Hà Nội: Giải quyết rác thải bằng tư duy hệ thống và kỷ cương quản lý

Trong bức tranh tổng thể về ô nhiễm môi trường ở Thủ đô, rác thải sinh hoạt đang là “điểm nghẽn” dai dẳng và tác động trực tiếp nhất đến chất lượng môi trường sống. Hiện nay, mỗi ngày trên địa bàn thành phố phát sinh hơn 7.600 tấn rác thải sinh hoạt. Chỉ cần một khâu trong chuỗi thu gom – vận chuyển – xử lý bị ách tắc, hệ quả lập tức hiện hữu trên từng tuyến phố, khu dân cư, gây ô nhiễm, mất mỹ quan đô thị và làm suy giảm chất lượng sống của người dân.

Thực tiễn đó cho thấy, bài toán rác thải sinh hoạt không thể giải quyết bằng các biện pháp tình thế, mà đòi hỏi cách tiếp cận căn cơ, đồng bộ, với tầm nhìn dài hạn và sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống quản lý đô thị.

Chuyển từ chôn lấp sang xử lý hiện đại

Nhiều năm qua, áp lực rác thải sinh hoạt tại Hà Nội không chỉ xuất phát từ khối lượng phát sinh lớn, mà còn do mô hình xử lý chưa theo kịp tốc độ đô thị hóa. Việc phụ thuộc kéo dài vào phương thức chôn lấp khiến các khu xử lý rác nhanh chóng quá tải, phát sinh nguy cơ ô nhiễm thứ cấp và tiềm ẩn những bất ổn xã hội.

Bên cạnh đó, phân loại rác tại nguồn triển khai chưa đồng bộ; công tác duy trì vệ sinh môi trường ở một số địa bàn còn thiếu ổn định; kỷ luật trong thu gom, vận chuyển có lúc, có nơi chưa nghiêm. Những tồn tại này tạo thành “nút thắt” kéo dài, khiến bài toán rác thải sinh hoạt của Thủ đô luôn trong trạng thái căng thẳng.

Trong bối cảnh đó, việc thành phố ban hành Kế hoạch số 37/KH-UBND ngày 26-12 triển khai các giải pháp khắc phục điểm nghẽn về môi trường, trong đó xác định rõ xử lý rác thải sinh hoạt là nhiệm vụ trọng tâm, cho thấy sự chuyển biến rõ rệt trong tư duy chỉ đạo.

Theo ông Nguyễn Văn Quý, Trưởng phòng Quản lý chất thải rắn (Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội), một trong những giải pháp mang tính đột phá là tái cấu trúc hệ thống xử lý rác, từng bước giảm phụ thuộc vào chôn lấp, chuyển mạnh sang công nghệ đốt rác phát điện và tái chế.

“Đây là hướng đi tất yếu đối với một đô thị đặc biệt. Nếu tiếp tục xử lý rác theo phương thức cũ, Hà Nội sẽ sớm rơi vào thế bế tắc. Đầu tư các nhà máy xử lý rác hiện đại không chỉ giải quyết bài toán môi trường trước mắt, mà còn là yêu cầu của phát triển bền vững lâu dài”, ông Nguyễn Văn Quý nhấn mạnh.

Để hiện thực hóa định hướng này, thành phố đã chỉ đạo nâng công suất Nhà máy điện rác Sóc Sơn, mở rộng Nhà máy xử lý rác Xuân Sơn, đồng thời triển khai các dự án đốt rác phát điện theo hình thức PPP tại khu vực Nam Sơn. Đây được coi là bước tháo gỡ “nút thắt” căn bản nhất, bởi chỉ khi khâu xử lý cuối cùng được bảo đảm ổn định, toàn bộ hệ thống thu gom – vận chuyển rác thải sinh hoạt mới có thể vận hành thông suốt, bền vững.

Siết kỷ cương thu gom, nâng chất lượng từ cơ sở

Song song với đầu tư hạ tầng, Hà Nội xác định rõ, “điểm nghẽn” rác thải không thể tháo gỡ nếu thiếu kỷ cương trong tổ chức thực hiện, đặc biệt ở cấp cơ sở. Thành phố đã đẩy mạnh phân cấp cho chính quyền xã, phường trong quản lý vệ sinh môi trường; gắn trách nhiệm người đứng đầu với tình trạng tồn lưu rác, điểm tập kết tự phát trên địa bàn. Việc tổ chức đấu thầu công khai các gói duy trì vệ sinh môi trường được coi là công cụ quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, chấm dứt tư duy “làm cho xong việc”.

Từ phía các đơn vị trực tiếp thực hiện, những yêu cầu mới cũng đặt ra áp lực đổi mới mạnh mẽ. Ông Nguyễn Thanh Sơn, Phó Tổng Giám đốc Công ty TNHH MTV Môi trường đô thị Hà Nội, cho biết thành phố yêu cầu rất cao về thời gian thu gom, chất lượng làm sạch và khả năng phản ứng nhanh trước phản ánh của người dân. Điều này buộc doanh nghiệp phải tăng cường cơ giới hóa, giám sát bằng công nghệ và siết chặt kỷ luật lao động.

Đặc biệt, thành phố yêu cầu các đơn vị vệ sinh môi trường ứng dụng camera, GPS, phần mềm quản lý tuyến thu gom nhằm minh bạch hóa trách nhiệm, hạn chế tình trạng né tránh, đùn đẩy trong quá trình thực hiện nhiệm vụ.

Một “điểm nghẽn” khác mang tính đặc thù là sự thiếu đồng thuận xã hội trong việc bố trí các cơ sở xử lý rác. Thực tế cho thấy, dù công nghệ xử lý ngày càng hiện đại, việc triển khai các dự án vẫn gặp không ít khó khăn trong công tác giải phóng mặt bằng và tạo sự đồng thuận của người dân khu vực lân cận. Vì vậy, thành phố xác định, cùng với đầu tư công nghệ, cần minh bạch thông tin, tăng cường đối thoại và bảo đảm quyền lợi chính đáng của người dân vùng dự án. Đây là điều kiện tiên quyết để các công trình xử lý rác có thể vận hành ổn định, lâu dài.

Theo ông Nguyễn Minh Tấn, Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, xử lý rác thải sinh hoạt không chỉ là câu chuyện kỹ thuật, mà còn là phép thử đối với năng lực quản trị của chính quyền các cấp. Điểm mới trong cách làm của thành phố là gắn giải pháp kỹ thuật với trách nhiệm chính trị, coi hiệu quả xử lý rác là một tiêu chí quan trọng đánh giá năng lực điều hành.

Với định hướng rõ ràng, lộ trình cụ thể và sự vào cuộc đồng bộ của các sở, ngành, chính quyền cơ sở cùng doanh nghiệp vệ sinh môi trường, Hà Nội đang từng bước tháo gỡ “điểm nghẽn” rác thải sinh hoạt. Quan trọng hơn, thành phố cũng gửi đi thông điệp mạnh mẽ: không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng, và xử lý rác thải sinh hoạt phải được coi là nền tảng cho một Thủ đô xanh, văn minh và đáng sống.

Đà Nẵng chuẩn bị đấu thầu dịch vụ thu gom, xử lý rác thải