Đề xuất báo chí ở Hà Nội, TP.HCM được thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện

Trong phiên thảo luận tổ ngày 23/10, liên quan đến dự thảo Luật Báo chí sửa đổi, đa số ý kiến khẳng định sự cần thiết sửa đổi, xuất phát từ yêu cầu cấp thiết về chính trị, pháp lý và thực tiễn trong bối cảnh báo chí, truyền thông đang chuyển đổi mạnh mẽ theo hướng số hóa.

Một số đại biểu Quốc hội cho rằng với những địa phương lớn như TP.HCM và Hà Nội... cần được phép thành lập cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, giúp giữ lại các thương hiệu lớn, có uy tín.

In, phát hành báo chí in không thể coi là một “quyền công dân thông thường"

Cho ý kiến về quyền tự do báo chí của công dân tại Điều 5 dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi), đại biểu Phạm Hùng Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Bình cho biết, khoản 6, Điều 5 quy định công dân có quyền "In, phát hành báo chí in" là chưa phù hợp. Bởi, báo chí là lĩnh vực đặc biệt liên quan trực tiếp đến thông tin, tư tưởng, định hướng dư luận và an ninh chính trị. Do đó, Nhà nước phải quản lý chặt chẽ, không thể coi là một “quyền công dân thông thường" như quyền in tài liệu cá nhân hay xuất bản sách.

Hơn nữa, công dân đã có quyền tự do ngôn luận, tự do báo chỉ (Điều 25 Hiến pháp 2013), nhưng quyền này không bao gồm quyền in và phát hành báo chí như một cơ quan báo chí chuyên nghiệp. Nếu quy định công dân có quyền in, phát hành báo chí in dẫn đến bất kỳ công dân nào cũng có thể tự in và phát hành báo, gây mất kiểm soát thông tin, dẫn đến lan truyền thông tin không đúng sự thật, gây khó khăn trong quản lý báo chí và an ninh mạng. Đồng thời việc in, phát hành báo chí phải tuân theo các điều kiện về giấy phép, cơ quan chủ quản, người đứng đầu, nội dung, phạm vi phát hành. Nếu công dân được “quyền in, phát hành", mà không qua cấp phép, thì quy định về quản lý nhà nước sẽ mất hiệu lực thực tế.

Do đó, để bảo đảm quyền của công dân là được tham gia hoạt động báo chí (viết bài, gửi tin, tham gia phản biện xã hội) nhưng vẫn phù hợp với cơ chế quản lý báo chí, đại biểu Phạm Hùng Thắng đề nghị sửa lại quy định này theo hướng: “Công dân có quyền tiếp cận, cung cấp thông tin, tham gia sáng tạo nội dung báo chí theo quy định của pháp luật; việc in, phát hành báo chỉ được thực hiện bởi cơ quan, tổ chức được cấp phép theo quy định của pháp luật."

Bổ sung quy định riêng về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện

Đóng góp ý kiến hoàn thiện quy định về mô hình cơ quan báo chí, đại biểu Hoàng Đức Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc, bổ sung quy định riêng về mô hình cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, tương tự như các loại hình báo chí hiện có, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết về tổ chức và hoạt động của mô hình này. Bởi đây là mô hình mới, lần đầu tiên được áp dụng tại Việt Nam, đòi hỏi khung pháp lý rõ ràng để xác định vị trí, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ chế hoạt động, nguồn lực và trách nhiệm quản lý. Việc quy định riêng trong Luật sẽ tạo cơ sở pháp lý đầy đủ, đồng thời bảo đảm tính linh hoạt khi giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết, phù hợp với thực tiễn phát triển nhanh của truyền thông đa nền tảng.

Bên cạnh đó, cần bổ sung quy định về tỷ lệ hợp lý đối với nội dung đấu tranh chống tiêu cực, ngoài tôn chỉ nhằm bảo đảm định hướng thông tin, giữ vững mục tiêu tuyên truyền, tránh khuynh hướng thương mại hóa, giật gân hoặc khai thác quá mức vấn đề tiêu cực. Quy định này vừa khẳng định vai trò giám sát xã hội của báo chí, vừa tăng cường trách nhiệm xã hội và quản lý nhà nước đối với hoạt động báo chí trong giai đoạn hiện nay.

Ngoài ra, đại biểu Hoàng Đức Thắng cũng đề nghị Ban soạn thảo xem xét quy định rõ hơn về quyền, nghĩa vụ và hoạt động của phóng viên, biên tập viên chưa được cấp thẻ nhà báo. Thực tiễn thời gian qua cho thấy, việc chưa có quy định cụ thể về nội dung, hình thức, thẩm quyền và thời hạn sử dụng giấy giới thiệu đã dẫn đến tình trạng lạm dụng, cấp khống hoặc sử dụng sai mục đích, thậm chí xuất hiện các “thẻ phóng viên” tự in có hình thức tương tự thẻ nhà báo. Do đó, cần thiết bổ sung quy định cụ thể về trách nhiệm, phạm vi hoạt động, điều kiện hành nghề và quy trình cấp giấy giới thiệu cho đối tượng này, bảo đảm việc tác nghiệp đúng chuẩn mực, có kiểm soát và minh bạch. Đồng thời, giao Chính phủ quy định chi tiết sẽ bảo đảm tính thống nhất, khả thi, đồng thời tạo cơ sở pháp lý đầy đủ để quản lý hiệu quả lực lượng phóng viên, biên tập viên chưa được cấp thẻ nhà báo trong thực tiễn.

