Kinh nghiệm quản lý hoạt động nuôi, nhốt gấu và bảo tồn gấu trong tự nhiên

(Moitruong.net.vn) – Ngày 02/02, tại phòng Văn Miếu 3, Khách sạn Pullman, Cát Linh, Hà Nội, Tổng cục Lâm nghiệp phối hợp với Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới tổ chức Diễn đàn về gấu lần thứ 3, chia sẻ kinh nhiệm quản lý hoạt động nuôi, nhốt gấu và bảo tồn gấu trong tự nhiên.

Toàn cảnh Diễn đàn về gấu

Diễn đàn về gấu là một sáng kiến của Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới, trong đó tạo cơ hội cho các bên liên quan thảo luận và chia sẻ kinh nhiệm, chính sách và các giải pháp để chấm dứt hoạt động nuôi gấu lấy mật ở Châu Á, từ đó thúc đẩy sự hợp tác, phối hợp để hỗ trợ lẫn nhau trong nỗ lực chấm dứt hoạt động khai thác mật gấu nhằm góp phần bảo vệ gấu trong tự nhiên. Đây là lần đầu tiên tổ chức tại Việt Nam, năm 2016, 2017, Diễn đàn đã được tổ chức tại Bắc Kinh, Trung Quốc.

Tham dự Diễn đàn, các cơ quan Trung ương gồm có: Vụ Quản lý rừng đặc dụng, Cơ quan CITES Việt Nam, Cục Kiểm lâm, Cục Cảnh sát Môi trường, Cục Bảo tồn Đa dạng sinh học, Ban Quản lý công viên động vật hoang dã Quốc gia Ninh Bình. Các cơ quan quốc tế, tổ chức phi chính phủ: Đại sứ quán Mỹ, Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên, Tổ chức Four Paw Viet, Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới, Tổ chức Free The Beai, Tổ chức Traffic, Tổ chức HIS. Khách mời từ nước ngoài gồm: Nghị viện Hàn Quốc, Tổ chức GKU Hàn Quốc, Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới tại Trung Quốc; cùng  18 Chi cục Kiểm lâm các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Hải Phòng, Hải Dương, Phú Thọ, Nam Định, Bắc Giang, Ninh Bình, Quảng Ninh, Thái Nguyên, Yên Bái, Nghệ An, Tp.Hồ Chí Minh, Sơn La, Đồng Nai, Bình Dương, Bình Phước, Thái Bình và Hưng Yên.

Chia sẻ, thảo luận kinh nhiệm

Tại Diễn đàn, đại diện Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới đã nêu tổng quan hoạt động nuôi gấu lấy mật và việc cần phải chấm dứt hoạt động nuôi gấu lấy mật. Bởi, gấu là loài động vật hoang dã và thuộc về tự nhiên, không phải trong các trang trại; hiện nay, đã có những hợp chất tổng hợp và thảo dược thay thế hiệu quả mật gấu; nuôi gấu lấy mật không giúp gì cho việc hiện đại hóa thuốc truyền thống, bởi nó dẫn tới tội ác và sự đau khổ cho động vật; nuôi gấu lấy mật không đóng góp gì cho bảo tồn, bởi nuôi sinh sản trong môi trường nuôi, nhốt sẽ không có cơ hội tồn tại trong tự nhiên.

Gấu nuôi nhốt tại Việt Nam

Đại biểu Thành viên Nghị viện Hàn Quốc và tổ chức Green Korea United (GKU) đã chia sẻ kinh nhiệm và những chính sách hỗ trợ nhằm chấm dứt hoạt động nuôi gấu lấy mật từ Hàn Quốc. Trong đó, nổi bật là chương trình khuyến khích chủ nuôi gấu “Triệt sản” đối với những cá thể gấu đang nuôi nhốt, kết hợp với việc kiểm soát của chính phủ, hàm ý sâu sắc rằng sẽ không có thêm cá thể gấu nào được đưa vào các trang trại nuôi nhốt của Hàn Quốc nữa, đồng thời chấm dứt hoạt động nuôi nhốt gấu lấy mật.

