(Moitruong.net.vn) – Hơn một lần, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Quý Kiên nhức nhối nêu lên tình trạng nước thải chưa qua xử lý hoặc xử lý chưa đạt chuẩn ồ ạt đổ vào nguồn nước vẫn hàng ngày hàng giờ xảy ra, thậm chí trên diện rộng. Một số con sông đã “chết”, chất lượng nước không đảm bảo cho các mục đích sử dụng đơn giản nhất của người dân.

>> Cà Mau: Kiên quyết xử lý các sai phạm liên quan đến môi trường

>>Thu gom rác điện tử – cách làm tiết kiệm tài nguyên thiên nhiên

PGS.TS Nguyễn Thế Chinh – Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường cho biết, tại các thành phố lớn, lượng nước thải chưa qua xử lý của hàng trăm cơ sở sản xuất công nghiệp xả thẳng ra môi trường là nguyên nhân chính gây ô nhiễm nguồn nước.

Sông, hồ ngày càng bị ô nhiễm khiến cho nhu cầu đơn giản nhất của người dân không được đảm bảo

Ở tất cả các đô thị, hàm lượng BOD5 (nhu cầu oxy hóa sinh học) đều vượt ngưỡng rất cao so với Quy chuẩn kĩ thuật quốc gia về chất lượng nước mặt (QCVN 08:MT:2015).

“Tại nhiều đô thị trên cả nước, sông hồ đã trở thành nơi chứa nước thải, nước tù đọng, không có sự lưu thông. Phần lớn các hồ nội thành, nội thị ở các cấp loại đô thị đều bị ô nhiễm chất hữu cơ và chất dinh dưỡng ở mức độ khác nhau. Ô nhiễm nước hồ xảy ra không chỉ ở các thành phố lớn mà tại các đô thị nhỏ (cấp 2, cấp 3). Ô nhiễm nước mặt hiện là vấn đề nổi cộm tại nhiều địa phương”- đại diện nhóm nghiên cứu của Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường đánh giá.

Đối với nước ngầm, vấn đề ô nhiễm chủ yếu do tác động của sự phát triển công nghiệp, làng nghề cũng như sử dụng phân bón, hóa chất bảo vệ thực vật trong nông nghiệp.

Riêng với ngành công nghiệp dệt may, công nghiệp giấy và bột giấy, hàm lượng nước thải có chứa xyanua và hàm lượng NH3 vượt đến 84 lần so với tiêu chuẩn cho phép.

Dấu hiệu ô nhiễm coliform vượt quy chuẩn cho phép từ hàng trăm tới hàng nghìn lần khiến nhiều sông hồ “thoi thóp” vì ô nhiễm.

Nhóm nghiên cứu của Viện Chiến lược, Chính sách tài nguyên và môi trường chỉ ra rằng, đến nay chưa có hướng dẫn đánh giá thiệt hại cho ô nhiễm hay vi phạm gây ô nhiễm môi trường nước, đặc biệt đối với việc khoanh vùng ảnh hưởng, lượng hóa thiệt hại về mặt sức khỏe, sinh kế của người dân. Từ đó việc quy định bồi thường thiệt hại xảy ra ô nhiễm còn chưa triệt để, thiếu đầy đủ cả về mức độ tài chính và đối tượng được bồi thường.

Sông hồ ngập dầu, mỡ

Công ty Thoát nước Hà Nội đã thực hiện hàng loạt các giải pháp như lắp đặt bè thủy sinh trên 39 hồ; máy sục khí trên 22 hồ để tăng cường khả năng tự làm sạch. Quý 3-2017, Công ty đặt bè thủy sinh cho 17 hồ và lắp máy sục khí cho 10 hồ khác.

Bên cạnh đó, để xử lý ô nhiễm hồ Hà Nội, Công ty Thoát nước còn ứng dụng công nghệ Redoxy-3C làm sạch nước hồ trên địa bàn. Sau xử lý, bước đầu cho thấy nước các hồ đã hết hẳn mùi khó chịu, không còn tình trạng ô nhiễm hữu cơ và đã hạn chế một cách hiệu quả tình trạng phú dưỡng. Công nghệ được áp dụng vào xử lý hồ về cơ bản không ảnh hưởng đến những thành phần thuộc hệ sinh thái thủy sinh như tảo, động vật phù du…

Nhưng đó mới chỉ là phần nổi. Theo nhiều chuyên gia, đây mới giải quyết được phần “ngọn” bởi nguồn nước ở Hà Nội ô nhiễm trầm trọng do nhiều nguyên nhân. Đặc biệt là ô nhiễm do dầu, mỡ động thực vật thải trực tiếp ra hồ từ các quán hàng ăn uống, khách sạn, cửa hàng xăng dầu, khu chế biến, lò mổ, khu dân cư…

