Hai dạng tăng huyết áp khiến người trẻ dễ bị đột quỵ, nhồi máu cơ tim

Theo TS.BS. Bùi Thế Dũng - Trưởng khoa Nội-Tim mạch, Bệnh viện Đại học Y Dược thành phố Hồ Chí Minh, tăng huyết áp được mệnh danh là “kẻ giết người thầm lặng”, thường không có triệu chứng, nhưng khi có sẽ rất nguy hiểm. Không ít trường hợp đột quỵ, nhồi máu cơ tim đưa tới viện cấp cứu mới phát hiện bị tăng huyết áp. Vậy tăng huyết áp là bệnh gì, nguyên nhân, triệu chứng và có cách nào để phòng tránh bệnh tăng huyết áp hay không?

Hai dạng tăng huyết áp

Huyết áp là áp lực của dòng máu lên thành mạch. Huyết áp gồm có hai con số (ví dụ 140/80mmHg, 130/90mmHg). Số cao hơn gọi là huyết áp tâm thu (huyết áp tối đa), số thấp hơn là huyết áp tâm trương (huyết áp tối thiểu). Theo khuyến cáo hiện nay của Hội tim mạch Châu Âu và Hội tim mạch Việt Nam, gọi là tăng huyết áp khi huyết áp tâm thu ≥140mmHg và/hoặc huyết áp tâm trương ≥ 90mmHg (Hội Tim mạch Hoa Kì coi huyết áp ≥130/80mmHg là tăng huyết áp). Tức là huyết áp bình thường phải nhỏ hơn 140/90mmHg

Tăng huyết áp là bệnh diễn biến thầm lặng qua nhiều năm tháng, đa phần phát hiện tình cờ hoặc chỉ khi bệnh nhân có biến chứng mới được phát hiện. Tăng huyết áp gây ra nhiều hậu quả xấu nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời như: nhồi máu cơ tim, nhồi máu não, suy thận…

Tăng huyết áp được chia làm hai thể: tăng huyết áp tiên phát (tăng huyết áp vô căn) và tăng huyết áp thứ phát (tăng huyết áp có nguyên nhân). Tăng huyết áp vô căn là thể tăng huyết áp thường gặp nhất, chiếm 90% và không xác định được nguyên nhân gây tăng huyết áp.

Cơn tăng huyết áp là tình trạng huyết áp đột ngột tăng cao lên trên 180/120mmHg. Cơn tăng huyết áp được chia làm hai loại: tăng huyết áp cấp cứu và tăng huyết áp khẩn cấp. Tăng huyết áp cấp cứu được định nghĩa là huyết áp tăng trên 180/120mmHg và có bằng chứng tổn thương cơ quan đích (bệnh não tăng huyết áp, tổn thương võng mạc, suy thận cấp, nhồi máu cơ tim, lóc tách động mạch chủ). Tăng huyết áp khẩn cấp thì chưa có tổn thương cơ quan đích. Nhưng cả hai thể đều phải điều trị ngay và kịp thời.

Nguyên nhân bệnh Tăng huyết áp

Nguyên nhân tăng huyết áp cũng được chia thành hai nhóm trong đó tăng huyết áp vô căn thì không xác định được nguyên nhân. Còn tăng huyết áp thứ phát, các nguyên nhân có thể gặp gồm: Các bệnh lý về thận: viêm cầu thận cấp, viêm cầu thận mạn, sỏi thận, hẹp động mạch thận;

Các bệnh nội tiết: U tủy thượng thận, Cushing, cường Aldosteron, cường giáp,..

Các bệnh lý tim mạch: hở van động mạch chủ (gây tăng huyết áp tâm thu đơn độc), hẹp eo động mạch chủ (gây tăng huyết áp chi trên), hẹp xơ vữa động mạch ảnh hưởng đến động mạch thận

Do thuốc: cam thảo, thuốc tránh thai, một số thuốc cường giao cảm

Nguyên nhân khác: ngộ độc thai nghén, rối loạn thần kinh

Tăng huyết áp thường không có triệu chứng gì đặc biệt trong một thời gian dài. Đôi khi người bệnh có thể thấy đau đầu, đau ngực, khó thở khi có cơn tăng huyết áp. Hoặc những triệu chứng của tổn thương cơ quan đích: nhìn mờ, đau ngực dữ dội, tiểu máu, liệt nửa người (đột quỵ não)…nhưng khi có những triệu chứng này tiên lượng thường không tốt.