Đại biểu đến từ Chi cục Kiểm lâm tỉnh Quảng Ninh đã chi sẻ kinh nhiệm trong việc quản lý, chuyển giao, cứu hộ gấu nuôi nhốt như: Năm 2005, tỉnh Quảng Ninh là tốp đầu trong cả nước về việc nuôi nhốt gấu lấy mật; thời gian qua, các cơ quan chức năng, chính quyền địa phương đã tuyên truyền trọng tâm, trọng điểm, đúng đối tượng trong việc nói không với mật gấu và các sản phẩm từ gấu. Đặc biệt là dùng các biện pháp nghiệp vụ để tuyên truyền, vận động thuyết phục chủ nuôi gấu tự nguyện giao, nộp gấu cho Nhà nước. Kết quả từ tháng 5/2015 đến hết tháng 11/2015, tỉnh Quảng Ninh đã thuyết phục chủ nuôi gấu tự nguyện chuyển giao, cứu hộ an toàn 33 cá thể gấu trên địa bàn về Trung tâm Cứu hộ gấu Việt Nam. Đây là nhiệm vụ không hề dễ dàng, nhất là đối với đặc thù của Quảng Ninh (khách du lịch thường xuyên có nhu cầu tham quan gấu), song với quyết tâm cao nhất, cách làm sáng tạo, hiệu quả, tỉnh Quảng Ninh đã thực hiện triệt để chỉ đạo của Chính phủ đã chuyển giao, cứu hộ số lượng lớn gấu nuôi nhốt trên địa bàn về Trung tâm cứu hộ gấu Việt Nam an toàn, nhanh chóng.

Công tác quản lý gấu nuôi nhốt tại Việt Nam

Ông Nguyễn Mạnh Hiệp đến từ Vụ Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ- Tổng cục Lâm nghiệp đã nêu hiện trạng, thành công và thách thức về công tác quản lý gấu nuôi, nhốt tại Việt Nam như: Những năm qua, công tác bảo vệ gấu đã đạt được những thành tựu đáng kể, tháng 7/2017, một lần nữa Chính phủ Việt Nam đã cam kết đóng cửu các trại nuôi, nhốt gấu lấy mật; đặc biệt, ngày càng có nhiều chủ nuôi gấu tự nguyện giao, nộp gấu cho Nhà nước mà không đòi hỏi bất kỳ một khoản hỗ trợ nào, cho thấy sự chuyển biến tích cực trong nhận thức của chính các chủ cơ sở nuôi, nhốt gấu về sự cần thiết phải chấm dứt hoạt động này.

Ông Hiệp cho biết, số lượng cá thể gấu nuôi nhốt từ 2006 – 2012 có 2.289 cá thể (trong đó: Gấu ngựa 2.192, gấu chó 97 cá thể); đến tháng 12/2017 còn 1.062 cá thể (Gấu ngựa 1.017, gấu chó 45 cá thể, trong đó có 69 cá thể gấu sinh tại trại nuôi từ năm 2006 đến nay). Gấu được nuôi nhốt tại 268 cơ sở (16 tổ chức và 252 hộ gia đình), 42 tỉnh với số lượng là 843 cá thể, tại các trung tâm cứu hộ là 219 cá thể.

Mặc dù đã có nhiều kết quả đáng ghi nhận, nhưng Việt Nam vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức như: Số lượng gấu nuôi nhốt vẫn còn nhiều, cần phải được kiểm tra, giám sát thường xuyên; buôn bán và săn bắt bất hợp pháp vẫn là mối đe dọa đối với các loài động vật hoang dã trong đó có gấu; vẫn còn khó khăn về nguồn lực trong việc cứu hộ những cá thể gấu nuôi nhốt. Đặc biệt, chủ nuôi gấu vẫn yêu cầu Nhà nước hỗ trợ kinh phí trong quá trình giao, nộp những cá thể gấu cho các Trung tâm cứu hộ; quá tải tại các Trung tâm cứu hộ gấu; thiếu nguồn lực và kinh nghiệm về bảo tồn gấu trong tự nhiên.

Từ đó, nhiều phương hướng đã được đặt ra gồm: Theo dõi, kiểm tra để quản lý tốt đối với 1.062 các thể gấu đang nuôi nhốt; tăng cường công tác tuyên truyền, vận động để chủ nuôi gấu tự nguyện giao, nộp gấu cho Nhà nước, để các Trung tâm cứu hộ gấu tiếp tục chăm sóc, nuôi dưỡng theo quy định của pháp luật; phát hiện ngăn chặn, kiên quyết truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các chủ thể thực hiện hành vi nuôi nhốt gấu không có hồ sơ nguồn gốc hợp pháp, đảm bảo không tăng số lượng gấu nuôi nhốt và tiến tới chấm dứt hoàn toàn việc nuôi gấu bất hợp pháp tại Việt Nam; phối hợp với các tổ chức quốc tế, bao gồm các tổ chức phi chính phủ để vận động đầu tư, hỗ trợ xây dựng các Trung tâm cứu hộ đủ điều kiện, tiêu chuẩn để thực hiện tiếp nhận gấu do chủ nuôi tự nguyện giao, nộp cho Nhà nước, đặc biệt là các tỉnh phía Nam; triển khai có hiệu quả các hoạt động cứu hộ, bảo tồn và giám sát gấu ở Việt Nam theo Bản ghi nhớ hợp tác giữa Tổng cục Lâm nghiệp với Tổ chức động vật Châu Á, trong đó có việc xây dựng kế hoạch bảo tồn gấu tại Việt Nam; phối hợp với các tổ chức quốc tế thực hiện công tác bảo tồn gấu trong tự nhiên.

