Bìm bôi hoa vàng: Thực vật ngoại lai xâm hại rừng Việt Nam

(Moitruong.net.vn) – Lo ngại bìm bôi hoa vàng xâm hại đến hệ sinh thái của Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, giới chức Quảng Bình đã có kế hoạch tiêu diệt loài cây này. Các nhà khoa học cũng vào cuộc, hiến kế diệt loài thực vật ngoại lai.

Bìm bôi hoa vàng là loài ngoại lai xâm hại các cánh rừng của Việt Nam. 

Loài thực vật ngoại lai gây ảnh hưởng đến sự phát triển của rừng

Bìm bôi có nhiều phụ loài phân biệt rõ nhất ở màu hoa trắng, tím và vàng. Trong đó bìm bôi hoa vàng tên khoa học Merremia boisiana, là loài ngoại lai nguy hại. Là cây dây leo, đường kính thân của nó tới 8-10 cm, cao nhất có thể 20 cm.

M.boisiana có nguồn gốc ở vùng khí hậu nhiệt đới đảo Hải Nam và khu tự trị dân tộc Choang (tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc). Hiện chưa có tài liệu khẳng định thời gian cây bìm bôi xuất hiện tại Việt Nam, nhưng nhiều chuyên gia cho rằng khoảng vài chục năm trước, phân bố từ Lạng Sơn đến Đà Nẵng.

Cây xâm nhập vào Việt Nam bằng nhiều con đường như hạt giống trôi theo dòng nước, qua loài chim di cư hoặc có người thấy hoa đẹp mang về trồng.

Trước những năm 90 của thế kỷ trước, bìm bôi chưa gây hại nghiêm trọng nên rất ít nghiên cứu về chúng. Thậm chí do chưa nhận thức đúng về mức độ nguy hiểm nên nhiều người đã trồng trên các sườn núi dọc tuyến đường Hồ Chí Minh – Trường Sơn để phòng chống sạt lở đất.

Những năm gần đây, bìm bôi xâm lấn và gây hại tới sự phát triển của rừng. Điển hình như ở Đà Nẵng, loài này đã tấn công rừng đặc dụng Nam Hải Vân, sang cả khu bảo tồn thiên nhiên Bà Nà – Núi Chúa với tốc độ rất nhanh. Từ khe suối, bìa rừng, bìm bôi che phủ các cánh rừng thông, keo lá tràm…

Tại Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, điều tra của ông Võ Văn Trí và cộng sự (Ban quản lý vườn, 2012) cho thấy, bìm bôi hoa vàng phân bố ở độ cao dưới 300 m, trên diện tích lớn, khả năng thích nghi được với nhiều sinh cảnh khác nhau như sông suối, rừng đặc dụng, rừng sản xuất.

Bìm bôi còn có mặt ở Quảng Nam, Vườn quốc gia Bạch Mã, Nam Đông (Thừa Thiên Huế)… Tại miền Bắc, cây được tìm thấy tại Sa Pa (Lào Cai), Lạng Sơn, Quảng Ninh.

Lo ngại bìm bôi hoa vàng xâm hại đến hệ sinh thái của Vườn quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng, giới chức Quảng Bình đã có kế hoạch tiêu diệt loài này. Ban đầu thử nghiệm trên 100 ha thuộc phân khu dịch vụ – hành chính trong 12 tháng.

Bìm bôi hoa vàng. Ảnh: flickr.

Kế sách “tiêu diệt” bìm bôi hoa vàng

Tiến sĩ Đặng Thị Phương Lan, Viện Môi trường nông nghiệp, chủ nhiệm đề tài độc lập cấp nhà nước liên quan đến giải pháp ngăn chặn bìm bôi hoa vàng, cho biết cây tái sinh rất nhanh, phần thân nếu bò lan trên mặt đất có thể hình thành rễ mọc thành cây độc lập, nên cách thủ công chặt bỏ sẽ có hiệu quả thấp.

“Năm 2006, Đà Nẵng từng tiêu diệt hàng trăm ha cây bìm bôi bằng việc chặt gốc, đào rễ, phơi khô và đốt mất rất nhiều thời gian, công sức, nhưng cây vẫn mọc tái sinh”, tiến sĩ Lan nói.

Nhiều biện pháp khác được thử nghiệm như đưa thuốc trừ cỏ vào cây con mới mọc; vào lá, hoa hay quét vào gốc cắt để tiêu diệt mầm tái sinh. Cách này đều có hiệu quả nhưng nếu phun thuốc không chọn lọc thì sẽ tiêu diệt toàn bộ cây rừng, ảnh hưởng đến môi trường.

Giải pháp tiêm thuốc trừ cỏ vào thân cây trưởng thành là khả thi hơn cả, nhưng dễ bị tắc khi tiêm nên nhóm đã đục lỗ trên thân và đổ thuốc vào. Cách làm này giúp bảo vệ môi trường do thuốc không bị rơi ra. Hai loại thuốc cỏ đều nằm trong danh mục thuốc bảo vệ thực vật được sử dụng phổ biến của Việt Nam.

Thuốc sẽ thâm nhập vào cây trong khoảng 30-40 phút. Sau 20 ngày, cây vàng lá và chết dần. Từ ba đến sáu tháng, cây chết hoàn toàn tùy thuộc vào đường kính thân cây. “Biện pháp này đã được thử nghiệm xây dựng mô hình thành công ở Đà Nẵng và được địa phương đánh giá cao”, tiến sĩ Lan nói.

Giới chuyên môn cho rằng giải pháp trên có thể xử lý triệt để loài bìm bôi hoa vàng và nên áp dụng tại nhiều địa phương khác.

Ngọc Lan (T/H)