Dữ liệu – Công nghệ – Hợp tác: Ba trụ cột của quản trị nước thế kỷ 21

Sáng nay (5/11), tại Thủ đô Hà Nội, Hội nghị Thượng đỉnh Hội đồng Nước châu Á (Asia Water Council - AWC) lần thứ 23 và Hội thảo kỹ thuật AWC 2025 chính thức khai mạc.

Sự kiện do Hội Nước và Môi trường Việt Nam (VWEA), Liên đoàn Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước miền Bắc (NVWATER) phối hợp cùng Hội đồng Nước châu Á (AWC) đồng tổ chức, dưới sự chủ trì của Bộ Nông nghiệp và Môi trường.

Với chủ đề “Quản trị tài nguyên nước bền vững, chuyển đổi số và hợp tác đầu tư vì tương lai”, hội nghị tập trung thảo luận các chủ đề lớn như: hiện trạng tài nguyên nước và định hướng chiến lược quốc gia, giải pháp công nghệ trong quản lý nước thông minh, và chia sẻ kinh nghiệm quốc tế về quản trị lưu vực sông.

Trình bày tham luận “Quá trình phát triển quản trị tài nguyên nước quốc gia trên nền tảng công nghệ số ở Việt Nam”, ông Nguyễn Minh Khuyến, đại diện Bộ Nông nghiệp và Môi trường, cho biết: “Quản lý tài nguyên nước là nền tảng của quản lý nhà nước hiệu quả. Việt Nam đã từng bước xây dựng khung pháp lý, quy hoạch lưu vực sông, giám sát trực tuyến và phục hồi nguồn nước – hướng tới số hóa toàn diện trong quản trị nước”.

Theo ông Khuyến, từ khi Luật Tài nguyên nước 1998 ra đời, công tác quản lý đã được tách khỏi quản lý công trình thủy lợi. Năm 2012, việc thành lập Cục Quản lý Tài nguyên nước giúp thống nhất đầu mối quản lý. Đặc biệt, Luật Tài nguyên nước 2023 đã tích hợp yếu tố chuyển đổi số và đảm bảo an ninh nước, tạo bước ngoặt trong hiện đại hóa ngành.

Đến nay, Việt Nam đã trình 10/15 quy hoạch tài nguyên nước, xây dựng hệ thống công cụ phân bổ và điều hòa nước, cơ sở dữ liệu quốc gia và hệ thống thông tin thông minh phục vụ quản lý, cấp phép.

Ứng dụng công nghệ IoT trong quan trắc và vận hành hồ chứa theo thời gian thực đã giúp nâng cao hiệu quả điều hành, đóng góp khoảng 10.000 tỷ đồng mỗi năm cho ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, Việt Nam vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn: 63% nguồn nước mặt đến từ ngoài lãnh thổ, tình trạng ô nhiễm, suy thoái rừng đầu nguồn, xâm nhập mặn, lũ quét và xung đột khai thác vẫn tồn tại.

Chỉ số an ninh nguồn nước của Việt Nam hiện đạt 2/5, thấp hơn Indonesia (3/5) và Hàn Quốc (4/5).

Vì vậy, các giải pháp ưu tiên được đề xuất gồm: hoàn thiện thể chế, hiện đại hóa quản trị số, xã hội hóa đầu tư, tăng cường hợp tác quốc tế và nâng cao năng lực quản lý.

Chung tay vì an ninh nước khu vực

Tham luận “Cung cấp nước ở Việt Nam: Thách thức và cơ hội”, ông Nguyễn Ngọc Điệp, Chủ tịch Hội Cấp thoát nước Việt Nam, nhấn mạnh: Lĩnh vực cấp nước đô thị ở Việt Nam trong những năm gần đây đã đạt nhiều tiến bộ, tỷ lệ thất thoát nước trung bình giảm dưới 17,5%. Nhiều khu đô thị, nhất là đô thị mới do có đầu tư hạ tầng và quản trị tốt nên tỷ lệ thất thoát nước ở mức dưới 10%.