Những nỗ lực để chấm dứt hoạt động nuôi gấu lấy mật ở Việt Nam

 Theo ông Karanvir Kukreja- Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới, những năm qua, các cơ quan chức năng của Việt Nam và các tổ chức phi chính phủ cùng cộng đồng đã có nhiều nỗ lực, nhằm thúc đẩy chấm dứt hoạt động nuôi nhốt gấu lấy mật ở Việt Nam như: Sửa đổi các văn bản pháp luật về bảo vệ gấu, xây dựng đội ngũ cán bộ thực thi pháp luật có năng lực… Giám sát, bảo vệ các cá thể gấu trong tự nhiên bằng việc duy trì cơ sở dữ liệu cập nhật về gấu tại các cơ sở nuôi, gắn chíp quản lý, kiểm tra định kỳ để đảm bảo không có gấu bị săn bắt từ tự nhiên nuôi nhốt trái phép. Xây dựng các Trung tâm cứu hộ đảm bảo các điều kiện tốt nhất cho gấu khi được tiếp nhận. Tuyên truyền, khuyến khích sự tham gia của cộng đồng, không tiêu thụ mật gấu và các sản phẩm từ gấu. Đẩy mạnh sự hợp tác giữa nhiều tổ chức bảo tồn, đặc biệt Trung tâm Giáo dục Thiên nhiên, Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới và tổ chức Four Paws đã cùng xây dựng một lộ trình cụ thể nhằm chấm dứt hoạt động nuôi nhốt gấu lấy mật tàn nhẫn và bất hợp pháp hiện nay.

Việt Nam sẽ sớm chấm dứt tình trạng nuôi gấu lấy mật

Kết thúc Diễn đàn, ông Trần Thế Liên- Vụ trưởng Vụ Quản lý rừng đặc dụng, phòng hộ- Tổng cục Lâm nghiệp (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) cho rằng, chúng ta đang đi đúng hướng đẩy nhanh tiến độ để sớm kết thúc việc nuôi nhốt gấu lấy mật trong một tương lai không xa; đồng thời, có những chính sách mới nhằm bảo tồn, phát triển bền vững gấu trong tự nhiên. Thời gian tới cần tập trung triển khai thực hiện một số nội dung sau:

Các đại biểu tham gia diễn đàn

Một là, đẩy mạnh công tác tuyên truyền trọng tâm, trọng điểm, đúng đối tượng để chủ nuôi gấu tự nguyện giao, nộp gấu cho Nhà nước mà không đòi hỏi bất kỳ một khoản hỗ trợ nào; nói không với mật gấu và các sản phẩm từ gấu. Trích hút mật gấu là bất hợp pháp.

Hai là, các cơ quan chức năng thường xuyên kiểm tra, giám sát chặt chẽ các cơ sở nuôi nhốt gấu trên địa bàn, để đảm bảo không có cá thể gấu mới bị săn, bắt từ tự nhiên mang về nuôi nhốt trái phép; phát hiện, xử lý nghiêm các chủ trại nuôi không thực hiện đúng nội dung cam kết khi đăng ký trại nuôi gấu, đặc biệt là xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật hành vi chích, hút mật gấu trái phép. Năm 2018, Tổ chức Bảo vệ động vật thế giới phối hợp với Tổng cục Lâm nghiệp hoàn thành việc gắn chíp mới cho toàn bộ gấu nuôi nhốt trên toàn quốc.

Ba là, 05 năm tới tăng cường năng lực tại các Trung tâm cứu hộ, bảo tồn gấu, để tiếp nhận, nuôi dưỡng, chăm sóc những cá thể gấu mới do các chủ nuôi tự nguyện giao, nộp cho Nhà nước.

Dương Đại Tiến