Chuyến thăm của Tổng thống Mỹ sẽ tạo ra cơ hội hợp tác mới

Theo đánh giá của Đại sứ Nguyễn Quốc Cường (nguyên Đại sứ Việt Nam tại Mỹ, nguyên Thứ trưởng Bộ Ngoại giao) thì Tổng thống Joe Biden không phải là Tổng thống Mỹ đầu tiên sang thăm Việt Nam. Kể từ khi bình thường hóa quan hệ năm 1995, Tổng thống Mỹ các đời đều đã thăm Việt Nam. Nhưng đây là lần đầu tiên một Tổng thống Mỹ sang thăm Việt Nam theo lời mời của người lãnh đạo cao nhất là Tổng Bí thư Ban Chấp hành TW Đảng Cộng sản Việt Nam. Điều này là chưa có tiền lệ và cũng nói lên tính chất đặc biệt của chuyến thăm.

Chuyến thăm mang ý nghĩa biểu tượng đặc biệt và những bước phát triển vượt bậc của quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ

Cách đây 8 năm, từ ngày 6 - 10/7/2015, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng thăm chính thức Hợp chúng quốc Hoa Kỳ theo lời mời của Chính quyền Tổng thống Barack Obama. Thời điểm ấy, theo nhìn nhận của các chuyên gia và báo giới, đây là chuyến thăm mang ý nghĩa biểu tượng đặc biệt bởi lần đầu tiên, người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam thực hiện một chuyến thăm chính thức đến Hợp chúng quốc Hoa Kỳ. Chuyến thăm chính thức Hoa Kỳ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cũng là chuyến thăm lịch sử, với nhiều kết quả toàn diện và thực chất.

Thời điểm đó, theo nhìn nhận của báo giới, hình ảnh về “cái bắt tay lịch sử” giữa Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam và Tổng thống Hoa Kỳ ngay tại phòng Bầu Dục, Nhà Trắng - là hình ảnh mang tính biểu tượng, cho thấy quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ đã tiến những bước dài đầy ấn tượng, từ “cựu thù” trở thành “bạn” và giờ đây là Đối tác toàn diện của nhau.

Gần 5 thập kỷ qua, kể từ ngày chiến tranh kết thúc, hai nước Việt Nam - Hoa Kỳ đã nỗ lực hết sức, hết lòng để làm được điều đó. Những năm 1990, 1991, các quan chức ngoại giao hai nước lần đầu tiên gặp nhau để bàn về quan hệ hai nước, đàm phán đầu tiên về bình thường hoá quan hệ. Và việc đêm 11/7/1995 (giờ Hoa Kỳ), Tổng thống Hoa Kỳ Bill Clinton chính thức tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Việt Nam; rạng sáng ngày 12/7/1995 (giờ Việt Nam), Thủ tướng Chính phủ Nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Võ Văn Kiệt chính thức tuyên bố bình thường hóa quan hệ ngoại giao với Hoa Kỳ, đã là dấu mốc lịch sử mang tính bước ngoặt trong quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ.

Từ thời khắc ấy, quan hệ hai nước liên tục phát triển. Từ năm 2000, Lãnh đạo cấp cao hai nước đã thực hiện rất nhiều chuyến thăm lẫn nhau, trong đó, phía Việt Nam những chuyến thăm Hoa Kỳ nổi bật như: chuyến thăm năm 2013 của Chủ tịch nước Trương Tấn Sang, xác lập quan hệ Đối tác toàn diện; Chuyến thăm năm 2015 của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng - lãnh đạo Đảng cao nhất lần đầu thăm chính thức Hoa Kỳ; và chuyến thăm năm 2017 của Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc là nhà lãnh đạo đầu tiên của một nước ASEAN tới Washington sau khi Tổng thống Donald Trump nhậm chức.