Bệnh Tăng huyết áp ngày càng trẻ hóa

Trước đây, đối tượng nguy cơ bệnh Tăng huyết áp đa phần là nam giới, phụ nữ mãn kinh, tiền sử gia đình có người tăng huyết áp,…nhưng thời gian gần đây, người mắc bệnh tăng huyết áp càng trẻ hóa. Một số điều tra tại Việt Nam cho thấy tăng huyết áp ở người trẻ khá cao, dao động từ 4 – 5% trong tổng số người tăng huyết áp. Con số này cũng đã gia tăng so với trước đây.

Theo TS.BS. Bùi Thế Dũng, số người ở lứa tuổi trên 40 mắc bệnh Tăng huyết áp vô căn (không có nguyên nhân), chiếm tỷ lệ 90 – 95% trong tổng số người tăng huyết áp. Trong khi đó số người dưới 40 tuổi mắc bệnh tăng huyết áp có nguyên nhân chiếm đa số, thậm chí có những người còn trẻ hơn. Trong nhóm này có nhiều yếu tố gây bệnh.

Cũng theo tài liệu y tế, nguyên nhân tăng huyết áp ở người trẻ có liên quan trực tiếp tới thói quen lối sống, có thể kể tới như ăn nhiều thực phẩm chế biến sẵn, thực phẩm đóng hộp, thực phẩm ngâm muối. Các thực phẩm này chứa nhiều muối, làm huyết áp tăng lên.

Nhóm người ít vận động, ngồi nhiều khiến cơ thể giữ lại nhiều muối, làm tăng huyết áp. Căng thẳng trong công việc, làm việc nhiều, ít ngủ.

Một bộ phận giới trẻ có thói quen “cày đêm”, khi làm khuya thường dùng các chất kích thích như: thuốc lá, nước tăng lực, cà phê… Những chất này kích thích nhịp tim, làm huyết áp tăng cao.

Ngoài ra, còn có một số yếu tố nguy cơ khác làm tăng huyết áp ở người trẻ, như bệnh thận. Đây là nguyên nhân hàng đầu gây tăng huyết áp ở người trẻ do thận giữ muối và nước, đẩy huyết áp tăng cao. Người thừa cân, béo phì cũng có nguy cơ tăng huyết áp cao hơn so với người bình thường.

Để phát hiện bệnh tăng huyết áp, theo TS.BS. Bùi Thế Dũng, mỗi người chỉ cần đo huyết áp ít nhất 1 lần/năm từ lứa tuổi 18 trở lên. Trường hợp phát hiện tăng huyết áp, người bệnh cần đi khám thêm các chuyên khoa tim mạch để xác định nguyên nhân và có hướng điều trị hiệu quả.

Nếu tăng huyết áp do thừa cân, người bệnh sẽ được tư vấn giảm cân, thay đổi chế độ ăn. Nếu do ăn quá nhiều thực phẩm chế biến sẵn, sẽ được tư vấn giảm muối và thay đổi lối sống, tăng cường tập luyện thể dục thể thao.

Bác sĩ cũng khuyến cáo, khi có bất cứ biểu hiện bất thường nào trong cơ thể như đau xương khớp, đau đầu kéo dài,… cần đi khám tại các cơ sở y tế tin cậy. Đặc biệt, không nên lạm dụng thuốc giảm đau vì bản thân các loại thuốc này cũng có thể gây tăng huyết áp.

Phòng ngừa bệnh Tăng huyết áp

Chế độ ăn: giảm muối, nhiều rau xanh, ít mỡ động vật thay bằng dầu thực vật;

Tập thể dục thường xuyên: ít nhất 30 phút mỗi ngày, 5 ngày mỗi tuần;

Bỏ thuốc lá, thuốc lào;

Giảm cân, duy trì chỉ số khối cơ thể (BMI) từ 18,5-22,9 kg/m2

Duy trì vòng bụng dưới 90cm ở nam và dưới 80cm ở nữ;

Hạn chế uống rượu bia;

Tránh lo âu, căng thẳng thần kinh, thư giãn nghỉ ngơi hợp lý.

Những thói quen xấu ngày nắng nóng tiềm ẩn nguy cơ gây đột quỵ