Tuy nhiên, do chỉ khoảng 20% nước thải được xử lý nên gây áp lực lớn lên môi trường. Ông Điệp đề xuất tăng đầu tư, mở rộng hợp tác quốc tế, đặc biệt với Hàn Quốc các dự án xử lý nước thải để nâng cao chất lượng dịch vụ và quản lý bền vững.

Với tham luận “Quản lý Nước Thông minh tại Lưu vực Sông Cả”, đại diện K-water (Hàn Quốc) đã giới thiệu với Hội nghị mô hình Digital Twin – bản sao số của lưu vực, cho phép mô phỏng, dự báo và điều hành theo thời gian thực.

Lưu vực sông Cả – chảy từ Lào sang Việt Nam, dài 512 km, có địa hình phức tạp, chịu ảnh hưởng mạnh bởi mùa mưa lũ. K-water phối hợp với NVWATER xây dựng nền tảng quản lý lưu vực số giúp nâng cao năng lực dự báo, phòng chống thiên tai, tối ưu phân bổ nguồn nước và hỗ trợ hoạch định chính sách dựa trên dữ liệu.

Được thành lập từ năm 1967, K-water hiện có hơn 6.300 nhân viên, 81 chi nhánh trên toàn quốc, là đơn vị tiên phong trong chuyển đổi số ngành nước với các công nghệ như: Mô hình số song sinh (Digital Twin), Xử lý nước bằng trí tuệ nhân tạo (AI) và mạng lưới cấp nước thông minh (Smart Water Network Management).

Từ năm 1993, K-water đã thực hiện 37 dự án hợp tác quốc tế, trong đó có 6 dự án ODA tại Việt Nam, góp phần nâng cao năng lực quản lý và cấp nước đô thị. Đặc biệt, tổ chức này đang phát triển 9 vệ tinh chuyên dụng giám sát tài nguyên nước và thiên tai, lần đầu tiên trên thế giới.

Cũng tại phiên khai mạc, ông Nguyễn Chí Nghĩa, Liên đoàn trưởng NVWATER, đã công bố “Sáng kiến Hà Nội – Hành động vì An ninh nước khu vực châu Á”.

“Đây không chỉ là sáng kiến của Việt Nam, mà là sáng kiến mở, hướng tới hợp tác chung vì an ninh nước khu vực,” ông Nghĩa nhấn mạnh ba định hướng chính của sáng kiến gồm:

- Bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn cấp nước cho người dân và các ngành kinh tế trọng yếu;

- Giảm nhẹ rủi ro thiên tai, thích ứng biến đổi khí hậu thông qua quản lý tổng hợp tài nguyên nước;

- Tăng cường khả năng chống chịu và chống ngập cho các đô thị lớn, hướng tới phát triển bền vững.

Ông Nghĩa cũng đánh giá cao vai trò tiên phong của Hàn Quốc, K-water và AWC trong việc thúc đẩy hợp tác khu vực, đặc biệt trong khuôn khổ Trung tâm Hợp tác Quản lý Tài nguyên Nước Hàn Quốc – Mekong (KMCRC). Các kết quả đạt được trong giám sát, dự báo và vận hành thông minh đã góp phần thúc đẩy phát triển bền vững lưu vực sông Mê Kông và các quốc gia thành viên.

Hợp tác – chìa khóa cho tương lai nguồn nước châu Á

Hội nghị AWC 2025 tại Hà Nội không chỉ khẳng định vai trò, uy tín và trách nhiệm của Việt Nam trong quản trị tài nguyên nước khu vực, mà còn mở ra cơ hội hợp tác sâu rộng giữa các quốc gia, tổ chức và doanh nghiệp nhằm xây dựng nền quản trị nước thông minh, an toàn và bền vững.

Tại phiên khai mạc sáng nay, nhiều doanh nghiệp của Hàn Quốc trình bày những thành tựu mà đơn vị đã đạt được về quản trị nước thông minh; xử lý bùn thải hữu cơ; thiết bị cảnh báo thiên tai, ngập lụt; đồng hồ đo lưu lượng thông minh siêu chính xác; công nghệ xử lý nước thải thành nước uống…

AWC 2025: Cơ hội vàng để Việt Nam thu hút đầu tư công nghệ nước