Về phía Hoa Kỳ kể từ khi hai nước bình thường hóa quan hệ vào năm 1995, tất cả các tổng thống Hoa Kỳ, dù thuộc đảng Cộng hòa hay Dân chủ, đều đến thăm Việt Nam - có lẽ cũng là nước Đông Nam Á duy nhất mà các đời tổng thống Mỹ đều có chuyến thăm chính thức. Tổng thống Mỹ đầu tiên đến Việt Nam sau khi hai nước thiết lập quan hệ ngoại giao là ông Bill Clinton (tháng 11/2000). Kể từ đó, mỗi đời tổng thống Mỹ đều sang Việt Nam như George W. Bush (tháng 11/2006), Barack Obama (tháng 5/2016). Riêng Tổng thống Donald Trump, trong nhiệm kỳ từ năm 2017 - 2021 đã hai lần sang thăm Việt Nam.

Chuyến thăm của Tổng thống Biden tới Việt Nam sắp tới đánh dấu ông là vị Tổng thống Mỹ thứ hai kể từ năm 1995 đến Việt Nam trong nhiệm kỳ đầu và nếu tính cả chuyến thăm Việt Nam của Phó tổng thống Kamala Harris hồi tháng 8/2021 thì lần đầu tiên cả Tổng thống và Phó Tổng thống Hoa Kỳ sang thăm Việt Nam trong cùng một nhiệm kỳ.

Tất cả những điều đó cho thấy Hoa Kỳ nhìn nhận và coi trọng vị thế cũng như vai trò của Việt Nam như thế nào. Từ sự thuận lợi ấy, quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ liên tục phát triển về nhiều mặt, đặc biệt là kinh tế, thương mại. Năm 2012, thương mại hai nước khoảng 25 tỷ USD thì 10 năm sau, thương mại hai nước lên 139 tỷ USD, tăng hơn 5,5 lần. Việt Nam là một nước đang phát triển nhưng trở thành đối tác thương mại lớn thứ 7 của Mỹ, đó là một kỳ tích. Hiện Hoa Kỳ là một trong những đối tác thương mại lớn nhất của Việt Nam, là thị trường xuất khẩu đầu tiên của Việt Nam vượt mốc 100 tỷ USD. Kim ngạch thương mại hai chiều giữa Việt Nam và Hoa Kỳ đã tăng hơn 240 lần từ khi bình thường hóa quan hệ, từ 451 triệu USD (năm 1995) lên hơn 123 tỷ USD vào năm 2022.

Mỹ đã trở thành thị trường xuất khẩu hàng hóa lớn nhất của Việt Nam. Hai năm vừa qua, xuất khẩu hàng hóa của Việt Nam sang Mỹ đều đạt mức kỷ lục trên 100 tỷ USD. Điều đó cũng góp phần rất quan trọng trong việc cân bằng cán cân thương mại quốc tế chung của Việt Nam với các nước.

Theo đại sứ Nguyễn Quốc Cường, khi xác lập Quan hệ đối tác toàn diện giữa hai nước, hai bên đã xác định được 9 lĩnh vực ưu tiên hợp tác. Từ chính trị, ngoại giao, an ninh, quốc phòng, môi trường, y tế, giao lưu nhân dân… đều có những bước phát triển. Hiện con số du học sinh, sinh viên Việt Nam tại Mỹ là gần 30.000 người. Đây là nguồn lực rất quan trọng đối với sự phát triển của Việt Nam trong tương lai. Đồng thời cũng là những sứ giả để đóng góp vào quan hệ Việt Nam - Mỹ trong thời gian tới.

Nhưng trên hết, điều quan trọng nhất để nói về sự vượt bậc của mối quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ là câu chuyện của sự hận thù của 4-5 thập kỷ trước và phần lớn những gì người Hoa Kỳ hiểu, biết về Việt Nam dường như chỉ như một cuộc chiến tranh hơn là một đất nước. Còn giờ đây, người Hoa Kỳ biết đến Việt Nam là một quốc gia đang phát triển mạnh mẽ, hàng hoá Việt Nam, hai tiếng Việt Nam trở nên quen thuộc với nhiều người Hoa Kỳ, hàng hoá Việt Nam như quả vải, giờ đây, có cơ hội hiện diện tại nhiều siêu thị Hoa Kỳ.

