qua các cuộc thi, câu lạc bộ xanh và chiến dịch môi trường.
Những sáng kiến này không chỉ giúp nâng cao nhận thức mà còn tạo ra động lực để sinh viên chủ động tham gia vào các hoạt động bảo vệ môi trường. Cùng với đó, sự thay đổi của doanh nghiệp trong sản xuất và cung cấp các sản phẩm thay thế cũng đóng vai trò quan trọng.
Bên cạnh yếu tố nhận thức, việc áp dụng các giải pháp cụ thể như chính sách ưu đãi khi sử dụng sản phẩm thân thiện với môi trường, chương trình đổi sản phẩm nhựa dùng một lần lấy các vật dụng tái sử dụng, doanh nghiệp chuyển đổi dần sang bao bì thân thiện là những hướng đi thiết thực.
Nhận thức được mức độ nghiêm trọng của ô nhiễm nhựa, Chính phủ Việt Nam đã đặt mục tiêu giải quyết vấn đề này lên hàng đầu thông qua các điều luật, quy định và chương trình hành động cụ thể. Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 và Nghị định số 08/2022/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo vệ môi trường năm 2020 đã quy định lộ trình hạn chế sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần, bao bì nhựa khó phân hủy sinh học và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa. Theo đó, từ ngày 1/1/2026, không sản xuất và nhập khẩu túi nilon khó phân hủy sinh học có kích thước nhỏ hơn 50cm x 50cm và độ dày một lớp màng nhỏ hơn 50 µm. Sau ngày 31/12/2030, dừng sản xuất, nhập khẩu sản phẩm nhựa sử dụng một lần (trừ sản phẩm được chứng nhận Nhãn sinh thái Việt Nam), bao bì nhựa khó phân hủy sinh học (gồm túi nilon khó phân hủy sinh học, hộp nhựa xốp đóng gói, chứa đựng thực phẩm) và sản phẩm, hàng hóa chứa vi nhựa.
.jpg)
.jpg)