Châu Á trước thách thức sống còn khi sông băng tan chảy

Sông băng toàn cầu tan chảy kỷ lục

Mới đây, Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) của Liên hợp quốc (LHQ) cho biết, 19 vùng sông băng lớn trên thế giới đều đã bị mất đi khối lượng nghiêm trọng trong năm 2024, đánh dấu năm thứ 3 liên tiếp xảy ra tình trạng này.

Theo đó, thế giới đã mất đi tổng cộng 450 tỷ tấn khối sông băng chỉ trong năm ngoái. Giám đốc WMO Celeste Saulo cho biết việc bảo tồn sông băng không chỉ là nhu cầu về môi trường, kinh tế và xã hội, mà còn là vấn đề sinh tồn của nhiều loài.

Nhìn theo từng khu vực, trong năm ngoái, sông băng ở các khu vực như Bắc Cực và các sông băng ngoại vi của Greenland bị mất đi không đáng kể. Tuy nhiên, tình hình lại nghiệm trọng tại các sông băng ở Scandinavia, quần đảo Svalbard của Na Uy và Bắc Á, đánh dấu năm tồi tệ nhất trong lịch sử.

Với tốc độ tan chảy hiện tại, WMO lo ngại nhiều sông băng ở phía Tây Canada và Mỹ, Scandinavia, trung tâm châu Âu, Kavkaz và New Zealand sẽ không thể tồn tại qua thế kỷ này. WMO nhấn mạnh, những thay đổi này là hậu quả trực tiếp của biến đổi khí hậu và sẽ làm trầm trọng thêm các vấn đề về môi trường, kinh tế, xã hội, cũng như làm tăng tần suất các thảm họa thiên nhiên như tuyết lở, lũ lụt và hạn hán.

Ngoài các tảng băng lục địa của Greenland và Nam Cực, hơn 275.000 sông băng trên toàn thế giới đang bao phủ khoảng 700.000 km2. Các sông băng này lưu trữ 70% lượng nước ngọt của thế giới nên việc chúng tan chảy nhanh chóng sẽ gây nguy hiểm cho nguồn nước trên toàn cầu, đặc biệt ở các cộng đồng miền núi vốn phụ thuộc vào nước tan chảy từ sông băng làm nguồn nước sử dụng hằng ngày.

WMO và các chuyên gia môi trường nhấn mạnh cần có ngay các hành động toàn cầu để giải quyết vấn đề biến đổi khí hậu và bảo vệ các sông băng. Các nhà khoa học lưu ý rằng sông băng tan chảy sẽ là tăng mực nước biển và ảnh hưởng đến hàng triệu người trên khắp thế giới.

Châu Á chịu tác động nặng nề nhất do tan băng toàn cầu

Theo ước tính của Cơ quan Giám sát Sông băng Thế giới nhân Ngày Sông băng Thế giới đầu tiên 21/3, kể từ năm 1975 đến nay, Trái đất đã mất 9.000 tỷ tấn băng từ các dãy núi - tương đương với một khối băng dày 25 mét có diện tích bằng nước Đức.

Theo tờ SCMP, Châu Á, với dãy Hindu Kush Himalaya và cao nguyên Tây Tạng, đang phải đối mặt với mối đe dọa kép. Không chỉ chịu ảnh hưởng từ mực nước biển dâng tại các trung tâm kinh tế lớn như Hong Kong, Thượng Hải, Bangkok và Mumbai, khu vực này còn đang đứng trước nguy cơ tan băng nhanh chóng và mất lớp tuyết trên các dãy núi.

Mặc dù các dãy núi khác đang mất trữ lượng nước đóng băng nhanh hơn - dãy Alps đã mất 39% khối lượng sông băng trong thế kỷ này, dãy Rocky ở Canada mất 1/4 và Caucasus mất hơn 1/3 - tác động của sự tan băng ở châu Á có thể sẽ nghiêm trọng hơn nhiều do quy mô dân số khổng lồ và hoạt động kinh tế phụ thuộc vào nguồn nước này.

Nhiệt độ toàn cầu tăng đang ảnh hưởng nghiêm trọng đến lớp tuyết phủ: trong những thập kỷ gần đây, nhiều vùng núi đã mất 15 ngày tuyết phủ mỗi năm. Đối với các vùng núi cao, tuyết tan theo mùa là nguồn cung cấp nước ngọt chính. Những tổn thất này sẽ ảnh hưởng đến hệ thống thủy lợi, thủy điện và nguồn nước trong ngắn hạn, gây ra nhiều lũ lụt, và trong trung hạn khi nguồn nước bắt đầu cạn kiệt từ giữa thế kỷ này.

Trung tâm Phát triển Núi Tích hợp Quốc tế dự báo hầu hết các con sông băng sẽ đạt đỉnh tan chảy vào năm 2050. Mặc dù tuyết và băng ở dãy Himalaya được cho là có khả năng chống chịu với nhiệt độ tăng lâu nhất, nhưng ngay cả ở đây, 1/5 khối lượng sông băng đã bị mất trong thế kỷ này.

Với dãy Hindu Kush Himalaya cung cấp nước cho 10 con sông xuyên biên giới lớn, tác động của việc mất sông băng ở châu Á có thể sẽ nhanh chóng vượt xa những nơi khác, do dân số khổng lồ, hoạt động kinh tế và 280 thành phố lớn dọc theo các lưu vực sông này. Các con sông là động lực chính cho tăng trưởng kinh tế châu Á, với 865GW tài sản điện năng. Riêng lưu vực sông Dương Tử được ước tính đóng góp 38% GDP của Trung Quốc. Theo báo cáo của Tổ chức China Water Risk công bố tuần này, 49% giá trị kinh tế của Ấn Độ và 55% của Pakistan đến từ lưu vực sông Indus và sông Hằng, trong khi sông Mekong đóng góp từ 94 đến 97% GDP của Lào và Campuchia.

Người dân châu Á đã bắt đầu phụ thuộc vào nguồn nước bổ sung từ sông băng đang thu hẹp cho thủy điện, nước ngọt, nông nghiệp và khả năng chống hạn. Tuy nhiên, nguồn nước này sẽ nhanh chóng cạn kiệt khi sông băng rút nhanh hơn, gây ra hậu quả khôn lường trong bối cảnh hạn hán ngày càng khắc nghiệt hơn.

Các điều kiện khí hậu gây ra sự tan băng cũng dẫn đến những đợt nắng nóng nguy hại, thiếu nước gây chết người, lũ lụt phá hủy nhà cửa và mực nước biển dâng nhấn chìm các khu định cư ven biển. Tờ SCMP kết luận, bằng cách bảo tồn các sông băng trên thế giới, chúng ta có thể bảo vệ chính mình và cả nền văn minh. Đây có thể sẽ là cuộc phiêu lưu vĩ đại nhất của loài người.