Niềm tin về tương lai hai nước

Theo thông báo của cơ quan ngoại giao hai nước, Tổng thống Hoa Kỳ Joe Biden dự kiến sẽ thăm cấp Nhà nước đến Việt Nam từ ngày 10 - 11/9. Đây là lần đầu tiên một Tổng thống Hoa Kỳ nhận lời mời của Tổng Bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam. Chuyến thăm của Tổng thống Biden cũng đúng vào dịp kỷ niệm tròn 10 năm thiết lập quan hệ Đối tác toàn diện giữa hai nước.

Trước đó, trong thông điệp chúc mừng Việt Nam nhân Quốc khánh 2/9/2023, Ngoại trưởng Antony Blinken bày tỏ ông mong đợi "chuyến thăm lịch sử" của Tổng thống Joe Biden tới Hà Nội. Theo ông, chuyến thăm sẽ là dịp để hai nước điểm lại những gì đã đạt được và "lên kế hoạch cho tương lai chung của hai nước".

Tương lai chung ấy, theo nhìn nhận của phần đa các chuyên gia, các nhà quan sát là hết sức tích cực. TS Pooja Bhatt, nhà nghiên cứu tại New Delhi (Ấn Độ), cho rằng chuyến đi của ông Biden thể hiện sự gắn kết chiến lược của Mỹ đối với khu vực và Việt Nam nói riêng, việc ông Biden thăm Việt Nam ngay sau các cuộc họp liên quan tới G20 ở Ấn Độ "chứng minh tầm quan trọng của Hà Nội đối với việc tăng cường gắn kết của Hoa Kỳ trong khu vực ở nhiều cấp độ khác nhau". Còn nguyên đại sứ Việt Nam tại Hoa Kỳ Nguyễn Quốc Cường thì chia sẻ: Điều tôi ấn tượng và vui mừng nhất là mức độ quan tâm, hiểu biết cao về Việt Nam, là thái độ cởi mở, thẳng thắn và sự ủng hộ nhiệt tình quan hệ Việt Nam - Hoa Kỳ của hầu hết những người Hoa Kỳ tôi gặp. Quả thật, dư địa hợp tác giữa hai bên còn rất lớn".

Nói “dư địa hợp tác giữa Việt Nam - Hoa Kỳ còn rất lớn”, lại nhớ đến buổi tiệc chiêu đãi trọng thể Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng của Chính phủ Hoa Kỳ tối tháng 7 cách đây 8 năm. Phát biểu tại buổi tiệc, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng cho rằng, hai nước đã đi được những bước dài trong 20 năm bình thường hóa quan hệ và hôm nay đang đứng trước những cơ hội mới để thúc đẩy quan hệ Đối tác toàn diện phát triển sâu rộng, thực chất và hiệu quả hơn.

Còn ngài Joe Biden - khi đó là Phó Tổng thống Hoa Kỳ - khi kết thúc bài phát biểu tại cuộc chiêu đãi Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, đã dẫn câu thơ trong Truyện Kiều của đại thi hào Nguyễn Du để bày tỏ tin tương vào tương lai phát triển của đối tác toàn diện Mỹ-Việt Nam: "Trời còn để có hôm nay/Tan sương đầu ngõ vén mây giữa trời". Sương đang dần tan, hay nói như cựu Tổng thống Bill Clinton, “ký ức băng giá về quá khứ đã bắt đầu tan. Những phác thảo của một tương lai ấm áp chung đã bắt đầu hình thành giữa hai nước Việt Nam - Hoa Kỳ”.