Hà Giang: Chủ động phòng ngừa, ứng phó sự cố môi trường về chất thải

Hà Giang là tỉnh miền núi có địa hình phức tạp, nhiều dãy núi cao, độ dốc lớn, chiếm trên 48% diện tích toàn tỉnh. Độ cao trung bình từ 800 – 1.000m so với mực nước biển, đặc biệt dãy Tây Côn Lĩnh cao hơn 2.400m. Trên địa bàn tỉnh có nhiều sông, suối; lượng mưa hàng năm bình quân khoảng 2.300mm – 2.400mm, riêng khu vực huyện Bắc Quang hơn 4.000mm – là một trong số trung tâm mưa lớn nhất cả nước.

Toàn tỉnh hiện có 1 khu công nghiệp, 1 khu kinh tế, 3 cụm công nghiệp, 43 làng nghề, 71 dự án khai thác khoáng sản có giấy phép còn hiệu lực (trong đó, có 43 dự án đang hoạt động khai thác), 36 nhà máy thủy điện đang hoạt động. Ngoài ra, toàn tỉnh có 15 khu/bãi chôn lấp, đốt chất thải rắn sinh hoạt; 31 bệnh viện, trung tâm y tế tuyến tỉnh, huyện và bệnh viện tư nhân; 19 cơ sở thuộc danh mục loại hình sản xuất, kinh doanh, dịch vụ có nguy cơ gây ô nhiễm môi trường theo quy định tại Nghị định số 08, ngày 10.1.2022 của Chính phủ.

Những yếu tố tự nhiên và tình hình sản xuất, kinh doanh các lĩnh vực có phát thải lớn trên địa bàn tỉnh tiềm ẩn nguy cơ có thể gây ra sự cố rò rỉ, tràn đổ, phát tán chất thải (gọi chung là sự cố chất thải) từ các nhà máy, cơ sở sản xuất công nghiệp ra môi trường. Tuy nhiên, hiện trên địa bàn tỉnh chưa có lực lượng chuyên trách về ứng phó sự cố chất thải, chỉ có lượng thu gom, xử lý chất thải (Công ty Cổ phần Môi trường đô thị và các trung tâm dịch vụ công cộng và cấp thoát nước các huyện, thành phố) và cứu chữa bệnh nhân khi có sự cố xảy ra (các bệnh viện và trung tâm y tế). Việc tham gia ứng phó sự cố chất thải hiện nay đều là lực lượng kiêm nhiệm như Quân sự, Công an, Biên phòng, ban chỉ huy phòng thủ dân sự tỉnh và các sở, ngành chuyên môn.

Theo đánh giá của cơ quan chức năng: Các dự án công nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ trên địa bàn tỉnh không nhiều, quy mô công suất trung bình và nhỏ, chất thải từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ (chất thải rắn, nước thải, khí thải, bùn thải…) không quá lớn; nguy cơ xảy ra sự cố chất thải cấp tỉnh ở mức thấp. Tuy nhiên, cần có kế hoạch ứng phó trong trường hợp xấu nhất có thể xảy ra sự cố chất thải vì các nguyên nhân ngoài ý muốn, tác động bởi các yếu tố tự nhiên như mưa, bão, lũ…

Dù nguy cơ xảy ra sự cố chất thải cấp tỉnh được đánh giá ở mức thấp nhưng thực tế cho thấy vẫn tiềm ẩn những nỗi lo. Sự cố tràn nước thải, bùn thải hồ chứa nước thải, bùn thải quặng đuôi của Dự án khai thác mỏ Chì – Kẽm Tả Pan của Công ty Cổ phần Khoáng sản Minh Sơn, thôn Lũng Vầy, xã Minh Sơn (Bắc Mê) xảy ra tháng 7.2023 là một minh chứng. Do lượng mưa những ngày cuối tháng 6 và đầu tháng 7.2023 lớn đã khiến thân đập của hồ chứa nước thải nhà máy chế biến quặng Chì - Kẽm bị sạt lở khoảng 48m, làm khoảng 60% nước thải tại bể chứa chảy ra suối Lũng Vầy, khối lượng ước tính khoảng 3.200 m3 và một phần bùn thải trôi ra suối (ước tính 10m3). Sự cố không gây ảnh hưởng lớn tới môi trường nhưng là lời cảnh báo đối với công tác phòng ngừa cho những sự cố tương tự và lớn hơn có thể xảy ra trên địa bàn tỉnh.

Nhằm chủ động phòng ngừa và ứng phó các sự cố chất thải cấp tỉnh, UBND tỉnh đã ban hành Quyết định số 1614, ngày 21.11.2024 về việc ban hành Kế hoạch “Ứng phó sự cố môi trường về chất thải cấp tỉnh giai đoạn 2023 – 2030” nhằm triển khai thực hiện việc phòng ngừa sự cố chất thải ảnh hưởng tới môi trường. Kế hoạch đánh giá và dự báo những khu vực có nguy cơ cao xảy ra sự cố chất thải cấp tỉnh như: Sự cố liên quan đến khí thải tại khu vực nhà máy luyện Antimon Mậu Duệ (Yên Minh); sự cố liên quan đến nước thải ở khu vực khai thác và chế biến quặng sắt Sàng Thần (Bắc Mê), khu xử lý nước thải KCN Bình Vàng (Vị Xuyên) và khu khai thác quặng sắt mỏ Nam Lương (Quản Bạ); sự cố môi trường liên quan đến bùn thải tại khu vực Mỏ Chì – Kẽm Tả Pan (Bắc Mê) và khu vực khai thác và tuyển quặng Mangan, xã Giáp Trung (Bắc Mê).

Với tư tưởng chỉ đạo thống nhất, xuyên suốt là “chủ động phòng ngừa, ứng phó kịp thời, hiệu quả”, kế hoạch ứng phó sự cố môi trường chất thải cấp tỉnh giai đoạn 2023 – 2030 xác định cụ thể các biện pháp phòng ngừa, ứng phó và khắc phục hậu quả; dự kiến các tình huống có thể xảy ra ở từng sự cố khác nhau và xác định biện pháp xử lý tương ứng từ các khâu như tiếp nhận thông tin, thành lập các lực lượng, huy động trang thiết bị, nhiệm vụ, trách nhiệm của các cấp, ngành, đơn vị trong ứng phó sự cố…

Từ trước tới nay trên địa bàn tỉnh chưa có sự cố chất thải cấp tỉnh và mỗi người dân đều không mong muốn xảy ra, bởi nó sẽ gây ảnh hưởng lớn tới môi trường, sức khỏe, đời sống. Thế nhưng, có sự chủ động phòng ngừa, phương án, kịch bản ứng phó, khắc phục sớm sẽ góp phần giảm thiểu nguy cơ sự cố và giảm thiểu tối đa sự ảnh hưởng của sự cố (nếu xảy ra), cải thiện chất lượng môi trường sống và thúc đẩy phát triển KT – XH bền vững của tỉnh đúng theo đúng quan điểm “không đánh đổi môi trường lấy tăng trưởng kinh tế” của T.Ư, xây dựng Hà Giang xanh, sạch, đẹp, an toàn và bản sắc.