Sông Tô Lịch đang bị ô nhiễm nghiêm trọng

Dầu mỡ là loại tạp chất rất nguy hiểm và khó xử lý. Với tính chất không hòa tan trong nước, bám dính cao, nếu không có sự kiểm soát triệt để tại chỗ, mỡ sẽ bị quấn lại với nhau, tạo thành các mảng lớn bám bề mặt hoặc treo bên trong cống. Càng lâu, mỡ sẽ tích tụ và làm tắc nghẽn đường ống thoát nước. Trường hợp mỡ không được xử lý thải ra môi trường sẽ gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng.

Thống kê sơ bộ của Công ty Thoát nước cho biết, trong khu vực nội thành hiện có khoảng 360 nhà hàng, quán ăn lớn xả thẳng nước thải có chứa nhiều dầu mỡ ra môi trường, trong đó nước thải tại 240 cơ sở có hiện tượng dầu mỡ đóng váng, kết tảng hoặc đặc quánh làm tắc nghẽn hệ thống cống thoát nước. Hàng trăm cửa hàng sửa chữa, rửa ô tô, xe máy không có hệ thống xử lý nước thải, hoặc có nhưng không đạt yêu cầu đang xả thải ra môi trường.

Để khắc phục ô nhiễm, thành phố Hà Nội đã tiến hành lắp đặt thử nghiệm thiết bị tách dầu mỡ của (của Hungary) tại ba địa điểm gồm Nhà hàng bia Bảo Vân (số 658 đường Trương Định); Trung tâm bảo dưỡng sửa chữa xe máy Tân Việt (số 4A Tân Mai) và bếp ăn của công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên Thoát nước Hà Nội (số 65 phố Vân Hồ 3). Sau thời gian thử nghiệm, hiệu quả xử lý của thiết bị đã được đánh giá tốt với lượng tách dầu mỡ đạt hơn 90%. Các thông số cơ bản thể hiện chất lượng nước thải như BOD5, COD, TSS, hiệu quả xử lý của thiết bị tách đạt từ 35- 70%…

Nhưng về lâu về dài, tình trạng ô nhiễm dầu mỡ trên sông hồ Thủ đô có được khắc phục triệt để hay không là bài toán không đơn giản.

Thách thức lớn cần cả cộng đồng vào cuộc

Thứ trưởng Trần Quý Kiên khẳng định, vấn đề ô nhiễm nguồn nước, sông hồ đang là vấn đề nóng ở Việt Nam, thu hút sự quan tâm của các cấp, các ngành, cơ quan truyền thông và người dân.

Nguyên nhân trực tiếp và sâu xa của các vấn đề trên bước đầu được xác định là do việc khai thác, sử dụng tài nguyên nước chưa bền vững ở các quốc gia thượng nguồn cũng như trong nội tại đất nước ta phát triển kinh tế – xã hội quá nhanh mà “bỏ quên” trách nhiệm bảo vệ môi trường. Thêm vào nữa, nước ta lại phải hứng chịu các tác động tiêu cực của biến đổi khí hậu khiến cho tình hình trở nên trầm trọng hơn.

Cần sự vào cuộc của cả cộng đồng trong việc làm sạch sông, hồ đang bị ô nhiễm

Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) và các địa phương đang thực hiện việc kiện toàn tổ chức và hoạt động của các Ủy ban Bảo vệ môi trường lưu vực sông, tăng cường phối hợp giải quyết các vấn đề môi trường liên tỉnh…

Bên cạnh xây dựng chính sách, ngành TN&MT tập trung quyết liệt vào công tác thanh tra, kiểm tra về bảo vệ môi trường, xử lý nghiêm những hành vi vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường: buộc tất cả các khu, cụm công nghiệp xây dựng mới phải hoàn thành hệ thống xử lý nước thải trước khi đi vào hoạt động…

Theo nhiều chuyên gia, điều quan trọng hơn cả là nâng cao ý thức của cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường, giữ gìn nguồn nước sạch trong cộng đồng dân cư. Nếu không kêu gọi cộng đồng chung tay, dù các ngành chức năng có ráo riết hành động đến mấy, thì người dân vẫn vô tư kinh doanh, mở trang trại… rồi hồn nhiên xả thải ra sông hồ; cuối cùng, công cuộc “hồi sinh” nguồn nước ở nhiều địa phương sẽ càng ngày càng xa vời.

Theo Ngày nay