Đối với hành vi bị cấm trong dự thảo luật, một số đại biểu đề nghị Ban soạn thảo xem xét sửa đổi khoản 7 dự thảo Luật theo hướng thay cụm từ “thông tin làm biến dạng, lai căng tiếng Việt dẫn đến hiểu sai nội dung tuyên truyền” bằng “sử dụng ngôn ngữ tiếng Việt sai chuẩn mực trong sản phẩm báo chí gây hiểu lầm về nội dung thông tin tuyên truyền”.

Bởi cụm từ “làm biến dạng, lai căng tiếng Việt” thiếu tiêu chí pháp lý rõ ràng, mang tính cảm tính, khó xác định hành vi vi phạm và dễ dẫn đến cách hiểu, áp dụng tùy tiện trong thực tiễn. Việc quy định các hành vi bị cấm phải bảo đảm tính minh bạch, xác định được yếu tố vi phạm, có khả năng kiểm chứng và xử lý theo nguyên tắc của pháp luật. Theo đại biểu, cách diễn đạt này vừa phù hợp với yêu cầu pháp lý về tính xác định của quy phạm, vừa thể hiện rõ mục tiêu quản lý nhà nước - ngăn ngừa việc dùng ngôn ngữ sai lệch làm thay đổi nội dung thông tin, gây hiểu lầm cho công chúng, đồng thời không tạo rào cản hay hạn chế quyền tự do ngôn luận, quyền sáng tạo trong hoạt động báo chí được Hiến pháp bảo đảm.

Cần xem xét lại khách quan việc quy hoạch báo chí

Đại biểu Trần Hữu Hậu (đoàn Tây Ninh) cho rằng dự thảo Luật Báo chí sửa đổi lần này cần xem xét lại khách quan việc quy hoạch báo chí. Mục tiêu làm sao từ quy hoạch báo chí để rút ra bài học sâu sắc, phù hợp, để tổ chức và sắp xếp lại các cơ quan báo chí, giúp báo chí cách mạng thực sự mạnh hơn chứ không yếu đi.

Ở khoản 7 trong Điều 16 của dự thảo luật quy định, cơ quan báo và phát thanh, truyền hình là cơ quan báo chí thuộc tỉnh ủy, thành ủy, có nhiều loại hình báo chí, sản phẩm báo chí. Như vậy, theo cách hiểu của đại biểu, ở các tỉnh sẽ chỉ có một cơ quan báo, phát thanh, truyền hình trực thuộc tỉnh ủy, thành ủy. Các cơ quan này sẽ chỉ có những sản phẩm báo chí trực thuộc và các báo khi sáp nhập sẽ không được tự chủ mà phụ thuộc.

Ông Hậu cho rằng ở TP.HCM, hiện có hàng loạt báo chí có thương hiệu, song nếu theo quy định này, theo cách hiểu của ông thì cơ quan báo chí TP.HCM sẽ có một cơ quan báo chí, gồm các báo trên nhập lại, trở thành những tờ chuyên đề, chuyên san như một số đơn vị đang làm.

Từ đó, ông Hậu cho rằng với một số địa phương như TP.HCM và Hà Nội, cần được phép thành lập cơ quan truyền thông đa phương tiện, cụ thể là tập đoàn truyền thông.

Trong tập đoàn đó sẽ bao gồm cơ quan truyền thông là những cơ quan báo chí mạnh, được tự chủ hoàn toàn, chứ không phải là những cơ quan báo chí, đài phát thanh trực thuộc trong một cơ quan báo chí.

"Nên có thêm loại hình cơ quan truyền thông đa phương tiện ở một số tỉnh, thành phố mạnh, có đủ tiềm lực và họ có đủ tự chủ hoàn toàn" - đại biểu Hậu đề nghị.

Nếu báo chí địa phương làm tốt thì có thể theo hướng tổ hợp

Nêu ý kiến tại tổ, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội Nguyễn Đắc Vinh cho hay dự án luật cho biết khái niệm về cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện đã được đề cập trong các văn kiện của Đảng.

Ngoài ra, Quyết định 362/2019 của Thủ tướng Chính phủ đã nêu rõ 6 cơ quan báo chí được định hướng xây dựng thành tổ hợp truyền thông chủ lực đa phương tiện là Báo Nhân dân, Thông tấn xã Việt Nam, Đài Truyền hình Việt Nam, Đài Tiếng nói Việt Nam, Báo Quân đội Nhân dân, Báo Công an Nhân dân. Từ cơ sở đó, dự thảo Luật Báo chí sửa đổi đã đưa ra quy định này.

Ngoài sáu cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, ông Vinh cho biết cơ quan thẩm tra đề xuất bổ sung các cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện ở một số địa phương lớn.

Ông nhìn nhận Hà Nội, TP.HCM có nhiều cơ quan báo chí, nếu các cơ quan đó làm tốt nhiệm vụ tuyên truyền, có uy tín… thì bản thân các địa phương này có thể theo hướng tổ hợp.

“Đối với cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, ban soạn thảo đang đề xuất để Chính phủ quy định chi tiết, đảm bảo linh hoạt trên thực tiễn" - ông Vinh nói.

Tiếp tục làm rõ hơn khái niệm “kinh tế báo chí”